◄ راز رشد سهام و ماندگاری خودرویی‌ها در بازار
تداوم چالش بازار خودرو و افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها واکنش‌های مختلفی را از سوی مسئولان و همچنین جامعه در پی داشته است. موضوع افزایش قیمت خودرو که هر از چند گاهی به بهانه‌های مختلف از سوی خودروسازان مطرح می‌شود این بار درحالی مطرح شد که ساکنان جاده مخصوص خواستار افزایش حداقل ۲۰ درصدی محصولات به‌واسطه افزایش نرخ ارز بودند؛ موضوعی که شورای رقابت به‌عنوان متولی نرخ‌گذاری محصولات به‌دلیل آنچه عدم ارتقای کیفیت همگام با رشد قیمت‌ها گفته می‌شد مخالفت خود را اعلام کرده و معتقد است افزایش ۷درصدی در شرایط کنونی مناسب محصولات است. البته داستان پرحاشیه خودرو به اینجا ختم نمی‌شود.
شهریار خدیوفرد: تداوم چالش بازار خودرو و افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها واکنش‌های مختلفی را از سوی مسئولان و همچنین جامعه در پی داشته است. موضوع افزایش قیمت خودرو که هر از چند گاهی به بهانه‌های مختلف از سوی خودروسازان مطرح می‌شود این بار درحالی مطرح شد که ساکنان جاده مخصوص خواستار افزایش حداقل ۲۰ درصدی محصولات به‌واسطه افزایش نرخ ارز بودند؛ موضوعی که شورای رقابت به‌عنوان متولی نرخ‌گذاری محصولات به‌دلیل آنچه عدم ارتقای کیفیت همگام با رشد قیمت‌ها گفته می‌شد مخالفت خود را اعلام کرده و معتقد است افزایش ۷درصدی در شرایط کنونی مناسب محصولات است. البته داستان پرحاشیه خودرو به اینجا ختم نمی‌شود.
در چند هفته اخیر و تا قبل از صدور مجوز افزایش نرخ‌ها از سوی شورای رقابت، قیمت خودرو در بازار آزاد افزایش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد به‌طوری‌که در برخی از مدل‌ها اختلاف قیمت کارخانه و بازار آزاد به بیش از ۹۰ میلیون تومان رسید. این گرانی‌ها که با واکنش مسئولان و مردم مواجه بود هر چند مجدد انگشت اتهامی را متوجه دلالان و واسطه‌ها کرد، اما این بار پای جاده مخصوصی‌ها را هم به میان کشید و به‌واسطه آنچه به آن حضور مؤثر خودروسازان در بازار آزاد گفته می‌شود یعنی احتکار خودرو در انبارها و برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا مهم‌ترین دلیل گرانی خودرو مطرح شد تا خودرویی‌ها از اختلاف نرخ‌های حاصل شده نه تنها زیان انباشت خود را جبران کنند بلکه زمینه تأثیرگذاری بر روند سهام خود را نیز فراهم آورند؛
موضوعی که کارشناسان از آن تحت‌عنوان سفته‌بازی یاد می‌کنند تا با توجه به زیان‌ده بودن صنعت خودروسازی در مقایسه با سایر صنایع، زمینه رشد کاذب شاخص سهام این شرکت‌ها را فراهم سازد. البته با شدت گرفتن انتقادات از عملکرد خودروسازان اظهارنظرهای مختلف دیگری مبنی بر عدم صرفه اقتصادی میزان حجم سرمایه‌گذاری و سود سهام اعلام شده نیز مطرح می‌شود. البته در این خصوص کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه هلدینگ‌های خودروسازی از مجموعه شرکت‌هایی تشکیل شده که برخی از آنها حتی در حوزه‌های غیرتخصصی فعالیت دارند، تحلیل‌هایی این‌گونه رویکردی ساده‌انگارانه است و در محاسبه میزان سود شرکت‌های بورسی، نگاه کوتاه‌مدت از درجه اعتبار برخوردار نخواهد بود.
خودروسازی، صنعتی زیان‌ده
حسین خزلی خرازی، کارشناس بورس، پارامترهای مختلفی را در تغییر سهام شرکت‌های بورسی دخیل دانسته و به «حمل‌و‌نقل» می‌گوید: واقعیت آن است که خودروسازی از حاشیه سود پائینی برخوردار بوده و در مقایسه با صنایعی همچون پتروشیمی‌ها و معدنی‌ها صنعتی زیان‌ده محسوب می‌شود. وی افزود: با توجه به آنکه اساسا خودروسازان صادرات‌محور نیستند از افزایش نرخ ارز نیز بهره نبرده و قادر به پوشش زیان خود از این طریق نشده‌اند. وی در خصوص تأثیرپذیری سهام خودروسازان از گرانی‌های اخیر در بازار آزاد گفت: رابطه معناداری بین افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد و رشد سهام خودروسازان وجود ندارد و شاید به نوعی منتقل‌کننده سیگنالی منفی بوده که نشان می‌دهد خودروسازان نتوانسته‌اند از حاشیه سود ایجاد شده برای سهامداران خود بهره ببرند و این سود به جیب دلالان ریخته می‌شود.
این کارشناس بورسی در پاسخ به اینکه اظهارنظرهای مختلفی در زمینه حضور خودروسازان در بازار آزاد مبنی بر زمینه‌سازی برای افزایش قیمت‌ها در راستای جبران زیان انباشت شده و همچنین ایجاد جو روانی برای رشد شاخص سهام مطرح می‌شود، گفت: اینکه جاده مخصوصی‌ها از سیاست‌های مختلفی همچون کاهش تولید و عرضه برای فشار بر شورای رقابت استفاده می‌کنند کاملا مشهود است و استفاده از ابزارهای مختلف برای رشد کاذب شاخص سهام به‌نوعی در همین سیاست‌ها نهفته است، اما باید توجه داشت هر چند شاهد تأثیرپذیری سهام در بورس هستیم اما رابطه علمی و معناداری برای این تأثیرپذیری نمی‌توان تعریف کرد.
دخالت خودروسازان در بازار قابل انکار نیست
درحالی‌که تفکر غالب در جامعه بر دخالت جاده مخصوصی‌ها در گرانی‌های اخیر خودرو قرار گرفته و احتکار و عدم عرضه محصولات برای استفاده حداکثری از اختلاف قیمت بازار آزاد و کارخانه دلیل آشفته بازار کنونی خودرو اعلام می‌شود و حتی به تشکیل کمپین‌های تحریم خرید از سوی چهره‌های مطرح ورزشی و هنری کشور نیز منجر شده است، اما فعالان این حوزه جو روانی حاکم بر بازار و هجوم متقاضیانی را که نگران از تداوم رشد قیمت‌ها و سهم‌خواهی از گرانی‌های بدون ضابطه، برای خرید اقدام می‌کنند، دلیل برهم خوردن عرضه و تقاضا و افزایش قیمت‌ها عنوان می‌کنند.
ساسان قربانی، دبیر انجمن قطعه‌سازان ایران، با عنوان آنکه قیمت تمام‌شده خودرو از نوسانات ارزی متأثر است به «حمل‌و‌نقل» می‌گوید: در شرایطی که نرخ ارز افزایش یافته و تولیدکننده برای تأمین مواد اولیه وارداتی مجبور به پرداخت با نرخ کنونی دلار است نمی‌توان انتظار داشت که محصول خود را با نرخ قبلی و با توجیه اینکه این محصولات با نرخ ارز قبلی تهیه شده عرضه کند، چرا که در نهایت برای تولید محصولات جدید با مشکل کمبود نقدینگی و سرمایه مواجه خواهد شد. وی به جو روانی حاکم بر بازار معاملات خودرو اشاره کرد و گفت: متأسفانه تجربه ثابت کرده در زمان‌هایی که قیمت‌ها با صعود همراه است خریداران رفتار هیجانی از خود نشان داده و برای جلوگیری از زیان بیشتر یا کسب سود از رشد قیمت‌ها در خرید تسریع می‌کنند که زمینه پیشی گرفتن تقاضا از عرضه را فراهم آورده و به گرانی منجر می‌شود.
قربانی در خصوص حضور خودروسازان در بازار آزاد و سیاست دامن زدن بر گرانی برای جبران زیان انباشت و همچنین رشد سهام در بورس گفت: اینکه شرکت‌های خودروسازی در بازار آزاد دخالت می‌کنند قابل انکار نیست و قطعا اولویت خودروساز کسب سود و رضایت سهامداران است که سیاست‌های مختلفی را نیز در این راستا به کار می‌گیرند، اما خودروسازان تنها اعمال تأثیرگذار در این بازار نبوده و پارامترهای مختلفی در شکل گرفتن بازار آشفته خودرو دخالت دارند. وی افزود: آنچه در شرایط کنونی می‌تواند هیجانات روانی بازار را کنترل کرده و عبور از شرایط سخت اقتصادی و تحریمی را فراهم کند حمایت دولت در راستای گسترش و توسعه تولید است.
عدم تناسب حجم سرمایه با سود حاصل
با شدت گرفتن انتقادات به نحوه عملکرد خودروسازان که با توسل بر آشفته‌سازی بازار آزاد به‌دنبال راه فراری برای جبران بخشی از زیان مالی خود می‌گردند، اظهارنظرهای مختلفی مبنی بر عدم تناسب حجم سرمایه‌گذاری و سود اعلامی از سوی خودروسازان مطرح شده است؛ به‌گونه‌ای که این گروه از منتقدان معتقدند وقتی شرکتی مثل ایران‌خودرو که با سرمایه هزار و ۵۳۰ میلیارد تومانی عنوان بزرگ‌ترین خودروساز کشور را یدک می‌کشد با احتساب میزان سود در سیستم بانکی می‌توانست عایدی بیش از ۲۷۵ میلیارد تومان را برای کشور رقم بزند.
فارغ از الزاماتی که در زمینه ایجاد اشتغال مطرح است در سال گذشته سودی کمتر از ۱۶ میلیارد تومان یعنی چیزی حدود یک‌درصد از میان سرمایه خود را برای سهامداران به ارمغان آورده است، بنابراین چه اصراری برای تداوم تولید چنین شرکت‌های زیان‌دهی وجود دارد؟ بررسی صورت‌های مالی و عملکرد ایران‌خودرو نشان می‌دهد که این شرکت در سال ۹۵ سود ۱۴۷ ریالی را برای هر سهم پرداخت کرده بود. سال گذشته با افت حدود ۳۰ درصدی میزان سود هر سهم را ۱۰۴ ریال اعلام کرده است که نشان دهنده تنزل این شرکت خودروساز دارد.
همچنین ایران‌خودرو در بودجه ۹۵ مجموعا فروش ۶۳۸ هزار دستگاه را پیش‌بینی کرده بود که حدود ۴۲۰ هزار دستگاه به گروه پژو و ۱۰۲ هزار دستگاه به گروه سمند اختصاص داشت اما در پایان سال مالی حدود ۷ هزار دستگاه پژو بیشتر از بودجه فروخته که مجموعا ۶۴۷ هزار دستگاه را به فروش رسانده است .با نگاهی به بودجه ۹۶ مشخص می‌شود مجموع فروش شرکت ۵۳۵ هزار دستگاه پیش‌بینی شده که ۱۷ درصد کمتر از سال مالی ۹۵ است. در بودجه ۹۶ مقادیر فروش گروه پژو و سمند با ۲۱ درصد کاهش به ترتیب ۳۳۹ هزار دستگاه و ۸۱ هزار دستگاه برآورد شده است.
از سوی دیگر مبلغ فروش شرکت در پایان سال مالی ۹۵ حدود ۲۵۶هزار میلیارد ریال محقق شده که ۹۹ درصد بودجه را پوشش داده و کاهش یک‌درصدی نسبت به بودجه به‌دلیل نرخ فروش لوازم و قطعات است. این درحالی‌ست که در بودجه ۹۶ نیز مبلغ فروش حدود ۲۳۴ هزار میلیارد ریال برآورد شده که ۹ درصد کمتر از سال مالی قبل است. البته این تحلیل با مخالفت کارشناسان همراه بوده و اساسا چنین رویکردی را ساده‌انگارانه عنوان می‌کنند. حمید میرمعینی، کارشناس بورس، در گفتگو با تین دراین رابطه می‌گوید: متأسفانه تأثیری که شرکت‌های خودروسازی از تحولات اخیر می‌گیرند مثبت نیست، چراکه علاوه بر رشد تورمی که به افزایش نرخ دستمزد منجر می‌شود نوسانات ارزی نیز زمینه افزایش هزینه‌های تولید را فراهم آورده است و این درحالی‌است که شرایط تحریمی نیز به این مشکلات دامن می‌زند.
وی در پاسخ به عدم تناسب حجم سرمایه‌گذاری‌ها با میزان سود حاصل گفت: «این رویکردی ساده‌انگارانه است چرا که خودروسازان متشکل از شرکت‌هایی هستند که حتی برخی از آنها در حوزه تخصصی فعالیت نمی‌کنند و درآمد حاصل در مجموعه باید زیان این شرکت‌ها را نیز پوشش دهد. او با عنوان اینکه ارزش‌گذاری برمبنای سود آتی شرکت صورت می‌گیرد گفت: درواقع سودهای آتی برمبنای مقایسه با ارزش کنونی حاصل می‌شود که سود مورد انتظار سهامدار بوده و ترکیبی از نرخ تورم، نرخ ریسک و نرخ فرصت است.»
میرمعینی با عنوان اینکه در چند سال اخیر خودرو جزء مشکل‌دارترین حوزه‌ها از سوی کارشناسان و جامعه بوده است درخصوص جریان‌سازی‌های صورت‌گرفته در بازار گفت: «با توجه به اینکه خودرو کالایی استراتژیک بوده و تغییر در آن در سایر محصولات نیز قابل تسری است همواره از سوی کارشناسان و جامعه تحت فشار بوده است، این درحالی است که اگر جریان‌سازی نیز از سوی خودروسازان صورت گرفته کار اشتباهی نبوده و به‌عنوان استراتژیی است که برای حفظ ارزش سهام به کار گرفته می‌شود.»
