گام رو به جلوی ایران و هند در بندر چابهار

بندر چابهار از مهم‌ترین نقاط استراتژیک در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی دولتمردان در چند دهه گذشته بوده و طرح‌ها و نقشه‌های متعددی برای بهره‌برداری از این سرمایه خدادادی ارائه شده است که از این میان می‌توان به طرح توسعه بندر شهیدبهشتی چابهار اشاره کرد. این طرح اگرچه سال‌هاست کلید خورده اما با توجه به اینکه سرمایه‌های کلان مورد نیاز توسعه بندری در این سال‌ها محقق نشده، طرح توسعه نیز به خوبی پیش نرفته است.

با توجه به مزیت‌هایی که توسعه بندر چابهار می‌تواند برای ترانزیت کشورهای دیگر منطقه داشته باشد، هند از نخستین کشورهایی است که به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای این بندر ابراز تمایل کرده است. اگرچه با گذشت چند سال از این ابراز تمایل، هنوز روپیه‌های هند به‌دست چابهار نرسیده اما آنطور که گفته‌های مسئولان نشان می‌دهد سرانجام این همکاری مالی در حال عملیاتی شدن است.

به گزارش «گسترش‌تجارت» بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و به دلیل دسترسی داشتن به آب‌های آزاد، در نگاه کشورهای همسایه و منطقه نیز از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا در مقایسه با بنادر مهم منطقه مانند جبل‌علی امارات، صحار عمان و حتی بندر شهیدرجایی، بندر چابهار مسیر کوتاه‌تری برای ترانزیت و ترانشیپ کالا در منطقه خواهد داشت.

با توجه به همین ویژگی‌ها، بندر چابهار جایگاه مهمی در برنامه‌ریزی‌های کلان کشوری دارد و علاوه بر آنکه در برنامه‌های توسعه‌ای بر توسعه آن تاکید شده، در برنامه‌ریزی‌های دولت در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی نیز جزو پروژه‌های اولویت‌دار است.

طرح دولتمردان برای توسعه بندر چابهار مربوط به امروز و دیروز نیست و سال‌هاست بر این توسعه تاکید می‌شود. طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار به ارزش ۳۴۱ میلیون دلار، تیر ۸۶ از سوی سازمان بنادر و دریانوردی کلید خورد. 

آنطور که سال‌های گذشته گفته شده، برای اجرای این طرح ۵ مرحله پیش‌بینی شده و قرار است در پایان مرحله پنجم، ظرفیت این بندر از حدود ۸ میلیون تن فعلی به بیش از ۸۰ میلیون تن برسد. 

هزینه‌بر بودن توسعه بندر چابهار موجب تلاش همه دولت‌ها در یک دهه گذشته برای جذب سرمایه‌گذار خارجی در طرح توسعه این بندر شده است. 

البته به دلیل مزیتی که چابهار می‌تواند برای ترانزیت کالای همسایه‌ها داشته باشد و می‌تواند زمینه حمل کالاهای ترانزیتی از مسیرهای مختلف از سمت جنوب‌شرق آسیا یا حتی خاور دور را فراهم کند، کشورهای همسایه و منطقه نیز به این سرمایه‌گذاری بی‌میل نبوده‌اند. 

هند از جمله کشورهایی است که در سال‌های گذشته بیشترین تمایل را برای همکاری در توسعه بندر چابهار ابراز کرده اما با گذشت چند سال، هنوز سرمایه این کشور در برنامه چابهار به کار گرفته نشده است. مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی اما تاکید می‌کند مذاکره با هندی‌ها با پیشرفت خوبی ادامه دارد و در آستانه عملیاتی شدن است.

سرمایه‌گذاری هندی‌ها نزدیک است
محمد راستاد در پاسخ به «گسترش‌تجارت» با بیان اینکه مذاکرات ایران با طرف هندی به خوبی پیش می‌رود، گفت: قرار است هند ۸۵ میلیون دلار برای تامین تجهیزات بندری در چابهار سرمایه‌گذاری کند که می‌توان گفت مشکلی در زمینه این توافق و سرمایه‌گذاری آنها وجود ندارد. هندی‌ها اکنون درحال برگزاری مناقصه خرید تجهیزات هستند که بخش عمده آن شامل جرثقیل‌های کانتینری است. 

راستاد افزود: علاوه بر آن یک خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری هم از طرف دولت هند برای توسعه بندر چابهار درنظر گرفته شده است.

او با بیان اینکه تلاش می‌کنیم این ۲ توافق را به‌طور همزمان پیش ببریم، گفت: دستاورد مهم این مذاکره‌ها، کشتی کانتیزی است که در چند روز گذشته وارد بندر چابهار شد.

 این کشتی نخستین محموله گندم ترانزیتی هندوستان به مقصد افغانستان را به چابهار آورد که این گندم در بندر چابهار تخلیه و از مسیر زمینی به افغانستان ارسال شد.

راستاد ورود این کشتی به چابهار را اقدامی بسیار مهم و نقطه عطفی از نظر ترانزیتی بین ۳ کشور ایران، افغانستان و هند دانست و افزود: جنبه مهم‌تر آن، این است که بندر چابهار به عنوان یک نقطه کانونی و مسیری مناسب برای ترانزیت کالای بنادر جنوب‌شرق آسیا، کشورهای آسیای میانه و افغانستان، فعالیت خود را آغاز کرده است.

به گفته مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، با توجه به اینکه چشم‌انداز توسعه فعالیت‌ها در بندر چابهار، روشن و مثبت است و هندی‌ها نیز تمایل به حضور در این بندر دارند، روند جذب همکاری و سرمایه‌گذاری این کشور، روندی رو به جلو و مطلوب ارزیابی می‌شود.

او با بیان اینکه در مرحله نهایی توافق با این کشور بر سر متن قرارداد همکاری هستیم، ادامه داد: همزمان با نهایی شدن قرارداد، طرف هندی فرآیند خرید تجهیزات را آغاز و در این زمینه مناقصه برگزار کرده است. 
بنابراین احتمال دارد فاصله زیادی با امضای رسمی قرارداد نداشته باشیم و امیدواریم هرچه زودتر مراحل کار نهایی شود. 

معاون وزیر راه و شهرسازی یادآوری کرد: از آنجا که در مذاکرات ممکن است برخی بخش‌ها نیاز به تطبیق بیشتری از سوی دوطرف داشته باشد، نمی‌توان زمان دقیقی برای امضای قرارداد نهایی اعلام کرد اما پیش‌بینی ما این است در کمترین زمان ممکن این اتفاق بیفتد.

آنچه راستاد درباره ورود نخستین کشتی حامل بار ترانزیتی از هند به چابهار و ادامه مسیر آن به طور زمینی به افغانستان در چند روز گذشته می‌گوید، اقدامی در زمینه اجرای بخشی از «موافقتنامه چابهار» است. این موافقتنامه سه‌جانبه با هدف بهره‌گیری از مزیت‌های ترانزیتی بندر چابهار میان ایران، افغانستان و هند به امضا رسیده و در قالب آن قرار است در زمینه ساخت خطوط حمل‌ونقل ریلی، زمینی و دریایی مشترک تلاش شود.

توسعه زیرساخت‌ها مقدم بر توسعه بندری
درحالی که مسئولان در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری در زمینه توسعه زیرساخت‌های بندری چابهار هستند، برخی کارشناسان معتقدند به جای سرمایه‌گذاری در توسعه بندری، بهتر است سرمایه در بخش‌های دیگری از بندر چابهار مصرف شود.

بهروز سیف‌اللهی، معاون پیشین سازمان بنادر و دریانوردی به «گسترش‌تجارت» گفت: بندر چابهار تاکنون از نظر تجهیزات و فضای بندری به اندازه کافی رشد و توسعه پیدا کرده و اگر قرار است سرمایه‌گذاری جدیدی در این منطقه انجام شود، بهتر است این سرمایه در ایجاد مسیرهای دسترسی به کار گرفته شود و وقتی این مسیرهای دسترسی به اندازه کافی ایجاد می‌شد، بعد می‌توان در بحث بندری سرمایه‌گذاری‌های جدید انجام داد.

او با تاکید بر نیاز بندر چابهار به راه‌های دسترسی ریلی و جاده‌ای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی توضیح داد: درحال‌حاضر وضعیت ارتباطی بندر چابهار به دلیل نبود ارتباطات زمینی با پشتوانه‌های تجاری و مراکز عمده بار، بسیار ضعیف است و دسترسی آن به پشتوانه‌های تجاری خود در مناطق خراسان، افغانستان، ترکمنستان و قزاقستان مطلوب نیست.

به گفته این کارشناس حمل‌ونقل، ارتباطات زمینی بندر چابهار با شهرهای اطراف هم در حوزه ریلی و هم جاده‌ای، به اندازه‌ای نامطلوب است که نمی‌تواند ارتباط مناسبی با کشورهای همسایه به ویژه همسایگان ایران در شمال و شمال شرقی داشته باشد. 

به همین دلیل، بندر چابهار ظرفیتی است که به هدر می‌رود به همین دلیل بدون توجه به زیرساخت‌های حمل‌ونقلی مناسب، سرمایه‌گذاری در بندر چابهار بی‌فایده خواهد بود.

به گزارش «گسترش‌تجارت» علاوه بر هند، افغانستان نیز از کشورهایی است که طالب همکاری در توسعه بندر چابهار است و نمونه این تمایل، مشارکت این کشور در توافقنامه سه‌جانبه چابهار است. 

درحال‌حاضر بخش زیادی از کالاهای افغانستان از بندرعباس ترانزیت می‌شود اما بندر چابهار با توجه به نزدیکی به افغانستان، مسیر جذاب‌تری برای ترانزیت پیش روی این کشور خواهد گذاشت.