تدوین نقشه راه صادرات گاز به اروپا ضروری است
تین نیوز | رقابت در عرصه بازار انرژی با گذشت زمان، ابعاد جدیدی پیدا می‌کند و کشورهای تولیدکننده و صادرکننده منابع هیدروکربوری تلاش می‌کنند با راه انداختن جنگ سهم‌خواهی، رقیبان را از صحنه خارج کنند.
برای این منظور نخست، جنگ نفتی در بازار را عربستان راه انداختند؛ ریاض در نظر داشت با کاهش شدید قیمت‌ها، رقیبان سیاسی و اقتصادی را به حاشیه براند و سهم خود را در بازار نفت گسترش دهد. باوجود نتایج بسیار بد و ناخوشایند تجربه جنگ قیمت‌ها در بازار نفت برای عربستان و برخی از تولیدکنندگان نفت، چندی است قطر که به عنوان بزرگترین دارنده منابع گازی و بزرگترین صادرکننده ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع شده) در جهان شناخته می‌شود، درصدد گام برداشتن در مسیر ریاض برآمده است. بر این اساس، قطر با هدف کسب سهم بیشتر از بازار گاز در منطقه، رقابتی جدید را در عرصه بازار این محصول
شروع کرده است.
چانه‌زنی تهران
منطقه شبه‌قاره هند با حدود یک‌میلیارد و نیم جمعیت به شدت از کمبود منابع پایدار انرژی رنج می‌برد و بنابراین کشورهای واقع در این منطقه از جمله هند و پاکستان به واردات انرژی وابسته هستند. با توجه به قرار گرفتن کشورهای بزرگ دارنده گاز در منطقه خلیج‌فارس و آسیای‌میانه، رقابت زیادی برای تصاحب این بازار و کسب سهم بیشتر از بازار گاز این منطقه شکل گرفته است. بر این اساس، در حالی که ایران پس از رفع تحریم‌ها، خود را آماده صادرات گاز به هند و پاکستان می‌کند، قطر با هدف کسب سهم بیشتر از بازار گاز این منطقه اقدام به ارائه تخفیف‌های قابل توجه
«ال‌ان‌جی» صادراتی کرده است. به گفته غلامعلی رحیمی، عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی بین‌الملل، قطر برای دستیابی به هدف، قیمت گاز «ال‌ان‌جی» خود را تا مرز قیمت گاز صادراتی خط لوله کاهش داده است.
هر چند نیاز هند و پاکستان به گاز به حدی است که نمی‌تواند آنها را از واردات گاز از ایران بی‌نیاز کند اما دامپینگ قیمتی قطر در شبه قاره هند، تاثیر منفی بر چانه‌زنی تهران بر سر قیمت گاز صادراتی خواهد داشت. از طرفی پاکستان به‌دلیل کمبود منابع هیدروکربوری به شدت به واردات انرژی وابسته است به‌طوری که کمبود منابع انرژی سبب خاموشی‌های گسترده در این کشور می‌شود. در این میان، قطر که به پشتوانه میدان بزرگ پارس جنوبی (در قطر به نام گنبد شمالی شناخته می‌شود) طرح‌های بزرگ «ال‌ان‌جی» را راه‌اندازی کرده، به‌دنبال جذب بازارهای جدید صادراتی
است.
مسئله قابل توجه دیگر این است که تخفیف گاز صادراتی قطر تنها به پاکستان اختصاص ندارد و این کشور برای شرکت‌های هندی نیز تخفیفی قابل توجه در نظر گرفته، به گونه‌ای که هند می‌تواند «ال‌ان‌جی» را ۵۰درصد ارزان‌تر از قبل تحویل بگیرد. بر این اساس، خبرگزاری رویترز چندی پیش گزارش داد شرکت «پترونت ال‌ان‌جی» بزرگترین واردکننده گاز در هند از شرکت «راس گاز» قطر به نصف قیمت قبلی، «ال‌ان‌جی» خریداری خواهد کرد.
وضعیت بازارهای جهانی گاز
در حال حاضر گاز در ۳ بازار امریکا، اروپا و آسیا و با اختلاف قیمتی بالا خرید و فروش می‌شود. در امریکای شمالی به‌دلیل مقررات‌زدایی، وجود بازار رقابتی و حجم گسترده گاز طبیعی به‌عنوان رقیب شیل گس و با قیمت‌های بسیار پایین روبه‌رو هستیم. اما در قاره آسیا تجارت گسترده گاز براساس قیمت نفت و با قراردادهای بلندمدت، قیمت‌های بالایی را دربرمی‌گیرد. بازار اروپا نیز قیمت‌های میانه را به خود اختصاص داده است.
جنگ رقابتی روسیه و قطر
احمد جزایری، تحلیلگر بازار انرژی از آغاز رقابت روسیه و قطر به‌عنوان زنگ خطر شکل‌گیری جنگ قیمت در بازار گاز خبر می‌دهد وی معتقد است؛ قطر برای صدور گاز پارس‌جنوبی به دامپینگ و اعطای امتیاز قراردادی متوسل شده است. به گفته وی سقوط حدود ۷۰درصدی قیمت نفت خام، دامن قیمت گاز طبیعی را هم در بازار جهانی گرفته به طوری‌که هم‌اکنون قیمت گاز در ۴ بازار اصلی جهان به نصف کاهش یافته است.
وی با یادآوری اینکه قطر در قرارداد گازی خود با شرکت پترونت، به‌عنوان بزرگترین واردکننده ال‌ان‌جی هندوستان، علاوه بر کاهش حدود ۵۰درصدی قیمت فروش گاز در قرارداد بلندمدت، اعمال تغییرات جدید در فرمول قیمت‌گذاری گاز را در دستور کار قرار داده است، گفت: علاوه بر این قطر به منظور استمرار صادرات ال‌ان‌جی به هند از جریمه حدود ۱/۸میلیارد دلاری با پترونت (به‌دلیل برداشت کافی نداشتن گاز) چشم‌پوشی کرده است.
جزایری با اعلام اینکه قطر به‌عنوان رقیب ایران در برداشت گاز پارس جنوبی، متنوع‌سازی بازارهای صادراتی در کنار دامپینگ را به‌عنوان دومین استراتژی حفظ بازار خود عملیاتی کرده است، اظهار کرد: قطر به تازگی قرارداد فروش گاز با قیمت ۵ دلار به ازای هر میلیون بی. تی. یو را با پاکستان امضا کرده و کشورهای منطقه امریکای جنوبی، حوزه دریای کارائیب و خاورمیانه را به‌عنوان بازارهای نوظهور خود هدف قرار داده است.
دامپینگ گازی قطر یک توطئه نیست
با همه اینها نمی‌توان دلیل افزایش سهم بازار قطر یا روسیه را توطئه گازی دانست چراکه هنوز ایران وارد بازار «ال‌ان‌جی» نشده و هنوز نقشه راه درستی برای صادرات گاز خود به اروپا را نیز در دستور کار ندارد از این‌رو طبیعی است که نخستین و سومین دارنده بزرگ ذخایر گاز جهان که امروزه بزرگترین صادرکنندگان گاز به صورت «ال‌ان‌جی» و نیز خط لوله در جهان هستند به دنبال افزایش سهم بازارهای خود باشند.
بنابراین ایران تنها سهم کوچکی از نگرانی‌های قطر را به خود اختصاص داده و دلیل اینکه چرا قطر دست به دامپینگ گازی زده است دستیابی به سهم ایران نیست؛ بلکه نگرانی این کشور از تولیدکننده‌های نوظهور «ال‌ان‌جی» چون امریکا، استرالیا، شرق افریقا و همچنین روسیه است. همچنانکه محمد صادق جوکار در این زمینه گفت: برای توضیح این مطلب باید بدانیم که بازارهای هدف قطر کجاست. با بررسی کوچکی می‌توان دریافت که اروپا و شرق آسیا مهم‌ترین بازارهای این کشور هستند. بر این اساس چشم‌انداز ۲۰۰میلیون تنی «ال‌ان‌جی» در سال۲۰۲۰م ایالات متحده بزرگترین تهدید
برای قطر به‌شمار می‌رود.
تحولات تکنواکونومی شیل با ایجاد زمینه‌های توجیه اقتصادی اسباب حضور آن را در حوزه تجارت جهانی فراهم کرده و مراکز نوظهور «ال‌ان‌جی» موجب رفتار شتابزده قطر شده است تا با عقد قراردادهای بلندمدت حریف قدرتمند خود را از میدان به در کند. وی همچنین افزود: در سال ۲۰۲۰م تولید امریکا به ۲برابر تولید کنونی قطر و تولید استرالیا به ۸۰میلیون تن می‌رسد که باتوجه به تولید ۷۷میلیون تنی قطر تهدیدی برای از دست دادن بازار این کشور است. بنابراین با توجه به اینکه هزینه‌های تولید «ال‌ان‌جی» قطر، در تنی ۴۰۰ دلار انجام شده و اکنون به سوددهی رسیده، کاهش قیمت
انرژی در بازارهای جهانی برای این کشور فرصتی است که خود را نسبت به تولیدکنندگان جدید «ال‌ان‌جی» ایمن کند.
جوکار ضمن بررسی این نکته که براساس مطالعات انجام شده خط لوله استراتژیک‌ترین شیوه برای انتقال گاز ایران است، توضیح داد: با توجه به مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات بین‌الملل و با توجه به وضعیت بازارهای آشفته «ال‌ان‌جی» تا سال ۲۰۲۰م هرگونه سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی واحدهای «ال‌ان‌جی» در ایران به صرفه نیست و توجیه اقتصادی ندارد. این تحلیل حتی از سوی اندیشکده‌های بین‌المللی کین‌کالج لندن با تحلیل وضعیت ایران در پساتحریم تایید شده که «صرفه اقتصادی صادرات گاز ایران بهتر است بر محور خط لوله باشد» که این نظریه، نظریه
مرکز مطالعات انرژی بین‌الملل را نیز تقویت می‌کند.
لزوم ایجاد نقشه راه گازی
مرتضی بهروزی‌فر، تحلیلگر انرژی نیز درباره دلایل دامپینگ و جنگ گازی قطر توضیح داد: روسیه و قطر بزرگترین رقبای ایران در بازارهای گازی جهان هستند چراکه قطر به تنهایی تولیدکننده یک سوم «ال‌ان‌جی» جهان است و روسیه نیز بزرگترین صادرکننده گاز به صورت «ال‌ان‌جی» در جهان شناخته شده است از این‌رو به نظر می‌رسد زمان زیادی برای ورود ایران به بازارهای «ال‌ان‌جی» سپری خواهد شد تا در این بازار به‌عنوان تولیدکننده «ال‌ان‌جی» مطرح شود. از این‌رو به نظر می‌رسد که توافقات ایران با عمان برای استفاده از ظرفیت خالی این کشور
فرصت خوبی برای ایران است تا خود را در بازارهای «ال‌ان‌جی» محک بزند. وی افزود: اینکه این دو کشور رقبای ایران هستند و به هر طریقی سعی خواهند کرد که ایران را از میدان به در کنند، امری بدیهی است اما ابتدا باید ایران نقشه راه منطقی برای تبدیل شدن به بزرگترین صادرکننده گاز را در دستور کار داشته باشد و اقدامات لازم را در این‌باره انجام دهد تا با تبدیل شدن به بازیگر اصلی در این حوزه از قدرت چانه‌زنی و مانور معقول برخوردار شود.
به گفته رحیمی، هرگونه سرمایه‌گذاری جدید برای توسعه واحدهای جدید «ال‌ان‌جی» با توجه به قیمت گاز در بازارهای آن توجیه اقتصادی ندارد اما براساس پیش‌بینی این تحلیلگر انرژی قیمت گاز در نیمه دوم ۲۰۱۶م از افزایش نسبی برخوردار خواهد بود. به نظر می‌رسد که جنگ گازی تاکتیک بازاریابی برای تولیدکنندگان گاز است تا در گرماگرم بازار کاهشی نفت با حفظ بازار با از میدان به در کردن رقبای جدید قدرت استراتژیک خود را تثبیت کنند.
