◄ راه آهن نباید یک‌طرفه تصمیم بگیرد
چندی پیش اعلام شده که هزینه اجاره روزانه لکوموتیو به‌صورت ثابت و نه بخشی از فروش بلیت از شرکت‌های مالک واگن دریافت می‌شود. برخی کارشناسان در این خصوص معتقد هستند که این موضوع یکی از چندین هزینه‌ای است که راه‌آهن بر دوش شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. به بهانه این خبر و نیز مطرح بودن این موضوع که راه‌آهن نباید قاضی محکمه‌های ریلی‌ای باشد که خود یک پای آن است به سراغ محمد ساطعی، مشاور عالی توسعه صنعت حمل‌ونقل رفتیم تا با او درباره این موضوع به گفت‌وگو بپردازیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
چندی پیش اعلام شده که هزینه اجاره روزانه لکوموتیو به‌صورت ثابت و نه بخشی از فروش بلیت از شرکت‌های مالک واگن دریافت می‌شود. به نظر شما این موضوع می‌تواند ابهاماتی در نحوه محاسبه به وجود بیاورد یا خیر؟
آماده‌سازی لکوموتیو شش ساعت طول می‌کشد و اجاره هر ساعت 80 هزار تومان است که به نظر می‌رسد هرچقدر این مدت بیشتر باشد مالکان واگن باید پول بیشتری پرداخت کنند. در صورتی که زمان دسترسی به لکوموتیوها باید موردمحاسبه قرارگیردکه با ارتقا تکنولوژی و بهبود روش‌های تعمیراتی توسط راه‌آهن این آماده‌سازی را می‌توان افزایش داد و از تحمیل این‌گونه هزینه‌ها به مالکان واگن‌ها کاست.
آیا این موضوع را نمی‌توان تناقض در محاسبات دانست؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات، نه تنها در راه‌آهن بلکه در همه بخش‌ها عدم شفافیت و تهیه هزینه فهرست بهای دقیق جهت نگهداری و تعمیرات است. ارتقا تکنولوژی لوکوموتیوها به دلیل نیاز به نگهداری و تعمیرات، باز هم چاره اساسی کار به نظر نمی‌رسد. ایجاد زیرساخت‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی پویا و دقیق جهت استخراج قطعات مصرفی، نیروی کار متخصص، هزینه مصرف شده و بسیاری از موارد دیگر و در نهایت استخراج فهرست بهایی دقیق و شفاف چاره کار است. البته بررسی و تحلیل خرابی‌های لکوموتیو، راهکار اساسی جهت جلوگیری از تفاوت‌های محاسبه در هزینه‌ها است.
چه راه‌حل‌هایی برای این موضوع می‌تواند وجود داشته باشد؟
اصلاح ساختار حمل‌ونقل ریلی در سال 1384 با تصویب قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی، شرایطی را به وجود می‌آورد که دولت مالکیت زیربنا و نگهداری از آن را بر عهده داشته باشد و بخش خصوصی نیز تأمین و نگهداری و توسعه ناوگان را در اختیار بگیرد. در این شکل جدید، دولت به عنوان نهاد حاکمیتی ضمن مدیریت زیربناها، نقش سیاست‌گذار و نظارت را نیز بر عهده می‌گیرد. موضوع هزینه‌های نگهداری و تعمیرات لکوموتیوها بخشی از حوزه ناوگان است که طبیعتاً جزو وظائف بخش خصوصی است. راه‌حل مورد نظر در این خصوص واگذاری کامل تمامی لکوموتیوهای شرکت راه‌آهن به بخش خصوصی است. تا زمانی‌که این اتفاق نیافتد اختلاف نظر در خصوص صحت هزینه‌های اعلامی نگهداری لکوموتیوها از سوی راه‌آهن وجود خواهد داشت.
در نحوه محاسبه تناقضی وجود دارد و آن این است که هرچه زمان آماده‌سازی لکوموتیو بیشتر باشد شرکت‌های مالک واگن باید هزینه بیشتری بپردازند در حالی که این شرکت‌ها هیچ نقشی در طراحی آن‌ها و البته در کاهش زمان آماده‌سازی که به افزایش قابلیت دسترسی می‌انجامد ندارند. در واقع هزینه مربوط به آماده‌سازی لکوموتیوها باید به‌عهده شرکت راه‌آهن باشد نه مالکان واگن بخش خصوصی. البته این یکی از موارد متعددی است که هزینه‌های راه‌آهن بر دوش شرکت‌های مالک گذاشته شده است.
بر اساس چه استدلالی می‌گوئید که این هزینه از سوی راه‌آهن بر دوش شرکت‌ها گذاشته می‌شود؟
اگر مواد قانون دسترسی (آزاد) به شبکه ریلی را بخوانید، متوجه خواهید شد که راه‌آهن به‌عنوان حاکمیت موظف به جبران خسارت و ایجاد عدالت در روابط خود و شرکت‌های بخش خصوصی است. ولی اگر با دقت بیشتر قانون را بخوانید متوجه می‌شوید که راه‌آهن چون خودش یک سمت دعوا است نباید یک‌طرفه تصمیم بگیرد یا قضاوت کند یا آیین‌نامه تنظیم کند و حتی رأی‌های غیرقابل اعتراض دهد! (به آیین‌نامه اجرایی کمیسیون سوانح ریلی تصویب هیئت وزیران مراجعه کنید) البته در تاریخ 27 مرداد 1395 ماده پنج این آیین‌نامه با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و با تصویب دولت کمی تغییر کرد تا کمی از مضحک بودن نوع کارشناسی آن بکاهد.
همان‌طور که مطلع هستید حتی در سوانح بزرگ هم خود راه‌آهن تصمیم می‌گرفت که چه شخص و یا چه شرکتی را مقصر بداند. آن وقت زیاد بیراه نیست که نخواهد خسارت جزئی بعضی شرکت‌ها را برای موارد جزئی‌تر جبران کند. در واقع راه‌آهن به‌عنوان حاکمیت باید نقش عادلانه‌تری داشته باشد نه این‌که خودش از تقصیرات ریلی فرار کند. البته موضوع مطرح شده بسیار پیچیده‌تر از یک خسارت پولی است و من به کلیات اشاره کردم.
چون این شش ساعت حداکثر زمان آمادگی لکوموتیوها است اگر به روزترین لکوموتیو را هم در اختیار داشته باشیم باز هم همین مدت صرف زمان مانور، انتقال به دپوهای تعمیراتی، سوخت‌گیری، سرویس کاری در مبدأ و مقصد می‌شود.
سلام
این مطلب از بنیان اشتباه است چون در حال حاضر هزینه لکوموتیو بر اساس مسیر سیر و با رقمی بسیار بالاتر از آنچه در مصاحبه اعلام گردیده و بدون هزینه آماده سازی از شرکت های مالک واگن دریافت می شود
توجه شما را به نرخ چند مسیر جلب می کنم
تهران به مشهد ۸ میلیون تومان
تهران به بندر ۱۲ میلیون
تهران به زنجان ۲/۴ میلیون
تهران به ساری ۴ میلیون
مبلغ های فوق فقط برای یک مسیر است و دو برابر آن در مسیر رفت و برگشت دریافت میگردد
مهرداد فرشیدی مدرس و کارشناس حمل و نقل