خبر خوشی که حمل‌ونقل ریلی را خوشحال نمی‌کند
معافیت مالیاتی از جمله تسهیلاتی است که همواره می‌تواند باری از روی دوش فعالان اقتصادی بردارد؛ با این حال فعالان حمل‌ونقل ریلی از خبر تصویب لایحه معافیت حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی از پرداخت مالیات ارزش‌افزوده، چندان خوشحال به نظر نمی‌رسند.
معافیت مالیاتی از جمله تسهیلاتی است که همواره می‌تواند باری از روی دوش فعالان اقتصادی بردارد؛ با این حال فعالان حمل‌ونقل ریلی از خبر تصویب لایحه معافیت حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی از پرداخت مالیات ارزش‌افزوده، چندان خوشحال به نظر نمی‌رسند.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، علت این واکنش را می‌توان در مشکلات فعلی حمل‌ونقل ریلی جست‌وجو کرد؛ مشکلاتی مانند به‌صرفه نبودن نرخ بلیت در بخش مسافری، لزوم پرداخت حق دسترسی به ریل و کاهش استقبال مردم از سفرهای ریلی. این مسائل حمل‌ونقل ریلی را از رقابت با حمل‌ونقل جاده‌ای که ۷ برابر ریل، سوخت مصرف و چندین برابر قطار، سانحه ایجاد می‌کند، بازداشته است. کارشناسان می‌گویند معافیت مالیاتی اگرچه می‌تواند بخشی از هزینه‌های فعالان حمل‌ونقل ریلی را کاهش دهد، اما وقتی ریل و جاده، به عنوان دو رقیب، همزمان از این معافیت بهره‌مند می‌شوند، نمی‌توان از این مصوبه به عنوان عاملی برای افزایش جذابیت حمل‌ونقل ریلی نام برد. البته برخی کارشناسان در بدنه دولت، معتقدند ریل و جاده را از اساس نباید به عنوان دو رقیب نگاه کرد و باید آنها را مکمل یکدیگر دانست.
به گزارش گسترش تجارت، در روزهای اخیر، کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای صادر کرد که بر اساس آن، حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی مسافری درون و برون‌شهری و صدور بلیت، از پرداخت مالیات ارزش‌افزوده معاف شدند. این مصوبه شامل موارد مربوط به حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی مسافر درون‌شهری و برون‌شهری در لایحه مالیات ارزش‌افزوده است که پیش‌تر به کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ارجاع شده بود و در بررسی نهایی، تصمیم به معافیت این دو بخش از مالیات ارزش‌افزوده گرفته شد.
حمل‌ونقل ریلی با وجود مزیت‌هایی مانند مصرف سوخت و بروز سوانح کمتر نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای، به دلیل سرعت پایین و توسعه نیافتن مناسب شبکه ریلی، درحال‌حاضر امکان رقابت مناسبی با حمل‌ونقل جاده‌ای؛ چه در بخش باری و چه مسافری ندارد و به همین دلیل، این بخش نیازمند حمایت‌های تسهیلاتی و قانونی بیشتری از سوی دولت است. در این زمینه معافیت مالیاتی می‌تواند از جمله حمایت‌های دولتی از این بخش باشد اما با توجه به اینکه در مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی، حمل‌ونقل جاده‌ای نیز همزمان با حمل‌ونقل ریلی از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف شده است، این پرسش پیش می‌آید که آیا این معافیت همزمان، بار دیگر امکان رقابت بخش ریلی با جاده‌ای را دشوار نخواهد کرد؟
جاده و ریل رقیب نیستند
مهدی صفری‌مقدم، مدیرکل دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی در پاسخ به این پرسش، به «گسترش تجارت» گفت: واقعیت این است که حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای رقیب یکدیگر نیستند و نباید به آنها به عنوان رقیب نگاه کرد، بلکه باید به حمل‌ونقل جاده‌ای به عنوان مکمل حمل‌ونقل ریلی توجه داشت.
صفری‌مقدم توضیح داد: در یک الگوی حمل‌ونقل بهینه، حمل بار در مسافت‌های بالای ۴۰۰ کیلومتر با نظام حمل‌ونقل ریلی ترجیح داده شده و دارای مزیت است، اما باید توجه داشت از آنجا که حمل‌ونقل ریلی، نقطه به نقطه و «در تا در» نیست، نیازمند سامانه مکمل جاده‌ای در قالب حمل‌ونقل ترکیبی است. برای رونق پیدا کردن حمل‌ونقل ریلی، قرار نیست حمل‌ونقل جاده‌ای تضعیف یا از میدان به در شود، بلکه باید نقش هر یک از این دو شیوه حمل‌ونقل به درستی تعریف شود؛ به‌طوری‌که حمل‌ونقل جاده‌ای به‌عنوان فیدر حمل‌ونقل ریلی فعالیت کند.
مدیرکل دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی معتقد است برای افزایش مزیت و مطلوبیت حمل ریلی، گران کردن حمل جاده‌ای و دریافت عوارض از آن، به‌طور کلی سیاست درستی نیست، بلکه باید ضمن ایجاد مراکز لجستیکی حمل‌ونقل ترکیبی و چندوجهی، شرایطی فراهم شود که حمل جاده‌ای به انتقال بار از مبادی ابتدایی به این مراکز لجستیکی و از مراکز لجستیکی به مقصد نهایی ارسال شده و بار بین این مراکز و هاب‌های حمل ترکیبی بار در سراسر کشور، با شیوه ریلی حمل شود.
به گفته او، همزمان با این کار می‌توان، به‌عنوان یک مشوق برای مزیت‌بخشی به حمل‌ونقل ترکیبی، بر حمل‌ونقل جاده‌ای در مسافت‌های طولانی عوارض وضع کرد یا حتی برای تشویق ناوگان جاده‌ای برای کار کردن با هاب‌های لجستیکی، برای ناوگانی که با این هاب‌ها کار می‌کنند و در نتیجه متوسط مسافت حمل بار آنها کمتر از ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر است، معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته شود.
این روند حمل‌ونقل ریلی را توسعه نمی‌دهد
اگرچه مدیرکل دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی معتقد است نباید به حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای به چشم دو رقیب نگاه کرد و افزایش نرخ حمل‌ونقل جاده‌ای و دریافت عوارض از آن برای افزایش مزیت حمل‌ونقل ریلی، سیاست درستی نیست اما در بین فعالان حوزه حمل‌ونقل و بخش خصوصی، نگاه دیگری در این زمینه وجود دارد.
مجید بابایی، پژوهشگر حوزه مدیریت فناوری و حمل‌ونقل در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» با تاکید بر اینکه اعمال سیاست‌های یکسان در حوزه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، جای تامل جدی دارد، افزود: وقتی ماده ۲۴ سیاست‌های کلان برنامه ششم توسعه تاکید بر رقابتی شدن حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با سایر شیوه‌ها دارد؛ یعنی باید اعمال سیاست‌ها در این دو حوزه متفاوت باشد اما در عمل می‌بینیم این‌گونه نیست. وی ادامه داد: به عنوان نمونه در ماده ۴ لایحه ارزش‌افزوده که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، کل بخش مسافری در همه بخش‌ها معاف می‌شود. در نمونه دیگر می‌توان به لایحه درآمد پایدار برای شهرداری‌ها اشاره کرد که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است. در این لایحه دریافت عوارض از تمامی شیوه‌های حمل‌ونقل پیش‌بینی شده در حالی‌که درست این است که حمل‌ونقل ریلی از این عوارض معاف شود.
این کارشناس حمل‌ونقل ادامه داد: درحال‌حاضر حمل‌ونقل جاده‌ای، حق دسترسی به جاده پرداخت نمی‌کند و دولت تمامی هزینه‌های شبکه جاده‌ای را متقبل می‌شود اما در مقابل، بیش از ۳۰ درصد درآمدهای حمل‌ونقل ریلی باید به عنوان حق دسترسی به دولت پرداخت شود.
این در حالی است که بخش جاده‌ای از گازوئیل با یک چهارم نرخ استفاده می‌کند و این موجب می‌شود مزیت مصرف یک هفتمی حمل‌ونقل ریلی نسبت به جاده‌ای، به‌طور کامل بی‌استفاده بماند.
بابایی با بیان اینکه نقش دولت در اعمال سیاست‌های متناسب با برنامه ششم توسعه در اصلاح همین روندهای اشتباه است، تاکید کرد: تا وقتی اقتصاد بخش حمل‌ونقل بهبود نیابد و فضای رقابتی بخش ریلی متحول نشود، توسعه بخش ریلی محقق نخواهد شد. بنابراین کمترین انتظار از دولت، فعال شدن در جلوگیری از تصویب لایحه‌هایی است که هم‌اکنون به زیان بخش ریلی در حال طرح شدن در مجلس شورای اسلامی است. او در این زمینه افزود: انتظار است ماده ۴ و ۵ لایحه ارزش‌افزوده با توجه به ماده ۵۲ بند «ب» برنامه ششم توسعه تصویب شود؛ نه ادامه قانون فعلی ارزش‌افزوده که به زیان بخش خصوصی ریلی است. همچنین انتظار است در لایحه درآمد پایدار شهرداری‌ها، بخش ریلی از پرداخت عوارض معاف شود.
مصوبه‌ای نه‌چندان موثر
یکی از مسائلی که می‌تواند در افزایش مسافران حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با حمل‌ونقل جاده‌ای موثر باشد، کاهش نرخ بلیت است که به نظر می‌رسد با برداشته شدن مالیات ارزش‌افزوده از نرخ بلیت، این اتفاق بیفتد؛ هرچند همزمان این مالیات از بلیت حمل‌ونقل جاده‌ای نیز برداشته می‌شود. یک کارشناس حمل‌ونقل ریلی معتقد است با توجه به اینکه میزان ارزش‌افزوده در نرخ بلیت، چندان قابل توجه نیست، حذف مالیات ارزش افزوده از نرخ بلیت تاثیر چندانی در افزایش جذابیت بخش ریلی نخواهد داشت.
غلامرضا پیرهادی در پاسخ به «گسترش تجارت» گفت: با توجه به اینکه با مصوبه تازه کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، هر دو شیوه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای به یک نسبت کاهش نرخ پیدا می‌کنند، نسبت اختلاف نرخ پیشین حفظ می‌شود؛ بنابراین تغییر محسوسی از نظر استقبال مسافران در هیچ یک از دو بخش به وجود نخواهد آمد.
وی یادآوری کرد: از سوی دیگر میزان مالیات ارزش‌افزوده، به اندازه‌ای نیست که کاهش آن برای مسافران جذابیت ایجاد کند. حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، هریک مسافران خاص خود را دارند و این‌گونه نیست که فقط نرخ بلیت در انتخاب و تصمیم‌گیری مسافران در بخش ریلی یا جاده‌ای موثر باشد.
و سخن آخر...
اگرچه کاهش مالیات ارزش افزوده به طورکلی می‌تواند اقدام موثری در کاهش مشکلات فعالان بخش حمل‌ونقل باشد، اما به نظر می‌رسد یکسان بودن این قانون در برابر هر دو شیوه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، استقبال فعالان حمل‌ونقل ریلی را از مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در این زمینه، کاهش داده است. آنها معتقدند رقابت‌پذیر شدن حمل‌ونقل ریلی با حمل‌ونقل جاده‌ای، نیازمند اعمال سیاست‌های دقیق‌تری است که توسعه حمل‌ونقل ریلی را با توجه به سرفصل‌های برنامه ششم توسعه و اهداف کلان نظام -که همگی بر این توسعه تاکید دارند- سرلوحه قرار دهد.
