اما و اگرهای لیزینگ ریلی
کمبود بودجه و مشکلات اقتصادی که کار را برای بسیاری از حوزه‌های اقتصادی دشوار کرده، پای شیوه‌های جدید تامین مالی را به حوزه‌های مختلف صنعت باز کرده است؛ از‌جمله می‌توان به طرح و ایده راه‌اندازی لیزینگ ریلی از سوی وزیر راه و شهرسازی برای حمایت از نوسازی ناوگان حملونقل ریلی یاد کرد.
کمبود بودجه و مشکلات اقتصادی که کار را برای بسیاری از حوزه‌های اقتصادی دشوار کرده، پای شیوه‌های جدید تامین مالی را به حوزه‌های مختلف صنعت باز کرده است؛ از‌جمله می‌توان به طرح و ایده راه‌اندازی لیزینگ ریلی از سوی وزیر راه و شهرسازی برای حمایت از نوسازی ناوگان حملونقل ریلی یاد کرد.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، وزیر راه و شهرسازی معتقد است لیزینگ به عنوان یکی از شیوه‌های تامین مالی رایج در دنیا، می‌تواند راهی موثر در زمینه کاهش سن ناوگان ریلی کشور باشد؛ بدون اینکه فشاری به دولت وارد شود. در همین زمینه آخرین خبرها، نشان از برداشته شدن گام‌های ابتدایی در زمینه راه‌اندازی لیزینگ ریلی دارد و مسئولان راه‌آهن می‌گویند با حمایت صندوق توسعه ملی، این لیزینگ راه‌اندازی خواهد شد. کارشناسان معتقدند برای عملکرد موفق لیزینگ ریلی و جلوگیری از هدررفت سرمایه‌های ارائه شده در این بخش، لازم است برنامه آینده راه‌آهن در زمینه ناوگان به‌طور مشخص به شرکت‌ها اعلام و از سوی دیگر، تدابیر و تضمین‌های لازم برای بازگشت این سرمایه‌ها از سوی بخش خصوصی ارائه شود. مشخص نبودن افق و چشم‌انداز صنعت ریلی و نبود نیازسنجی دقیق در این زمینه، از مسائلی است که به گفته کارشناسان می‌تواند به موانعی در مسیر شکل‌گیری لیزینگ ریلی در کشور تبدیل شود.به گزارش گسترش تجارت، جلوگیری از افزایش سن ناوگان حملونقل با توجه به تاثیر نامطلوبی که در جذب مشتری می‌گذارد و سوانحی که می‌تواند ایجاد کند، همواره یکی از مسائلی است که مورد توجه مسئولان در بخش‌های دولتی و خصوصی است. حملونقل ریلی از‌جمله حوزه‌هایی است که در سال‌های اخیر، با افزایش سن ناوگان روبهرو بوده و وزارت راه و شهرسازی تلاش کرده تا حدودی این مشکل را برطرف کند با این حال، حل مشکلات فرسودگی ناوگان نیازمند بکارگیری راهکارهای مختلفی است که بتواند باری از دوش دولت بردارد. راه‌اندازی «لیزینگ ریلی» از پیشنهادهای دولت یازدهم برای حل مشکلات ناوگان بوده است. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، سال گذشته ضمن طرح این ایده، افزود: در مذاکره با شرکت‌های خارجی، آنها بیشتر به‌دنبال اجاره و اجاره به‌شرط تملیک هستند تا بتوانند نهادهایی به‌نام لیزینگ در حوزه حملونقل ریلی را در ایران پایه‌گذاری کنند و باید به این سمت برویم. اگر منتظر باشیم شرکت‌های ریلی ما سفارش دهند، باید بدانیم که آنها توان مالی بسیار محدودی دارند و حجم سفارش‌های آنها نیز محدود خواهد بود. آخوندی با بیان اینکه در سطح دولت با محدودیت منابع روبهرو هستیم و سفارش‌دهنده وجود ندارد، افزود: این محدودیتی در صنعت ریلی است و امیدوارم بتوانیم نهاد مالی پشتیبان برای این بخش ایجاد کنیم. در این زمینه با خارجی‌ها مذاکره‌ای کرده‌ایم تا پیشنهادهای آنها را دریافت کنیم. از سوی دیگر با راه‌اندازی صندوق توسعه حملونقل که مصوبه مجلس شورای اسلامی را دارد، می‌توانیم یک نهاد لیزینگ در حوزه ریلی پایه‌گذاری کنیم. به نظر می‌رسد با گذشت حدود یک سال از این سخنان، ایده تشکیل لیزینگ ریلی در آستانه اجرایی شدن قرار دارد. در روزهای اخیر، نوراله بیرانوند، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد حمل و نقل شرکت راه‌آهن کشور، از اعلام آمادگی صندوق توسعه ملی برای تشکیل لیزینگ ریلی خبر داده است. به گفته او، تشکیل این شرکت برای حمایت از بخش ناوگان است و شامل زیربنا نخواهد شد.
شرط موفقیت لیزینگ ریلی
حال که به نظر می‌رسد گام‌های ابتدایی در زمینه راه‌اندازی لیزینگ ریلی برداشته شده، این پرسش مطرح می‌شود که شرط موفقیت لیزینگ ریلی چیست و در چه صورتی راه‌اندازی آن، اهداف درنظر گرفته‌شده برای حمایت از ناوگان را محقق خواهد کرد. غلامرضا پیرهادی، کارشناس حملونقل ریلی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» در این زمینه اظهار کرد: بیش از ۱۰ سال از واگذاری ناوگان مسافری و باری به بخش خصوصی می‌گذرد و باوجود سخنانی که گاهی درباره زیانده بودن بخش حملونقل ریلی می‌شنویم، تاکنون نشنیده‌ایم یک شرکت ریلی خصوصی اعلام ورشکستگی کرده باشد. وی ادامه داد: از سوی دیگر تاکنون هیچ منبع و مرجعی، دخل و خرج یک شرکت ریلی خصوصی را محاسبه و زیانده بودن آن را اثبات نکرده است. همچنین تمایل این شرکت‌ها به ادامه فعالیت در بخش ریلی و حتی اقدام برای تهیه ناوگان جدید و گسترش آن، نشانگر سودده بودن این بخش است.
پیرهادی افزود: بنابراین بخش ریلی خصوصی، توانایی مالی برای تهیه ناوگان را داشته و نیازی به استفاده از صندوق توسعه ملی ندارد، اما اگر اصرار بر استفاده از صندوق توسعه ملی برای تامین ناوگان ریلی وجود دارد، جا دارد این پرسش مطرح شود که آیا تشکیل لیزینگ می‌تواند گام موثری در زمینه نوسازی ناوگان ریلی و حمایت از شرکت‌های حملونقل ریلی باشد؟
این کارشناس حملونقل ریلی اضافه کرد: در صورت مدیریت درست از سوی راه‌آهن و ارائه مشخصات ناوگان مورد نیاز با توجه به برنامه‌ها و سیاست‌های آینده این شرکت و الزام شرکت‌های خصوصی متقاضی، لیزینگ به پیروی از راه‌آهن می‌تواند گام موثری باشد. او ادامه داد: متاسفانه ناوگان تهیه شده در سال‌های گذشته براساس نیاز نبوده و بخشی از ناوگان تهیه شده در ۲۰ سال گذشته، به علت قراردادها و خریدهای نامناسب متوقف شده است. راه‌آهن باید بداند به‌طور دقیق چه انتظاری از ناوگان آینده دارد و این‌طور نباشد که هر شرکت خصوصی، با توجه به سلیقه خود اقدام کند، بلکه باید همسو با سیاست‌های کلی راه‌آهن باشند. پیرهادی درباره شرط موفقیت لیزینگ ریلی اظهار کرد: باید نظارت دقیق و درستی بر شرکت‌های متقاضی استفاده از لیزینگ وجود داشته باشد تا سرمایه دریافتی فقط در حوزه ناوگان ریلی هزینه شود؛ نه جاهای دیگری مانند ساختمان‌سازی، واسطه‌گری مالی و... از سوی دیگر باید ناوگان تامین‌شده با استفاده از لیزینگ، نو و براساس فناوری روز باشد؛ نه دست دوم و کارکرده؛ چنانکه در سال‌های اخیر ناوگان زیادی با عمر بالای ۲۵ سال وارد کشور شده است. این کارشناس حملونقل ریلی افزود: همچنین شرکت متقاضی استفاده از لیزینگ باید تضمین کافی برای بازگشت تسهیلات دریافتی بدهد؛ در غیراین‌صورت تسهیلات دریافتی از لیزینگ بازنمی‌گردد و ناوگانی که شرکت خصوصی تا اندازه ممکن از آنها بهره برده و اکنون فرسوده شده‌اند، در اختیار راه‌آهن قرار خواهد گرفت و در سوی دیگر ماجرا، فهرست بدهکاران بانکی بلندتر خواهد شد.
موانع اجرای لیزینگ ریلی
پیرهادی نبود شیوه‌نامه، شرایط، ضوابط و شیوه استفاده از لیزینگ ریلی را مهم‌ترین موانع سر راه شکل‌گیری لیزینگ ریلی در ایران عنوان کرد و افزود: نبود تدابیر و تضمین‌های لازم برای بازگشت سرمایه از سوی بخش خصوصی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی نیز می‌تواند در زمینه تشکیل لیزینگ ریلی تاثیر منفی بگذارد. وی ادامه داد: شفاف نبودن برنامه بلندمدت راه‌آهن درباره مشخصات ناوگان آینده و به‌طورکلی، نامشخص بودن دورنمای صنعت ریلی و نبود نیازسنجی دقیق و مطلوب در این زمینه، می‌تواند از دیگر موانع موجود در مسیر راه‌اندازی لیزینگ ریلی در کشور باشد.
لزوم حرکت به سمت سرمایه‌گذاری بلندمدت
برخی کارشناسان معتقدند مشکلات اقتصادی، می‌تواند مسائلی مانند راه‌اندازی لیزینگ ریلی در کشور را تحت‌تاثیر قرار دهد. احمد خشنودی، کارشناس حملونقل در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» با بیان اینکه مفاهیم کلان اقتصادی در ۱۵ سال گذشته در ایران، به‌طور کلی واژگون شده است، افزود: شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنها نقش حاکمیتی موجود در صنعت حملونقل ریلی، تاثیر گرفته از رویدادهای نامطلوبی است که در ۱۵ سال، سرمایه را از صنعت فراری داده است. وی با بیان اینکه لیزینگ ریلی فقط یکی از راهکارهای موجود برای جذب مشارکت بخش خصوصی واقعی است، اضافه کرد: خوشبختانه با دستور رییس‌جمهوری، صندوق توسعه ملی پشتیبان این طرح شده است. این کارشناس یادآوری کرد: در همه دنیا، دولت‌ها، در سه حوزه تجارت، یعنی جذب سرمایه، مدیریت بهینه و بازاریابی و تجاری‌سازی، به همکاری بخش خصوصی نیاز دارند که متاسفانه در ایران هر ۳ بخش از سوی دولت رها شده است. این موجب شده آمار سرمایه‌گذاران کاهش یابد به طوری‌که برای طرح لیزینگ هم، ابتدا روی سرمایه‌گذار خارجی حساب باز کرده‌ایم. خشنودی معتقد است نرخ سود بالای بانکی، از‌جمله بزرگترین موانعی است که انگیزه سرمایه‌گذاری در تولید و صنعت را از بین می‌برد. به گفته وی، این نخستین مانع اجرای طرح لیزینگ و هرگونه طرح مترقی دیگر اقتصادی در کشور است. این کارشناس با اشاره به اینکه در ایران، فرهنگ سرمایه‌گذاری بلندمدت وجود ندارد، افزود: ما در کشورمان به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و زودبازده علاقه داریم در حالی‌که این نوع سرمایه‌گذاری، مربوط به کسب و کارهای کوچک است؛ نه اموری مانند حملونقل ریلی و به طور کلی حملونقل.
وی با تاکید بر اینکه با رشد اقتصادی کمتر از ۸ درصد، اقدامات موثر ممکن نمی‌شود، افزود: لیزینگ، جذب سرمایه داخلی و خارجی و اقداماتی از این دست، همگی بستگی به رشد اقتصادی دارد. این کارشناس با اشاره به استهلاک سرمایه‌گذاری در ایران به دلیل سرمایه‌گذاری‌هایی نادرست، افزود: فرهنگ و نگرش ما در سرمایه‌گذاری نیازمند بازنگری است.
بر اساس آنچه کارشناسان می‌گویند، در صورت تشکیل لیزینگ ریلی، راه‌آهن باید نیاز سال‌های آینده خود در زمینه ناوگان را اعلام کند تا شرکت‌های ریلی از تسهیلات ارائه شده، به نحو مطلوب استفاده کنند و بر اساس نیاز موجود، به تامین ناوگان اقدام کنند. از سوی دیگر لازم است نظارت دقیقی بر شیوه استفاده از لیزینگ وجود داشته باشد تا از هدررفت سرمایه‌ها در این حوزه جلوگیری شود.
