تابوشکنی راه‌آهن یزد در حمل کالا
حمل نخستین محموله آهن‌اسفنجی از سوی راه‌آهن یزد را می‌توان موفقیتی در حمل کالای خطرناک در تاریخ راه‌آهن به شمار آورد. این کالا تا پیش از این، همواره با کامیون در کشور حمل می‌شد اما راه‌آهن یزد به تازگی موفق شد به شیوه‌نامه مشخصی در این زمینه دست یافته و با فراهم کردن شرایط حمل ایمن، این کالا را با راه‌آهن جابه‌جا کند.
حمل نخستین محموله آهن‌اسفنجی از سوی راه‌آهن یزد را می‌توان موفقیتی در حمل کالای خطرناک در تاریخ راه‌آهن به شمار آورد. این کالا تا پیش از این، همواره با کامیون در کشور حمل می‌شد اما راه‌آهن یزد به تازگی موفق شد به شیوه‌نامه مشخصی در این زمینه دست یافته و با فراهم کردن شرایط حمل ایمن، این کالا را با راه‌آهن جابه‌جا کند.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، جزییات این رویداد را سیدمصطفی داودی، مدیرکل راه‌آهن یزد در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» توضیح داده است. او که از خرداد ۹۵ به مدیرکلی راه‌آهن یزد منصوب شده، پیش‌تر به مدت ۳ سال مدیرکل راه‌آهن کرمان و پیش از آن نیز به مدت ۱۰ سال، مدیرکل راه‌آهن سیستان و بلوچستان بوده است.
رتبه نخست راه‌آهن یزد در حمل ریلی بار در کشور و افزایش ۲۳ درصدی عملکرد باری این راه‌آهن در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴، نکات دیگری است که او در این گفت‌وگو به آنها اشاره می‌کند. به نظر می‌رسد همین مسائل به‌عنوان بخشی از کارنامه داودی در راه‌آهن یزد موجب دو بار تقدیر استاندار از عملکردش شده است.
به تازگی خبر موفقیت راه‌آهن یزد در حمل نخستین محموله آهن اسفنجی منتشر شده است. در این زمینه توضیح دهید.
تا پیش از این، در بین مواد معدنی فقط سنگ‌آهن و از مشتقات آن نیز کنسانتره و گندله به وسیله راه‌آهن حمل می‌شد، اما آهن اسفنجی که از گندله به‌دست می‌آید، با توجه به اینکه قابل اشتعال است، تاکنون با خط‌آهن حمل نشده بود که راه‌آهن یزد موفق شد امسال این تابو را بشکند این در حالی است که همه معتقد بودند این کار شدنی نیست.
در این زمینه در راه‌آهن یزد، حدود ۶ ماه بررسی و مطالعه انجام شد. این کار با هماهنگی کارخانه آلیاژ یزد به‌عنوان خریدار آهن اسفنجی انجام شد. این کارخانه دارای یک خط فرعی ریلی است که اگرچه ۲۰ سال از ساخته شدن آن می‌گذرد، اما مورد استفاده قرار نگرفته و متروک بود.
این کارخانه، آهن اسفنجی را از کارخانه غدیر اردکان خریداری و بعد با حمل‌ونقل جاده‌ای آن را دریافت می‌کرد.
با پیگیری و بررسی‌های انجام شده در راه‌آهن یزد و هماهنگی با این دو کارخانه، تیر امسال توانستیم برای نخستین بار در کشور، تابوی حمل آهن اسفنجی با راه‌آهن را بشکنیم و نخستین محموله آهن اسفنجی به وزن ۷۰۰ تن از ایستگاه اردکان بارگیری و در کارخانه فولاد آلیاژی یزد تخلیه شد.
این موفقیت با رعایت چه شرایطی به‌دست آمد؟
برای تولید آهن‌اسفنجی، اکسیژن گندله گرفته می‌شود و به همین دلیل، اگر شرایط ویژه‌ای در حمل و بارگیری آن رعایت نشود، می‌تواند آتش بگیرد. برای حمل بار ریل، این محصول باید در فضای آزاد پهن و با واگن‌های موسوم به شن‌کش حمل شود. این بارگیری باید با سرعت خاصی انجام شده و قطار نیز باید با سرعت خاصی حرکت کند.
اگر در هوای آزاد پهن نشود و نیز اگر ارتفاع واگن یا سرعت حرکت زیاد باشد، دوباره گرم می‌شود و دفرمه شده یا آتش می‌گیرد.
براساس بررسی‌های انجام شده متوجه شدیم ارتفاع بارگیری، سرعت بارگیری و سرعت سیر قطار چقدر باید باشد و حمل محموله با نخستین قطار آزمایشی موفقیت‌آمیز بود. در واقع این کار با رعایت زیرساخت‌های مطالعاتی و فنی و تامین امکانات مناسب و رعایت سختگیرانه مسائل ایمنی محقق شد.
مزیت‌های حمل ریلی این کالا چیست؟
حمل این نوع کالا با راه‌آهن، بسیار ایمن‌تر از جاده خواهد بود و وقتی می‌توان این محموله را با راه‌آهن حمل کرد، به صلاح نیست در جاده حمل شود، زیرا در جاده‌ها هم تردد مسافری داریم و هم شاهد حمل موادی مانند گازوئیل هستیم که حمل آهن اسفنجی در چنین شرایطی خطرناک است.
آیا برنامه‌ای برای دائمی شدن حمل ریلی این کالا دارید؟
بله. با توجه به حمل آزمایشی موفقیت‌آمیز، برای ما مسجل شده این کار قابل انجام است و در حال رایزنی با شرکت فولاد آلیاژی برای عقد قرارداد در این زمینه هستیم. امیدواریم برای ۳ ماه پایانی امسال یا سال آینده بتوانیم صددرصد حمل این بار را با راه‌آهن داشته باشیم. با توجه به اینکه به شیوه‌نامه حمل آهن اسفنجی با راه‌آهن دست پیدا کرده‌ایم، این کار در سایر راه‌آهن‌های کشور نیز می‌تواند انجام شود.
به‌طور کلی جایگاه راه‌آهن یزد در حمل بار چگونه است؟
اداره کل راه‌آهن یزد حدود ۳۵ درصد کل عملیات حمل ریلی بار کل کشور و از این نظر، رتبه نخست را در کشور دارد این درحالی است که فقط ۷ درصد کل خطوط ریلی کشور در محدوده این استان قرار دارد.
عملکرد راه‌آهن یزد با در حمل بار در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ حدود ۲۳ درصد رشد داشته و این رشد، موجب بهبود ۷ درصدی عملکرد ریلی کل کشور شده است. در ۴ ماه نخست امسال نیز نسبت به سال گذشته، رکورد خوبی داشتیم و اگرچه امکاناتی به راه‌آهن یزد اضافه نشد، با افزایش بهره‌وری توانستیم رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال ۹۵ داشته باشیم.
علت کسب این جایگاه چیست؟
یکی از دلایل رسیدن به این جایگاه، موقعیت استراتژیک استان یزد است. با توجه به اینکه یزد نقطه مرکزی کشور است، همه محموله‌های داخلی و ترانزیتی در مسیر شمال- جنوب یا شرق- غرب باید از این استان عبور کنند. این نقطه قوتی است که البته می‌تواند تبدیل به آسیب هم شود زیرا بروز هرگونه خللی در عملکرد ریلی این استان، کل راه‌آهن کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل حساسیت کار در عملیات جابه‌جایی بار در راه‌آهن یزد به مراتب از استان‌های دیگر بیشتر است.
از سوی دیگر راه‌آهن یزد از نظر بارگیری هم رتبه نخست را در میان راه‌آهن‌های کشور را دارد زیرا معادن و کارخانه‌های بزرگی در این استان فعالیت می‌کند. در امسال نیز تاکنون حدود ۳۰ میلیون تن بار ازسوی راه‌آهن یزد تخلیه و بارگیری شده یا عبور کرده است. از این بین، حدود ۷ میلیون تن تخلیه و بارگیری در استان یزد داشته‌ایم.
البته برنامه‌ریزی‌های مدون، ارتقای عملکرد و تلاش شبانه‌روزی همکاران این اداره کل نیز در رسیدن به این جایگاه موثر بوده است.
آیا راه‌آهن یزد از نظر زیرساخت‌ها با مشکل خاصی روبه‌رو است؟
در مسیر بافق به زرین‌شهر از نظر ظرفیت مشکل داشتیم که کار ساخت خط دوم را در این مسیر آغاز کرده‌ایم. اگر این خط اضافه شود، ظرفیت این مسیر حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد اضافه می‌شود. امیدواریم تا سال آینده به بهره‌برداری برسد.
همچنین در مسیر طبس- اصفهان مشکل ظرفیت و در این مسیر نیاز به خط دوم داریم. کارهای مطالعاتی و طراحی خط دوم این مسیر انجام شده و امیدواریم تا پایان امسال یا سال آینده، این مشکل حل شود.
البته مشکلات دیگری نیز وجود دارد که مشکلات کلی راه‌آهن و مربوط به کل کشور است.
درباره این مشکلات توضیح دهید.
یکی از مشکلات ما در کشور این است که با وجود اینکه ظرفیت حمل ریلی بار را داریم، هنوز سیاست مدونی برای اینکه بارهای ریل‌پسند با راه‌آهن حمل شود، نداریم. مواد معدنی، گازوئیل، مازوت و... کالاهایی هستند که با راه‌آهن قابل حمل است و خطوط فرعی ریلی به بسیاری از کارخانه‌ها و معادن داریم اما هنوز سیاست مدونی نداریم که براساس آن، بارهای قابل حمل با راه‌آهن اجازه حمل با جاده نیابند.
درحال‌حاضر تصمیم‌گیری در این زمینه با خود معادن و کارخانه‌ها و اختیاری است و شیوه‌نامه‌ای در این زمینه وجود ندارد در حالی که در همه جای دنیا، باری که می‌تواند با راه‌آهن حمل شود اجازه حمل با جاده ندارد. در این زمینه باید شیوه‌نامه‌ای تدوین شود تا حمل ریلی بار افزایش یابد.
مسئله دیگر، لزوم اجباری شدن پیوست اتصال ریلی برای کارخانه‌ها و معادن است که درحال‌حاضر از آن غفلت شده است. تا ۲۰ سال پیش اگر قرار بود از معدن یا کارخانه بزرگی قرار بود بهره‌برداری شود، به راحتی این کار انجام می‌شد و نیازی به پیوست‌های محیط‌زیستی نداشت اما در دهه گذشته در همه جای دنیا، برای بهره‌برداری از معادن و کارخانه‌ها باید پیوست محیط‌زیستی داشته باشند.
در کنار این مسئله کارخانه‌ها و معادن بزرگ دنیا (با ظرفیت بالای ۵۰۰ هزار تن) باید پیوست اتصال ریلی داشته باشند. پیشنهاد ما این است در کشور ما نیز پیوست ریلی برای راه‌اندازی معادن و کارخانه‌ها اجباری شود.
از مزیت‌های این اتفاق، جلوگیری از حمل یک میلیون تن مواد معدنی با جاده خواهد بود که حمل آن با جاده به معنی تردد حدود ۵۰ هزار کامیون است. اکنون در یزد در حال تنظیم قطارهایی هستیم که امکان حمل ۵هزار تن بار را دارند؛ باری که حدود ۲۵۰ تریلی برای حمل آن لازم است. این حمل ریلی نیاز به نیروی‌انسانی بسیار کم دارد و یک هفتم حمل‌ونقل جاده‌ای (به شرط حمل با کامیون‌های نو) سوخت مصرف می‌کند.
درحال‌حاضر در کشور باید برای توسعه زیرساخت‌ها به راه‌آهن کمک شود، زیرا راه‌آهن نهادی است که خود باید درآمد کسب کند اما جاده‌ها از کمک‌های دولتی بهره می‌برند. در این زمینه قانون اعطای یارانه سوخت به حمل‌ونقل ریلی مصوب شده که امیدواریم اجرایی شود.
عملکرد قطارهای مسافری در راه‌آهن یزد چگونه است؟
روزانه ۱۲۰ رام قطار در استان یزد سیر می‌کند که در این میان ۳۲ رام، قطارهای مسافری هستند. برهمین اساس، استان یزد رکورددار بیشترین تعداد قطار عبوری در یک شبانه‌روز است. ۳۲ رام قطار عبوری از محدوده استان یزد، ۱۳ هزار مسافر را در شبانه‌روز در این استان جابه‌جا می‌کند. از این ۳۲ رام قطار، ۷ رام، مبدا- مقصدی است؛ یعنی مبدا یا مقصد آنها یزد است. این ۷قطار حدود ۳ هزار مسافر را به صورت مبدا- مقصد وارد یزد یا از یزد خارج می‌کند.
از ۱۳ هزار مسافری که در هر شبانه‌روز در محدوده شبکه ریلی استان یزد جابه‌جا می‌شوند، ۳ هزار نفر مبدا یا مقصدشان یزد است و ۱۰ هزار نفر دیگر کسانی هستند که از یزد عبور می‌کنند.
متوسط تاخیر قطارهای مسافری در محدوده استان یزد سال گذشته ۲۰ دقیقه بود که امسال تاکنون توانسته‌ایم این رقم را به ۱۱ دقیقه کاهش دهیم. هدف ما این است امسال این تاخیرها را به کمتر از ۱۰ دقیقه برسانیم.
همچنین در امسال، تاخیر قطارها از مبدا در استان یزد، به‌طور متوسط ۲ دقیقه بوده است. هدف ما این است امسال این رقم را به صفر برسانیم.
برای راه‌اندازی قطارهای حومه‌ای و مسافری یزد برنامه‌ای دارید؟
در سفر سال گذشته وزیر راه و شهرسازی به یزد، راه‌اندازی قطار حومه‌ای عقدا- یزد- مهریز (در مسیر عقدا- اردکان- میبد- یزد – مهریز) را به او پیشنهاد دادیم که موافقت اولیه آخوندی با این طرح اعلام شده و در حال بررسی اولیه موضوع برای واگذاری به مشاور و تهیه طرح توجیه فنی- اقتصادی هستیم.
برای افزایش قطارهای مسافری نیز برنامه‌هایی داریم. درحال‌حاضر قطار مسافری مشهد- یزد یک روز در میان حرکت دارد که قصد داریم آن را تبدیل به حرکت همه‌روزه شود که به احتمال سال آینده انجام می‌شود.
همچنین راه‌اندازی قطار مستقیم یزد- اصفهان و راه‌اندازی قطار مستقیم یزد- بندرعباس را در برنامه داریم.
