◄ راه‌آهن، محور تولید لکوموتیو در ایران شود
صنعت ریل ایران در طول سال‌های گذشته پیشرفت‌های قابل‌توجهی کرده و با توجه به اهمیتی که به این عرصه در سیاست‌های کلان داده شده است، می‌توان اتفاقات مثبتی که در سال‌های قبل به وجود آمده را به‌طور مشخص دید. در کنار تلاش‌هایی که برای گسترش نفوذ خطوط ریلی و افزایش تعداد استان‌های متصل به ریل صورت گرفته، ما در عرصه‌های زیرساختی مانند واگن پیشرفت‌های جدی داشته‌ایم و حتی در رابطه با ساخت ریل ملی نیز پیشرفت‌هایی حاصل شده است.
محمد سعیدی: صنعت ریل ایران در طول سال‌های گذشته پیشرفت‌های قابل‌توجهی کرده و با توجه به اهمیتی که به این عرصه در سیاست‌های کلان داده شده است، می‌توان اتفاقات مثبتی که در سال‌های قبل به وجود آمده را به‌طور مشخص دید.
در کنار تلاش‌هایی که برای گسترش نفوذ خطوط ریلی و افزایش تعداد استان‌های متصل به ریل صورت گرفته، ما در عرصه‌های زیرساختی مانند واگن پیشرفت‌های جدی داشته‌ایم و حتی در رابطه با ساخت ریل ملی نیز پیشرفت‌هایی حاصل شده است.
در این میان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایی که در طول هفته‌های گذشته بحث‌هایی را نیز با خود همراه کرد بحث مدیریت نیازهای شرکت‌های ریلی کشور به لکوموتیو است.
باوجود آنکه از چند سال قبل شرکت‌هایی خود را به‌عنوان دارنده لکوموتیو معرفی کرده و رسماً فعالیت می‌کنند، اما بخش قابل‌توجهی از توانایی آنها تنها به عرصه بار محدود می‌شود و در این فضا همچنان راه‌آهن تنها و اصلی‌ترین منبع واگذاری لکوموتیو به شرکت‌های ریلی به شمار می‌رود.
در چنین فضایی خبرهایی که حکایت از کمبود لکوموتیو در کشور دارد باعث شده این نگرانی به وجود آید که در سال‌های آینده باید چه برنامه‌ای برای تأمین نیاز ناوگان کشور در این حوزه صورت گیرد.
اگر برجام مانند سال‌های گذشته باقی می‌ماند و با سؤالات مهمی همچون خروج آمریکا از این برنامه مواجه نبودیم، برنامه‌ریزی‌ها به این سمت می‌رفت که با مشارکت طرف‌های ایرانی، لکوموتیوهایی وارد کشور شده و در این فرایند انتقال فن‌آوری‌های روز نیز در دستور کار قرار گیرد اما در شرایط امروز که شاید برخی از شرکت‌های اروپایی برای تداوم حضورشان در ایران تردیدهایی داشته باشند شاید شرایط سخت‌تر شده باشد.
البته ما در این فضا می‌توانیم روی مشارکت با شرکت‌هایی از چین یا روسیه حساب کنیم که البته بهتر بود پیش از نقض برجام از سوی آمریکا صورت بگیرد اما باید در نظر داشت که حتی این شرکت‌ها نیز برای انتقال فن‌آوری‌هایشان به ایران شرایط خاص خود را خواهند داشت.
ما در سال‌های قبل قراردادهایی را برای ساخت یا مونتاژ لکوموتیو با شرکت‌های خارجی داشتیم که حتی به ساخت چند دستگاه لکوموتیو در ایران نیز منجر شد. این به معنای آن است که ما مقدمات لازم برای ساخت این تجهیزات را در ایران داریم و درصورتی‌که برنامه‌ریزی کاملی در این عرصه صورت بگیرد می‌توان روی توان داخلی حساب کرد.
واقعیت اما این است که هرگز ساخت لکوموتیو در ایران به شکل جدی و اساسی دنبال نشده و زنجیره ساخت آن در ایران کامل نیست. برای مثال ما درحال‌حاضر توان ساخت بدنه یا چرخ‌های لکوموتیو را در ایران داریم اما هرگز در زمینه موتور یا تجهیزات کنترلی اقدامی صورت نگرفته و در این زمینه وابستگی‌هایی وجود دارد.
از سوی دیگر باید این را نیز در نظر داشت که شرکت‌های خارجی انتقال فن‌آوری‌هایشان را تحت هر قراردادی اجرایی نمی‌کنند. یعنی اگر ما چند سفارش محدود داشته باشیم و این توقع وجود داشته باشد که شرکت خارجی در همان طرح فن‌آوری خود را در اختیارمان بگذارد قطعا اجرایی نخواهد شد. شرکت‌هایی که با ما وارد قرارداد می‌شوند یا ترجیح می‌دهند مونتاژ بخش‌های غیراساسی کالاهای خود را به ما بسپارند یا آن‌قدر سبد سفارش ما باید بزرگ باشد که آنها را به عقد قراردادی که منجر به واردکردن تکنولوژی می‌شود مجاب کند.
تمام این سؤالات نیاز به پاسخ‌هایی دارد که در کوتاه‌مدت و تنها با نظرات شخصی امکان پاسخ‌دادن به آنها وجود نخواهد داشت. راه‌آهن در طول سال‌های گذشته به‌نوعی انحصار لکوموتیو را در اختیار داشته و ازاین‌رو برای عبور از این شرایط نیز باید همین شرکت با محوریت دستگاه‌های کلان دولتی برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهد.
من معتقدم که باید برای تأمین نیاز کشور در حوزه لکوموتیو یک برنامه بیست ساله را نهایی کرد که در دل آن به تمام ابهامات موجود در این حوزه پاسخ‌های لازم داده شود.
ساخت لکوموتیو در داخل ایران قبل از هر چیز به منابع ملی گسترده احتیاج دارد که باید سازمان برنامه‌وبودجه برای آن فکری جدی داشته باشد، از سوی دیگر اینکه کدام شرکت‌های ایرانی در چه عرصه‌ای فعال‌شده و چگونه به ساخت این محصول ورود کنند نیز مسئله مهم دیگری خواهد بود که وزارت صنعت می‌تواند در رابطه با آن نظرات خود را ارائه کند.
در رابطه با میزان نیاز کشور در سال‌های پیش‌رو به لکوموتیوهای جدید و اینکه کدام کشورها و شرکت‌ها به‌عنوان شرکای ما در این حوزه فعالیت کنند نیز وزارت راه‌وشهرسازی و شرکت راه‌آهن باید نظرات خود را ارائه کنند.
ازاین‌رو می‌توان موضوع را این‌گونه جمع‌بندی کرد که هرچند در ایران توان کافی برای ورود به عرصه ساخت لکوموتیو وجود داشته است اما عملا هیچ‌گاه به‌طورجدی و کامل به این بخش توجه نشده است و برای عبور از شرایط فعلی یک برنامه‌ریزی کلان و طولانی‌مدت که با حضور مسئولان ارشد اقتصادی کشور تدوین شده باشد می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل جدی در دستور کار قرار گیرد.
*مدیرعامل سابق ایریکو
