سنگ‌اندازی در روند نوسازی با دروغ «هواپیمای مرجوعی»
می‌گویند حرف که از دهان درآمد، گوینده اسیر آن می‌شود اما به نظر می‌رسد برخی‌ها، بعضی حرف‌ها را می‌زنند تا بعضی دیگر را اسیر کنند و راست و دروغش هم فرقی نمی‌کند؛ مهم گرفتار کردن آن دیگری است و تا آب‌ها بخواهد از آسیاب بیفتد، سخن بی‌پایه و اساس، تاثیر نامطلوبش را گذاشته و رفته است.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، حالا حکایت همین انگ «مرجوعی» است که برخی افراد به بعضی هواپیماهای نو خریداری‌شده از سوی ایران‌ایر زده‌اند و هرچقدر هم وزیر راه و شهرسازی عصبانی شود و بگوید این‌ها نشانه ناآگاهی است، باز هم عده‌ای دنباله حرف نادرست را می‌گیرند و موضوع را کِش می‌دهند.
به نظر می‌رسد برچسب «مرجوعی» به طور آگاهانه و شیطنت‌آمیز از سوی برخی افراد، به جای واژه «انصرافی» به‌کار می‌رود اما نکته مهم این است که این افراد نمی‌دانند این هواپیماها نه‌تنها هیچ عیب و اشکالی ندارند، بلکه برای خریدار مزیت قیمتی نیز دارند و می‌توان آنها را حتی تا ۵۰ درصد ارزان‌تر و خارج از نوبت خریداری کرد و برای شرکت‌های هواپیمایی مانند ایران‌ایر که نیاز فوری به نوسازی دارد، این دست هواپیماها می‌توانند برطرف‌کننده بخشی از نیاز، تا زمان آماده شدن سفارش‌های داده شده به شرکت‌های ایرباس و بوئینگ باشند.
خبر«مرجوعی» بودن برخی هواپیماهای خریداری شده از سوی ایران‌ایر بعد از برجام، آنقدر در برخی سایت‌ها و روزنامه‌ها چرخید که حالا دیگر شاید کسی یادش نیاید اصل این خبر نادرست را چه کسی و درباره کدام هواپیماها منتشر کرد؛ وقتی خبر نادرست و از سر ناآگاهی یا شیطنت سیاسی باشد، دیگر چه اهمیتی دارد؟! مهم این است که به گفته وزیر راه و شهرسازی، «اگر در موتورهای جست‌وجوگر، واژه مرجوعی بودن هواپیما را جست‌وجو کنیم می‌بینیم مفهوم هواپیمای مرجوعی، وجود خارجی ندارد و کل پیشینه استفاده از این واژه، به ۲ تا ۳رسانه ایرانی برمی‌گردد.»
چند روز پیش، اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با ایلنا به نقش شیطنت برخی جریان‌های مخالف دولت در ابداع واژه مرجوعی اشاره کرد و گفت: به‌طور قطع آنچه درباره مرجوعی بودن این هواپیماها گفته می‌شود صحت نداشته و مفهومی با عنوان هواپیمای مرجوعی در دنیا وجود خارجی ندارد. فخریه کاشان توضیح داد: به عنوان نمونه فرض کنید فردی برای خرید خودرو ثبت نام می‌کند و موعد تحویل آن، ماه آذر است اما فرد به دلیل مشکلات مالی نمی‌تواند در زمان مقرر خودرو را تحویل بگیرد و این فرصت به وجود می‌آید که آن خودرو به فرد دیگری تحویل داه شود؛ بنابراین نمی‌توان گفت این خودرو، مرجوعی است. در زمینه خرید هواپیما هم همین اتفاق افتاده است؛ اینکه هواپیمای ۷۷۷ بوئینگ، سفارش ترکیش‌ایرلاینز بود، مسئله پنهانی نبود اما ترکیش‌ایرلاینز نتوانسته این هواپیما را در موعد مقرر تحویل بگیرد، به همین دلیل بوئینگ به برخی شرکت‌های هواپیمایی از جمله ایران‌ایر، پیشنهاد داد سفارش خود را زودتر از زمان مقرر تحویل بگیرند. هواپیمای مرجوعی، یعنی هواپیمای دست دوم! در حالی‌که این هواپیما اگردست دوم بود، باید از ترکیش‌ایرلاینز خریداری می‌شد؛ نه از بوئینگ.
مزیت‌های خرید هواپیمای انصرافی
براساس سخن فخریه کاشان، در خرید هواپیماهای انصرافی، فرصت چانه‌زنی برای خریدار فراهم می‌شود؛ به عنوان نمونه ایران در خرید ایرباس آ۳۳۰ توانست این هواپیما را حدود ۲۰ میلیون دلار ارزان‌تر از نرخ اصلی خریداری کند.
این نکته‌ای است که آرمان بیات، کارشناس و تحلیلگر حمل‌ونقل هوایی نیز در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» به آن اشاره می‌کند. به گفته وی، این نوع هواپیماها را می‌توان بین ۴۰ تا ۵۰ درصد ارزان‌تر از نرخ اصلی درج شده در کاتالوگ قیمت‌های اعلام شده از سوی شرکت تولیدکننده خریداری کرد.
همان‌طور که وزیر راه و شهرسازی و قائم‌مقام او می‌گویند، بیات نیز تاکید می‌کند در دنیا اصطلاح هواپیمای مرجوعی وجود ندارد.
او توضیح داد: وقتی خریدار کالایی را می‌پسندد اما در زمان پرداخت هزینه، به دلایل مالی از خرید منصرف می‌شود، در واقع از خرید انصراف داده اما اصطلاح مرجوعی برای کالایی به کار می‌رود که بعد از خرید و بردن به خانه، پس فرستاده می‌شود.
این کارشناس هوانوردی با تاکید بر اینکه در دنیا، هیچ شرکت هواپیمایی وجود ندارد که هواپیما را به کشور خود ببرد و بعد، آن را به شرکت تولیدکننده بازپس بفرستد، افزود: واژه مرجوعی واژه‌ای عامیانه و عوام‌فریبانه است که قصد دارد ذهن مردم را درگیر عیب‌دار بودن هواپیماها کند و مردم گمان کنند هواپیما ایرادی داشته که مرجوع شده است.
آنطور که بیات می‌گوید، انصراف از خرید هواپیمای سفارش داده شده، امری معمول در دنیاست و همیشه این احتمال وجود دارد که بخشی از سفارش یک شرکت هواپیمایی یا شرکت لیزینگ به یک شرکت تولیدکننده، لغو شود که در این زمینه، در بیشتر موارد مشکلات مالی دخیل است.
وی در این‌باره گفت: به عنوان نمونه وقتی ترکیه درگیر التهابات امنیتی و سیاسی شد و بازار گردشگری آن تحت تاثیر این مسئله قرار گرفت، به طور طبیعی شرکت هواپیمایی ترکیش‌ایرلاینز نیز با افت مشتری و زیان مالی مواجه شد و طبیعی است برای کنترل وضعیت خود و جلوگیری از افزایش این زیان، بخشی از سفارش‌های خود را که قرار بود در تاریخ خاصی تحویل بگیرد، لغو کند یا به تاخیر بیندازد.
به گفته این تحلیلگر مسائل هوانوردی، در قراردادهای خرید هواپیما پیش‌بینی می‌شود که در صورت بروز مشکل و لغو قرارداد، خسارتی به شرکت سازنده هواپیما پرداخت شود، به همین دلیل، بهای هواپیما برای خریدار بعدی کمتر می‌شود، زیرا شرکت سازنده، این جریمه را از شرکت لغوکننده می‌گیرد و از نرخ نهایی هواپیما، کاسته می‌شود.
بیات با بیان اینکه جریمه، از نرخ هواپیما براساس ارزش روز دنیا می‌کاهد، گفت: ارزش روز بازار با قیمت‌های اعلام شده از سوی شرکت برای تولید هواپیما، حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد در هواپیماهای برد متوسط به بالا، اختلاف دارد. همچنین درصدی از نرخ نیز به دلیل کسر هزینه جریمه از نرخ نهایی کم می‌شود.
افزایش احتمالی هزینه‌های نگهداری
شرکت‌های هواپیمایی بزرگ و برتر دنیا به طور معمول هواپیماها را با تعداد بالا و با شماره سریال‌های پشت سر هم، خریداری می‌کنند تا به اصطلاح از یک «سری» باشند.
بیات، با اشاره به اینکه خرید هواپیماهای انصرافی، موجب می‌شود شماره سریال هواپیماهای یک شرکت، پشت‌سر هم نباشد، در این زمینه توضیح داد: به دلایل مختلف که بیشتر مالی است، برخی شرکت‌های هواپیمایی که نیاز فوری به نوسازی دارند یا برخی لیزینگ‌های هواپیما، این نوع هواپیماها را خریداری می‌کنند تا نیاز خود را برطرف کنند.
خرید هواپیماها با شماره سریال‌های پشت سر هم، هزینه‌های بعدی را در برخی از امور کاهش می‌دهد. در واقع بخشی از دلیل ارزان‌تر بودن نرخ هواپیمای انصرافی، این است که شماره سریال آن، سِری نیست.
وی یادآور شد: هواپیمای انصرافی، بیشتر از سوی شرکت‌هایی خریداری می‌شود که هنوز خط تولید سفارش آنها در شرکت سازنده راه نیفتاده یا می‌خواهند فشار مالی کمتری به آنها وارد شود یا برنامه استراتژیک بلندمدتی برای ناوگان ندارند. این خریدها بیشتر در زمینه خریدهایی با تعداد کم است و به نظر می‌رسد ایران‌ایر نیز قصد داشته تا زمانی که خط تولید هواپیماهای سفارش داده شده به ایرباس، ویژه ایران‌ایر راه‌اندازی و هواپیماهایی با آپشن‌های مدنظر ایران‌ایر تولید شود، بخشی از نیاز خود را از این روش پاسخ دهد.
بیات ادامه داد: البته در بحث توسعه ناوگان، براساس استراتژی از پیش تعیین شده این شرکت، باید هواپیماهایی به ایران‌ایر تحویل داده شود که بر پایه فهرست سفارش‌های این شرکت و دارای شماره سریال‌های پشت سر هم باشد. در این هواپیماها تمام تجهیزات، موتور، قطعات، سامانه‌های الکترونیکی و حتی صندلی‌ها، از یک سری و کارخانه آنها، یکی است. اگر امکانات نامبرده از یک‌سری نباشد، برای نگهداری‌های بعدی باید هزینه‌های جداگانه‌ای برای هرکدام از اجزا پرداخته شود.
به عنوان نمونه در زمینه نشریات و نیز اصلاحیه‌هایی که شرکت‌های سازنده برای شیوه‌نامه‌های هواپیما و قطعات صادر می‌کنند و شرکت‌های هواپیمایی باید آنها را خریداری کنند، اگر هواپیماها از سری‌های مختلف باشند باید با کارخانه‌های مختلف سازنده قطعات تماس گرفته و هزینه خرید این شیوه‌نامه‌ها پرداخت شود اما برای هواپیماهایی از یک‌سری، یک بار هزینه پرداخت می‌شود؛ بنابراین خرید هواپیماهای انصرافی تنها ممکن است هزینه‌های پنهان شرکت هواپیمایی را افزایش دهد که آن هم مشکل‌ساز نیست. این تحلیلگر نیز همصدا با مسئولان وزارت راه و شهرسازی معتقد است اگر شیطنت سیاسی در کار نباشد، استفاده از واژه مرجوعی از روی ناآگاهی است. او در این زمینه گفت: بسیاری از افراد نمی‌دانند شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند به دلایل مختلف سیاسی، امنیتی، مالی و... که روی راهبرد آنها تاثیر می‌گذارد، قراردادهای خود را لغو کنند یا به تاخیر بیندازند. برخی گمان می‌کنند هواپیماهای انصرافی، هواپیمای ایراددار بوده و آنها را به اصطلاح به ما انداخته‌اند! به همین دلیل روی واژه مرجوعی تاکید می‌کنند.
