نمایشگاه نفت، شرکت‌های E&P ایرانی و چشمانداز توسعه
بیست و دومین نمایشگاه بین المللی صنعت نفت پایان یافت؛ نمایشگاهی که یکی از وجوه تمایز آن با دورههای قبل، حضور شرکت‌های توانمند ایرانی، این بار در قالب شرکت‌های صاحب صلاحیت برای فعالیت در حوزه اکتشاف و تولید (E&P) بود. بخشی از رویدادهای شانزدهم تا نوزدهم اردیبهشت ماه امسال را با روایتهایی از این شرکت‌ها مرور میکنیم.
16 اردیبهشت؛ سالن میلاد نمایشگاه بین المللی تهران- مراسم افتتاحیه:
دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی از اهتمام جدی دولت یازدهم به توسعه مخازن مشترک سخن میگوید و یادآور میشود: «در این دوره تلاشهای سنجیدهای در حوزه نفت و گاز انجام و با وجود همه مشکلات از منابع به خوبی استفاده شده است». لاریجانی تاکید میکند: «میادین مشترک اولویت دارد و نباید به موضوع مناقشات تبدیل شود».
تسریع در روند توسعه میادین مشترک، ازدیاد برداشت از مخازن، استفاده از ظرفیتهای داخلی، بهینه سازی مصرف انرژی و بسترسازی برای جذب سرمایه در صنعت پتروشیمی، پنج محور اصلی مورد تاکید رئیس مجلس در افتتاحیه نمایشگاه نفت است که از میان آنها، سه محور اصلی نخست در قالب قراردادهای جدید نفتی تعریف شده و دنبال میشود. «اقدامات سنجیده و امیدبخش»، تعبیر رئیس مجلس و نه رئیس دولت، از اقدامات وزارت نفت در دولت یازدهم است.
16 اردیبهشت؛ سالن 8 نمایشگاه بین المللی تهران- بازدید وزیر نفت:
وزیر نفت از سالنهای 8 و 9 بازدید کرده و در مسیر خروج از سالن 8، کنار غرفه پتروایران توقف میکند. رهام قاسمی، مدیرعامل شرکت پتروایران درباره آخرین وضع تولید لایه نفتی پارس جنوبی توضیحاتی میدهد. زنگنه از زحماتشان تشکر می کند و بار دیگر در میان ازدحام جمعیت و البته خبرنگاران متوقف میشود.
خبرنگاران از او درباره الزامات اشتغالزایی در صنعت نفت میپرسند و زنگنه اینگونه پاسخ می دهد: « باید برای شرکت‌های داخلی کار ایجاد کنیم تا این شرکت‌ها مولد اشتغال برای ده‌ها شرکت دیگر شوند و زنجیره ای از کار و تولید و اشتغال شکل گیرد؛ اما با شعار نمی شود کار ایجاد کرد. بدون تعریف پروژههای جدید، شرکت‌های داخلی از پتروایران گرفته تا پتروپارس، اویک و ...، همه و همه ظرف یکسال و نیم تا ٢ سال آینده با مشکل مواجه میشوند». وزیر نفت ادامه میدهد: «نمیتوان با حرف‌های متناقض کاری از پیش برد؛ نمی‌توانیم بگوییم می خواهیم با دنیا محکم حرف بزنیم، اما در برداشت از میدان‌های مشترک اقتدار نداشته باشیم».
17 اردیبهشت ماه؛ سالن 8 نمایشگاه بین المللی تهران- غرفه سرمایه گذاری غدیر:
عبدالرضا حاجی حسین نژاد، مدیرعامل سابق شرکت مهندسی و توسعه نفت که اکنون به عنوان مدیر شرکت اکتشاف و تولید سرمایه گذاری غدیر فعالیت میکند، در غرفه این مجموعه حضور دارد. طبیعی است حالا بهتر میتوان نسبت به زمانی که مدیرعامل متن بود، مجالی برای گفتگو با وی پیدا کرد. از آزادگان و یادآوران تا کیش و آذر، درباره میادین مختلف و سابقه فعالیتها در این فیلدها صحبت می کنیم؛ از کار با چینیها، از تفاوتهای کار در زمان تحریم و پسابرجام و ... .
از مزیتها و کاهش میلیون ها دلار هزینه های تحمیلی به پروژه ها به واسطه رفع تحریم و اجرایی شدن توافق برجام می گوید و البته یادآور میشود: «ما مملکتی نیستیم که اگر به دادمان نرسند، پایمان را دراز کنیم و بگوییم نمیتوان کاری از پیش برد. چارهای جز توسعه نداریم. هیچ چیز مثل نفت نمیتواند بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد. اگر نفت حرکت کند، باقی فاکتورهای اقتصادی هم به حرکت درمی آیند. ما در دوران تحریم هم از غرب کارون نفت استخراج میکردیم اما تفاوت آن دوران و پسابرجام در میزان هزینههایی است که پرداختیم و میپردازیم. برای حفاری یک حلقه چاه بالغ بر 20 میلیون دلار هزینه میشد که با اجرای برجام، این رقم رسید به 7.5 میلیون دلار! یعنی هزینه به تنهایی در این بخش بیش از 50 درصد کاهش یافت؛ چون کالاها راحتتر خریداری شد و رقابت افزایش یافت. اصلا دلیل مخالفت عده ای با برجام، همین بوده است. یا از سوی دیگر، به دلیل تعاملات بین المللی محدود، چارهای جز کار با چند شرکت و واردات کالاهای بعضا بی کیفیت نداشتیم. اینها تفاوت های برجام و تحریم است؛ وگرنه به هر حال کارها پیش می رود؛ اما کیفیت کار قطعا متمایز خواهد بود». سرمایه گذاری غدیر یکی از 11 شرکتی است که از سوی وزارت نفت برای فعالیت در قالب اکتشاف و تولید صاحب صلاحیت تشخیص داده شده است.
18 اردیبهشت؛ سالن خلیج فارس نمایشگاه بین المللی تهران- پنل توسعه فناورانه میدان آزادگان جنوبی:
قراردادهای توسعه فناورانه میدان های نفتی با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور در قالب قراردادهای میدان محور دنبال می شود. کمیته مشترکی برای هر میدان تشکیل شده است و نمایندگان دانشگاهها در این کمیته حضور می یابند. اینجا در سالن مروارید خلیج فارس، قرار است پیشرفت یکی از این قراردادهای 9گانه، یعنی قرارداد پژوهشی توسعه فناورانه میدان آزادگان جنوبی بررسی شود.
نمایندگانی از وزارت نفت، شرکت ملی نفت ایران، شرکت متن و دانشگاه تهران حضور دارند. تورج دهقانی، سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی از تمایل و حمایت همه جانبه شرکت متن از فعالیت های تیم پژوهشی دانشگاه تهران خبر می دهد و عنوان می کند: «ما از هر کار پژوهشی و از هر آنچه احتمال دهیم به افزایش ضریب بازیافت در این میدان مشترک کمک می کند، حمایت می کنیم». دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی طرف قرارداد شرکت ملی نفت ایران، همگی شرکای خارجی و بعضا داخلی خود را انتخاب کرده اند و مشغول تجهیز انستیتوها و تشکیلات پژوهشی شان هستند.
جلسات مستمر با حضور نمایندگان کارفرما و دانشگاه برگزار می شود و به اذعان روسای دانشگاه های طرف قرارداد، این همکاری با وزارت نفت، جنب و جوشی در بین دانشجویان به ارمغان آورده است. سرعت کار چندان زیاد نیست و البته طبیعی است؛ این اولین بار است که به همت وزارت نفت، پیوند صنعت و دانشگاه در کشور شکل واقعی به خود می گیرد. البته بخش پایین دست صنعت نفت هم در این تکاپوی علمی سهمی دارد. روز نخست برگزاری نمایشگاه بین المللی صنعت نفت، انستیتومتانول دانشگاه شیراز با حضور وزیر نفت و به صورت ویدئوکنفرانس افتتاح شد. در قالب قراردادهای پژوهشی پایین دست با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، 11 انستیتوی تحقیقاتی دیگر باید ایجاد شود.
وزیر نفت پس از افتتاح انستیتومتانول دانشگاه شیراز، پیوند صنعت و دانشگاه را از آرزوهای دیرینه اش خواند و ابراز امیدواری کرد که این ارتباط به ثمر بنشیند و به تولید فناوری در سطح صنعت نفت منتهی شود. جامعه علمی و دانشگاهی کشور، یکی از ظرفیت های داخلی به شمار می روند؛ همان ظرفیت هایی که بکارگیری شان از مصادیق اقتصاد مقاومتی عنوان شده است. دانشگاه ها از این بابت که مورد اعتماد صنعت نفت قرار گرفته اند، قدردان مجموعه نفت هستند و به خود می بالند.
18 اردیبهشت؛ سالن 35 نمایشگاه بین المللی تهران- مراسم امضای تفاهمنامه شرکت ملی نفت ایران و ایدرو:
خبرنگاران در ستاد خبری مستقر شده اند. تا لحظاتی دیگر تفاهمنامه مطالعاتی میدان‌های سوسنگرد، چشمه خوش و پایدارغرب بین شرکت ملی نفت ایران و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران امضا می شود. منصور معظمی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیئت عامل ایدرو پیش از امضای تفاهمنامه، از آفرینندگان برجام قدردانی و برجام را فرصتی استثنایی و طلایی برای توسعه اقتصادی کشور قلمداد می کند.
معظمی، این که به واسطه عملیاتی شدن برجام و تدوین قراردادهای جدید نفتی، شرکت‌های داخلی می توانند با استفاده از توانمندی‌های شرکت‌های خارجی در عرصه انرژی جهان نقش آفرینی کنند را حرکتی بزرگ می خواند و میگوید: «اگر قراردادهای جدید نفتی همان سال گذشته اجرایی می شد، می توانستیم امروز شاهد اشتغالزایی گسترده ای در کشور باشیم. اشتغالزایی تنها از رهگذر سرمایه گذاری حاصل می شود و هر آنچه جز این میگویند پایه علمی ندارد و شعار است». وی که حالا در راس یکی از شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی قرار دارد، از اجرای قراردادهای جدید نفتی حمایت میکند و میگوید: «اسم قراردادها مهم نیست؛ مهم این است که با تصمیم وزارت نفت و تدوین این مدل قراردادی، شرکت های ایرانی بازار کار مناسبی برای فعالیت و ارائه توانمندی های خود پیدا کرده و می توانند از فرصت پسابرجام برای جذب تکنولوژی و سرمایه استفاده کنند».
تا امروز، 20 اردیبهشت ماه سال 96، شرکت ملی نفت ایران 28 تفاهمنامه با شرکت های داخلی و بین المللی برای توسعه میادین نفت و گاز خود امضا کرده است و به این ترتیب، بیش از 70 پروپوزال پیشنهادی برای توسعه میادین دریافت خواهد کرد. پروپوزالهایی که تا همین جای کار، افق روشنی از ظرفیت های میادین و راهکارهای بدیعی را در حوزه ازدیاد برداشت پیش روی نفت قرار داده است. شاید به همین خاطر است که غلامرضا منوچهری، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران به امکان افزایش سه میلیون بشکه ای ظرفیت تولید نفت ایران اشاره و اذعان میکند که همه چیز برای توسعه صنعت نفت مهیاست.
18 اردیبهشت؛ سالن 8 نمایشگاه بین المللی تهران- غرفه پتروایران:
خبرهای امضای تفاهمنامه های شرکت ملی نفت ایران با شرکت نفت فیلیپین و ایدرو که روی خط می رود، سریع راهی سالن هشت می شوم و ساعت 14 به قرار مصاحبه ام با مدیرعامل شرکت پتروایران می رسم. آنطور که رهام قاسمی در بخشی از این گفتگو اشاره می کند، این شرکت بسیار به همکاری با شرکت‌های بین المللی در لایه نفتی پارس جنوبی امیدوار و در صدد است که از رهگذر این همکاری، هم از فناوری و هم از سرمایه مورد نیاز برای فرایند توسعه این میدان مشترک بهرهمند شود.
از او می پرسم اگر بهرهمندی از سرمایه خارجی به هر دلیلی امکانپذیر نشود؛ راهکار جایگزین چیست؟؛ سوالی که قاسمی این چنین به آن پاسخ میدهد: «صنعت نفت منابعی برای توسعه ندارد و از طرفی، بانکهای ما هم وضعیت خوبی ندارند و منابع صندوق توسعه ملی هم محدود است. می توان از منابع مردمی در قالب اوراق مشارکت استفاده کرد، اما این روش تامین منابع مالی نیز ابزار گرانی است. تامین منابع یکی از چالش های اصلی ما در فرایند توسعه میادین است و امیدوارم شرایط کشور به نحوی پیش رود که جذب سرمایه ممکن باشد و شرکتهایی مانند پتروایران دچار رکود نشوند». وی درباره نیاز به فناوری هم میگوید: «لایه نفتی از جمله میادینی است که توسعه آن صد در صد به فناوری های روز نیاز دارد.
قاسمی به طور مثال به حفاری چند شاخه ای در لگهای طولانی اشاره می کند و با بیان اینکه شرکت های داخلی چنین قابلیتی را ندارند، تاکید می کند: باید در این میدان از تکنولوژی شرکتی بین المللی و صاحب تجربه استفاده کنیم؛ به ویژه که میدانی مشترک است و قطر با تمام توان و با بهره گیری از انواع فناوریها، توسعه در الشاهین را دنبال می کند». پتروایران هم از شرکت های اکتشاف و تولید ایرانی است و امیدوار است با تعیین تکلیف قرارداد توسعه فاز دوم لایه نفتی و آغاز بکار شرکتی بین المللی در این میدان، بر تجارب خود در این زمینه بیفزاید و در فرایند تکمیل توسعه این میدان همچنان نقش آفرینی کند.
19 اردیبهشت؛ سالن 8 نمایشگاه بین المللی تهران- غرفه اویک:
اویک ساعتی پیش تفاهمنامه همکاری مشترکی را با شرکت ملی نفت ایران امضا کرده است تا مطالعه میدان سپهر را در دستور کار قرار دهد. اویک، شرکتی مجرب با سابقه 30 سال فعالیت در صنعت نفت است که سابقه خوب کار در فازهای 20 و 21 و همچنین توسعه میدان آذر را در کارنامه دارد.
با بهره برداری از فازهای 20 و 21 پارس جنوبی، فعالیت این شرکت در این میدان گازی پایان یافته است و اما روند توسعه در آذر ادامه دارد. بر اساس پیش بینی ها، توسعه آذر در فاز اول سال آینده نهایی می شود و اویک امیدوار است بتواند فاز دوم توسعه این میدان را در قالب قراردادهای جدید نفتی عهدهدار شود. بهزاد محمدی می گوید: «پیش از این متکی به پروژههای EPC بودیم؛ اما همانطور که می دانید بخش عمده کار در پارس جنوبی انجام شده است. به اعتقاد من در بازار نفت ایران دیگر جایی برای کار پیمانکاری EPC وجود ندارد و پروژه ها از قالب EPC به قالب هایی که تامین منابع مالی را به همراه دارد که حداقل آن EPCF است حرکت کردهاند. تامین مالی جزو الزامات توسعه صنعت نفت است و امیدواریم این ریل گذاری که در نفت ایجاد شده و قطعا ورود سرمایه خارجی و فناوری های روز را به دنبال خواهد داشت، به همان قوت به کار خودش ادامه دهد.
اویک، پتروایران، سرمایه گذاری غدیر و ایدرو تنها چهار مجموعه از 11 شرکتی به شمار می روند که خود را برای فعالیت در قالب اکتشاف و تولید آماده می کنند و به توسعه تعاملات بین المللی شان در قالب قراردادهای جدید نفتی امیدوارند. اینان مدیران ارشد صنعت نفت نیستند؛ اینان نماینده شرکت های داخلی توانمندی هستند که قاعدتا دغدغه ای بزرگ تر از رونق کسب و کارشان ندارند.
16 اردیبهشت؛ سالن میلاد نمایشگاه بین المللی تهران- مراسم افتتاحیه:
وزیر نفت: «بسیار مهمتر از افراد، مسیری است که شما انتخاب کنید و این که ایران در چه مسیری و به چه سمت و سویی حرکت می کند. آینده ما، شما و به‌ویژه فرزندانمان در گرو تصمیم ما در ٢٩ اردیبهشت ماه است».
