مسیر ناهموار «شبکه سیر همنام»
«برخی راننده‌ها صبح از خواب بیدار می‌شوند و به پایانه می‌روند، درحالی که نمی‌دانند مقصدشان قرار است کجا باشد و با هر شرکتی که شد، قرارداد می‌بندند و مسافر می‌برند؛ درحالی که گاهی مسیر را هم به درستی نمی‌دانند.» این را رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به عنوان گلایه‌ای از وضعیت فعالیت شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای کشور عنوان کرده است.
«برخی راننده‌ها صبح از خواب بیدار می‌شوند و به پایانه می‌روند، درحالی که نمی‌دانند مقصدشان قرار است کجا باشد و با هر شرکتی که شد، قرارداد می‌بندند و مسافر می‌برند؛ درحالی که گاهی مسیر را هم به درستی نمی‌دانند.» این را رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به عنوان گلایه‌ای از وضعیت فعالیت شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای کشور عنوان کرده است.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، به گفته او، فعالیت بیش از ۱۷۰۰شرکت در حوزه حمل‌ونقل مسافری جاده‌ای، باعث بروز رقابت نامطلوب، بی‌نظمی و بی‌سامانی در این حوزه شده و یکی از دلایل بروز برخی سوانح جاده‌ای در سال‌های گذشته بوده است.
از سوی دیگر، تعدد این شرکت‌ها، موجب افزایش مسیرهای موازی و همزمان و خالی ماندن ظرفیت اتوبوس‌ها شده است؛ مسئله‌ای که هم افزایش سوخت را به دنبال دارد و هم عمر مفید ناوگان را کاهش می‌دهد.
حل این مشکلات برخی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری طرحی جدید در سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای برای ساماندهی حوزه حمل‌ونقل مسافری است. طرح «شبکه سیر همنام» که در روزهای اخیر به‌طور رسمی کلید خورد، البته در میان فعالان حمل‌ونقل جاده‌ای با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده است. فعالان این حوزه، با برخی شرایط اجرای این طرح مخالف و معتقدند برخی از این شرایط، علاوه بر اینکه هویت شرکت‌های باسابقه در حوزه مسافری را زیرسوال می‌برد، به دلیل روش نامناسب انتخاب شرکت‌های مادر، از کیفیت خدمات‌رسانی می‌کاهد.
به گزارش گسترش تجارت، تعدد شرکت‌های حمل‌ونقل مسافری جاده‌ای از چالش‌های فعالان این حوزه در سال‌های اخیر بوده است. درحال‌حاضر به دلیل وجود مسیرهای یکسان در ساعت‌های یکسان در شرکت‌های مختلف، بیشتر اتوبوس‌ها با صندلی‌های خالی در مسیر تردد می‌کنند. این مسئله علاوه بر اینکه افزایش تردد در جاده‌ها و افزایش مصرف سوخت را به دنبال دارد، موجب کاهش صرفه اقتصادی فعالیت در این حوزه برای برخی افراد شده تا جایی که از پس هزینه‌های تعمیر و نوسازی خودرو خود برنمی‌آیند و این مسئله علاوه بر کاهش کیفیت سفرها، موجب افزایش خطرپذیری این شیوه شده است.
این مسئله در کنار برخی مشکلات دیگر، مسئولان را به فکر چاره‌اندیشی انداخت. سال گذشته، رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، از آغاز مطالعات اجرای طرحی سراسری برای هماهنگی سفرهای جاده‌ای کشور خبر داد؛ طرحی که با عنوان «شبکه سیر همنام» در روزهای اخیر به‌طور رسمی رونمایی شد. تقویت مدیریت در شبکه حمل‌ونقل مسافر و در نتیجه، افزایش ایمنی، ارتقای کیفیت خدمات و ارزیابی مداوم این کیفیت، از مهم‌ترین دلایلی است که مسئولان برای اجرای این طرح اعلام کرده‌اند.
مجموع دلایل اجرای طرح «شبکه سیر همنام» از سوی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، هفته گذشته در آیینی با حضور مسئولان شرکت‌های حمل‌ونقل مسافر، از سوی رئیس این سازمان تشریح شد.
به گفته داوود کشاورزیان، در این طرح، تعدادی از شرکت‌های حمل‌ونقل مسافر کشور به‌عنوان شرکت‌های مادر معرفی می‌شوند و دیگر شرکت‌ها برای ادامه فعالیت، باید با یکی از شرکت‌های مادر قرارداد همکاری بسته و با تابلوی آن شرکت فعالیت کنند. همچنین براساس تفاهمنامه یا قرارداد شرکت‌ها با شرکت مادر، باید نام شرکت مادر روی اتوبوس‌ها بغل‌نویسی شود.
براساس سخن رئیس سازمان راهداری، در این طرح، رانندگانی که پیش‌تر، از چند شرکت صورت‌وضعیت دریافت می‌کردند، از این پس باید تنها با یک شرکت همکاری داشته و صورت‌وضعیت‌های آنها از یک شرکت ثابت صادر شود. در این طرح، ناوگان و رانندگان پیش از امضای قرارداد از سوی شرکت حمل‌ونقل مادر مورد بررسی و گزینش قرار گرفته و پس از تایید، بغل‌نویسی نام شرکت اصلی روی بدنه اتوبوس‌ها انجام می‌شود.
ادغام شرکت‌های خرد در شرکت‌های اصلی و صاحب نشان، از جمله مهم‌ترین اهداف اجرای طرح شبکه سیر همنام اعلام شده است. آنطور که کشاورزیان می‌گوید، این شرکت‌ها در قالب شرکت‌های بزرگ و با نام آنها فعالیت کرده و فقط باید با شرکت مادر و با نظارت آنها کار کنند. به گفته او، نظارت شرکت‌های مادر بر شرکت‌های دیگر در این طرح باید سختگیرانه و جامع باشد، به‌عنوان نمونه از کیفیت و تاریخ تولید لاستیکی که از سوی رانندگان اتوبوس خریداری می‌شود، مطلع باشند. همچنین صلاحیت راننده باید از نظر تخصص، شخصیت و رفتار بررسی شود.
در طرح شبکه سیر همنام، بر مسئله تجمیع مسافران یک مسیر تاکید شده است. براساس سخن کشاورزیان، در این طرح، شرکت‌ها مجاز شده‌اند در صورت نبود مسافر و تکمیل نشدن صندلی‌ها، بلیت مسافر را باطل کرده و مسافر را به شرکت دیگری برای خرید بلیت در همان ساعت معرفی کنند تا صندلی‌های خالی در هر اتوبوس کاهش یابد.
شیوه نامناسب انتخاب شرکت‌های مادر
هرچند رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، به‌طور قاطع از مزیت‌های طرح «شبکه سیر همنام» سخن می‌گوید، به نظر می‌رسد این طرح در میان فعالان حمل‌ونقل مسافری جاده‌ای، هنوز با انتقادهایی روبه‌رو است.
سیدمحمود واجدی، رئیس هیات‌مدیره شرکت‌های مسافری کاشان، نطنز، آران و بیدگل و بادرود در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» با بیان اینکه طرح «شبکه سیر همنام» با وجود مزیت‌هایی که دارد، کارشناسی‌شده به نظر نمی‌رسد، افزود: پیش‌تر مبنا بر این بود اتوبوس‌ها در هر مسیری که فعالیت داشتند، با نمایندگی خود کار می‌کردند و راننده دیگری نمی‌توانست آن مسیر را پوشش دهد که این مشکل در طرح جدید حل شده، اما این طرح هم مشکلات خود را دارد.
واجدی در بیان برخی مشکلات طرح «شبکه سیر همنام» اظهار کرد: براساس این طرح، شرکت‌های مستقر در تهران به‌عنوان شرکت‌های مادر شناخته خواهند شد و دیگر شرکت‌ها باید زیر نظر آنها فعالیت کنند؛ درواقع این شرکت‌ها همه‌کاره خواهند شد. در این زمینه ما اعتراض خود را به سازمان راهداری اعلام کرده‌ایم یکی دیگر از مشکلات طرح شبکه سیر همنام از نظر این فعال حمل‌ونقل مسافری، قطع ارتباط رانندگان با شرکت‌هایی است که سال‌ها با آن کار کرده‌اند و مورد اعتماد یکدیگر هستند.
او در این زمینه توضیح داد: به‌عنوان نمونه ممکن است شرکتی که راننده‌ای با آن کار می‌کند، همنامی در شیراز نداشته باشد. در این صورت راننده‌ای که سال‌های سال با آن شرکت کار کرده به دلیل نبود همنام، باید با آن قطع همکاری کرده و با شرکت همنام خود در شیراز فعالیت کند، اما امکان دارد شیوه فعالیت و توانمندی این شرکت، مانند فعالیت شرکت قبلی نباشد و همین می‌تواند برای راننده، مشکل‌ساز شود. واجدی اضافه کرد: اجبار به کار با شرکت‌های جدید، ایراد بزرگی است که به «شبکه سیر همنام» وارد است. این مشکل بزرگی است که راننده نتواند با شرکتی که سال‌ها کار کرده و مورد اعتماد یکدیگر قرار گرفته‌اند، ادامه همکاری داشته باشد.
سرپیچی از طرح به معنی تخلف است
عضو انجمن شرکت‌های مسافری کاشان، نطنز، آران و بیدگل و بادرود، یکی دیگر از مشکلات طرح شبکه سیر همنام را این‌گونه توضیح می‌دهد: ممکن است شرکتی، هیچ سابقه کاری نداشته باشد، اما وقتی تقاضای نمایندگی در شهری می‌کند، سازمان راهداری اعلام خواهد کرد که انجمن صنفی و شهرداری آن شهر می‌توانند با هم توافق کنند و به این شرکت، نمایندگی بدهند. این مسئله، موجب می‌شود در شرایطی که خود شرکت‌های فعال در شهر با کمبود مسافر روبه‌رو هستند، رقیب و شریک تازه‌ای در شهر برای شرکت‌ها ایجاد شود.
آنطور که واجدی می‌گوید، انجمن‌های صنفی مسافری استان اصفهان، با بیان مشکلات طرح، مخالفت خود در زمینه اجرای آن را به سازمان راهداری اعلام کرده‌اند.
وی توضیح داد: به نظر می‌رسد درحال‌حاضر رئیس سازمان راهداری به‌طور جدی پیگیر و موافق اجرای طرح است زیرا به ما اعلام کرده‌اند با وجود برخی مشکلات، فعلا طرح را اجرا کنید تا در طول زمان مشکلات برطرف شود. این در حالی است که ممکن است پیش از اینکه مشکلات حل شود، با اجرای طرح، بسیاری از شرکت‌ها دچار مشکل شوند و از فعالیت بازمانند.
وی ادامه داد: برای اجرای این طرح از سوی سازمان راهداری زیر فشار هستیم و به ما اعلام شده که اگر در شبکه سیر همنام فعالیت نکنیم، به‌عنوان متخلف به کمیسیون ماده ۱۲ (کمیسیون رسیدگی به تخلفات شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای) معرفی خواهیم شد.
آیا شایستگی ملاک کار است؟
واجدی معتقد است اگر شبکه سیر همنام به صورت کارشناسی شده اجرا می‌شد، تاثیر مناسب‌تری بر فعالیت شرکت‌های مسافری می‌گذاشت؛ مانند طرح مشابهی که پیش‌تر نیز در این حوزه اجرا می‌شده است.
بهزاد مهاجری، نایب رئیس پیشین هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایان شرکت‌های مسافربری مشهد نیز در پاسخ به «گسترش تجارت» به طرح مشابه «شبکه سیر همنام» که در سال‌های گذشته اجرا می‌شد، اشاره کرد و گفت: پیش از انقلاب اسلامی نیز طرح مشابهی در زمینه خط سیر یکسان داشتیم. در آن زمان تعاونی‌های مسافری داشتیم که در بیشتر شهرها نمایندگی داشتند اما بعد از انقلاب گفته شد که همه این نمایندگی‌ها باید تبدیل به شرکت شوند و نام و نشان خود را داشته باشند و به همین دلیل، تعداد شرکت‌های مسافربری به‌طور ناگهانی به بیش از ۲۷۰۰ شرکت افزایش یافت. اکنون دوباره قرار است مشابه همان طرح قدیمی اجرا شود، اما مشکلاتی دارد. او در بیان برخی مشکلات طرح شبکه سیر همنام اظهار کرد: درحال‌حاضر شرکت‌های مسافربری در برخی شهرها، در تهران نمایندگی ندارند و با تهران کار نمی‌کنند اما به اجبار باید با شرکت‌های تهرانی همنام شوند؛ این مسئله از نظر ما ایراد به شمار می‌رود.
مهاجری نیز همچون واجدی، اعلام شرکت‌های تهرانی به عنوان شرکت‌های مادر را از مشکلات طرح شبکه سیر همنام عنوان کرد و افزود: در این طرح شرکت‌های تهرانی، به عنوان شرکت‌های مادر معرفی شده‌اند در حالی که اصل بر توانمندی شرکتی است که اتوبوس‌های بیشتری داشته باشد.
وی ادامه داد: درحال‌حاضر ۹۰ درصد خودروهای مسافری فعال در حوزه مسافری کشور، متعلق به شرکت‌های شهرستانی است که به تهران اعزام می‌شوند و از نظر ما، شرکت‌های تهران در حد و اندازه شرکت‌های مادر نیستند اما فقط به این دلیل که در تهران (پایتخت) هستند، به‌عنوان مادر معرفی می‌شوند. البته در میان شرکت‌هایی که به‌عنوان مادر معرفی شده‌اند، چند شرکت شهرستانی نیز داریم اما اعتراض ما به انتخاب شرکت‌های تهرانی به عنوان شرکت‌های مادر است.
خدشه به هویت شرکت‌های مسافربری قدیمی
عضو انجمن صنفی کارفرمایان شرکت‌های مسافربری مشهد ادامه داد: در میان شرکت‌های شهرستانی، شرکت‌های باسابقه‌ای داریم که سرمایه‌گذاری مطلوبی در این حوزه داشته‌اند اما در طرح شبکه سیر همنام، هویت و ماهیت این شرکت‌ها در عمل از بین می‌رود یعنی این شرکت، دیگر اعتبار پیشین خود را نخواهد داشت. درواقع شرکت مادر هرگاه اراده کند می‌تواند نمایندگی این شرکت را بگیرد و هویت آن را از بین ببرد.
مهاجری افزود: پیش‌تر قرارداد ما با نمایندگی شرکت‌ها در شهرهای مختلف بود اما در طرح جدید، از آنجا که بیشتر شرکت‌های باسابقه شهرستانی، زیرپوشش شرکت‌های تهرانی می‌روند، در عمل فعالیت‌شان کمرنگ می‌شود.
او یادآوری کرد: البته طرح «شبکه سیر همنام» مزیت‌هایی نیز دارد به‌عنوان نمونه وقتی مسافر می‌خواهد بلیت بخرد و نام شرکت (شرکت مادر) را انتخاب می‌کند، این شرکت در سراسر کشور نمایندگی دارد و فرد می‌تواند از خدماتش استفاده کند. مهاجری با اشاره به اینکه اعتراض فعالان حمل‌ونقل مسافری مشهد به سازمان راهداری اعلام شده، تاکید کرد: به نظر می‌رسد رئیس سازمان راهداری در تصمیم خود مبنی بر اجرای این طرح، جدی است و توجهی به انتقادها نمی‌کند.
او توضیح داد: «شبکه سیر همنام» قرار بود از بهمن گذشته اجرایی شود اما با توجه به اعتراض فعالان این حوزه، اجرای آن به تاخیر افتاد و از ابتدای اردیبهشت امسال اجباری شد، البته امیدواریم روش اجرای این طرح اصلاح شود.
