صید«ترال» بلای جان صیادان/«اقتصاد بومی» در ساحل مکران غروب می‌کند

به گزارش خبرگزاری مهر، استان سیستان و بلوچستان با وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوان و منحصربه‌فردی که دارد به‌عنوان محروم‌ترین استان کشور شناخته می‌شود و مردم صبور و مرزدار این استان سال‌هاست که با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

البته بخشی از این محرومیت‌ها تاریخی و مربوط به سال‌های دور است اما بخش قابل‌توجهی از این مشکلات با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی قابل برطرف شدن هستند، ازجمله ظرفیت‌های بالقوه این استان وجود بیش از ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان است.

ظرفیت‌های چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران

از همین رو سواحل این استان به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است به‌ویژه بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران و آسان‌ترین و بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد است.

موضوع توسعه اقتصاد دریایی در جنوب کشور خصوصا در محدوده سواحل مکران یکی از سیاست‌های کلی برنامه‌ ششم توسعه است که از سوی رهبر معظم انقلاب نیز به مسئولان ابلاغ شده است و بارها نیز از سوی ایشان بر آن تاکید شده استموضوع توسعه اقتصاد دریایی در جنوب کشور خصوصاً در محدوده سواحل مکران یکی از سیاست‌های کلی برنامه‌ ششم توسعه است که از سوی رهبر معظم انقلاب نیز به مسئولان ابلاغ و بارها نیز از سوی ایشان بر آن تأکید شده است.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه بندر چابهار نسبت به سایر نقاط ساحلی ایران، مزیت‌های خاص خود را دارد زیرا آب‌های عمیق در خلیج چابهار، شرایط پهلوگیری کشتی‌های بزرگ و ایجاد تأسیسات بندری را فراهم کرده است.

اما در این میان یکی از مواردی که در سواحل جنوب سیستان و بلوچستان به‌عنوان منبع معیشتی مردم منطقه به‌حساب می‌آید موضوع صید و صیادی است که مردم جنوب استان نیز با توجه به شرایط منطقه سال‌هاست که از این موهبت الهی به‌خوبی استفاده می‌کنند.

در سال‌های اخیر میزان سهم مردم بومی این منطقه از این ظرفیت خدادادی هم کم‌تر شده است زیرا با توجه به توسعه صیدهای جدید از جمله صید «ترال» و ورود کشتی‌های بزرگ صیادان بومی با مشکلات فراوانی روبرو شده‌اند.

با توجه به آخرین آمار ارائه‌شده ۲۵ هزار صیاد دائمی و فصلی در جنوب استان سیستان و بلوچستان فعالیت دارند که در صورت رسیدن به صید یک‌میلیون تن در سال میزان اشتغال در بخش شیلات استان به ۳۰۰ هزار نفر هم می‌رسد.

اما موضوعی که این گزارش قصد دارد به‌طور خاص به آن بپردازد مشکلاتی است که صیادان بومی بلوچستان در خصوص صید و صیادی در این منطقه با آن مواجه هستند.

وقتی پای درد دل این ملوانان و صیادان می‌نشینیم مشکلات فراوانی از قبیل درآمد کم، نداشتن بیمه، مشکلات معیشتی و بسیاری موارد دیگر را مطرح می‌کنند اما یک نقطه مشترک در صحبت‌های همه آن‌ها وجود دارد و آن کم شدن ماهی‌ها و ذخایر آبزیان است.

این صیادان معتقدند که در سال‌های اخیر ورود کشتی‌های چینی برای صید به سواحل مکران و استفاده آن‌ها از صید ترال موجب بر هم خوردن توازن در زندگی دریایی این منطقه شده و صیادان را با کاهش چشمگیر ذخایر آبزیان مواجه کرده است.

خون چینی‌ها از خون مردم محلی و بومی رنگین‌تر است؟!

محمد شیرانی یکی از صیادان چابهاری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: ظاهراً به نظر می‌رسد خون چینی‌ها از خون مردم محلی و بومی رنگین‌تر است زیرا آن‌ها حق استفاده از منابع ما را به‌راحتی دارند اما ما نمی‌توانیم این کار را انجام بدهیم.

وی افزود: اگر ما بخواهیم به دریا برویم باید از سوی اداره کل شیلات استان سیستان و بلوچستان بارها بررسی و ارزیابی شویم اما کشتی‌های چینی به‌راحتی همه منابع ما را به یغما می‌برند و هیچ اقدامی هم برای مقابله با آن‌ها نمی‌شود.

وی گفت: سؤال ما از مسئولان این است که اگر برای ما مجوز صید صادر و ما را کنترل می‌کنند که ذخایر دریایی حفظ شود چرا برای کشتی‌های چینی که به روش «ترال» صید و همه‌چیز را جارو می‌کنند نظارتی وجود ندارد.

این صیاد ادامه داد: صید ما کاملاً مشخص است زیرا ما برای صید ماهی‌های حلال به دریا می‌رویم و در ضمن با رعایت اصول صیادی می‌کنیم اما آیا واقعاً صید کشتی‌های چینی هم اصولی انجام می‌شود.

صید ترال مدت ها است که در نقاط مختلف دنیا به دلایل مختلف از جمله مشکلات زیست محیطی متوقف و یا محدود شده است

نکته مهم دیگری که در این بحث حائز اهمیت است این است که صید «ترال» مدت‌ها است که در نقاط مختلف دنیا به دلایل مختلف ازجمله مشکلات زیست‌محیطی متوقف و یا محدود شده است، ترال (Trawl) یا «گوفه» تور ماهیگیری بزرگی به شکل قیف است که از دو طرف به تخته‌هایی متصل و معمولاً به دنبال شناور در بستر دریا کشیده می‌شود.

امروزه صید به روش ترال به‌شدت در برخی از کشورها کنترل می‌شود و هدف بسیاری از اعتراضات زیست‌محیطی است زیرا در این روش صید، تور ترال در آب‌های میان سطحی، عمیق و حتی کف دریا کشیده می‌شود که این عمل باعث آشفتگی و بر هم خوردن توازن در زندگی موجودات دریایی و حتی برهم خوردن چرخه زندگی در کف دریاها می‌شود از همین رو این روش صید علاوه بر نگرانی‌هایی که برای دوستداران محیط‌زیست ایجاد کرده موجب خسارت‌ها و نگرانی‌هایی برای اقشار مختلف صیادان و ساحل‌نشینان منطقه نیز شده است.

در این روش صید در اکثر موارد به‌طور ناخواسته مقادیر زیادی از آبزیان که جنبه اقتصادی ندارند نیز صید می‌شوند که معمولاً این‌گونه صیدها به‌وسیله کشتی‌های بزرگ و مجهز انجام می‌شود.

کشتی‌های چینی هیچ‌گونه محدودیتی در صید ندارند

محمود هوتی یکی دیگر از صیادان بومی منطقه که در بندر کنارک زندگی می‌کند در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: صید ماهی تنها منبع درآمد ما برای گذران زندگی در این منطقه است که متأسفانه در سال‌های اخیر با توجه به حضور کشتی‌های چینی درآمد ما به‌شدت کاهش پیدا کرده است.

وی افزود: با توجه به اینکه این کشتی‌ها اکثر ماهی‌ها این منطقه را به روش ترال صید می‌کنند ما مجبور هستیم به مناطق دیگر که برای ما ایجاد خطر می‌کند مراجعه کنیم.

وی گفت: این موضوع باعث شده علاوه بر مشکلات معیشتی که برای صیادان بومی ایجاد شده مشکلاتی در خصوص سلامتی و امنیت ما نیز ایجاد شود زیرا مجبور هستیم برای صید به مناطق خطرناک برویم.

زمانی که ما می خواهیم برای صید ماهی به دریا برویم نظارت های مختلفی از سوی ارگان های مسئول وجود دارد اما ظاهرا کشتی های چینی در این میان هیچ محدودیتی ندارنداین صیاد بومی ادامه داد: زمانی که ما می‌خواهیم برای صید ماهی به دریا برویم نظارت‌های مختلفی از سوی ارگان‌های مسئول وجود دارد اما ظاهراً کشتی‌های چینی در این میان هیچ محدودیتی ندارند.

وی ادامه داد: برخی از این کشتی‌ها فقط پرچم جمهوری اسلامی ایران را یدک می‌کشند و در واقع همه خدمه و صیادان آن‌ها غیر ایرانی هستند.

اما حالا سؤال مهم این است که آیا واقعاً موضوع صید ترال توسط کشتی‌های چینی صحت دارد و اگر این موضوع درست است چرا از سوی مسئولان اقدامی انجام نمی‌شود.

جواب این سؤال در واقع حلقه مفقوده این ماجرا است که البته زیاد هم پیچیده نیست زیرا طبق اظهارات ضدونقیض مسئولان شیلات کشور و استان سیستان و بلوچستان کشتی‌های چینی وجود دارند اما متعلق به چینی‌ها نیستند.

ظاهراً این کشتی‌ها با مجوز سازمان شیلات به صید می‌پردازند و دارای شریک ایرانی هستند یعنی چند شرکت ایرانی وجود دارند که این کشتی‌ها تحت اجاره آن‌ها و یا با همکاری آن‌ها این کار را انجام می‌دهند.

مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: مجوزهای یک تا دو ماهه برای کشتی‌های صید «ترال» و تنها برای صید ماهی‌های غیرماکول صادر شده است.

وی با اشاره به اینکه کشتی‌های ترال چینی تنها به صید ماهی‌های غیرماکول که به دلیل ملاحظات شرعی مورداستفاده مسلمانان نیست، می‌پردازند، افزود: البته با توجه به اینکه در استان سیستان و بلوچستان کشتی‌های بزرگ صید صنعتی وجود ندارد برای کشتی‌های‌ چینی با رعایت نوع، زمان و مکان مجوزهای صید محدود صادر شده است.

هدایت الله میرمرادزهی خاطرنشان کرد: همه این کشتی‌ها با رعایت ضوابط خاص و دریافت مجوزهای لازم و با تورهای میانی ترال به صید  می‌پردازند و نظارت کامل بر روی عملکرد آن‌ها وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه این روش صید فرصتی برای ارزآوری برای کشور و استان است، تصریح کرد: ماهی‌های غیرماکول درصورتی‌که به‌موقع صید نشوند از منطقه خارج می‌شوند و مورداستفاده کشورهای دیگر قرار می‌گیرند.

استان سیستان و بلوچستان با ۲ هزار و ۳۳۰ شناور صیادی تامین کننده بیش از ۶۰ درصد ماهیان صنعتی کشور است به طوری این استان رتبه اول میزان صید در کشور را دارا است

مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: این استان با ۲ هزار و ۳۳۰ شناور صیادی تأمین‌کننده بیش از ۶۰ درصد ماهیان صنعتی کشور است به‌طوری این استان رتبه اول میزان صید در کشور را دارا است.

وی افزود: صیادان استان سیستان و بلوچستان با بیش از ۵۰۰ فروند شناور صید فراساحل مقدار قابل‌توجهی از صید خود را بر اساس قانون در شناگاه های مشترک انجام می‌دهند.

وی با اشاره به برنامه‌ریزی برای پهلوگیری کشتی‌های «پرساینر» گفت: هم‌اکنون کشتی‌های بزرگ صید صنعتی فردوس و طبس با ظرفیت ۱۵۰ تا ۲۵۰ تن بار خود را در اسکله هفت‌تیر چابهار تخلیه می‌کنند.

فقری که در عین دارایی بیداد می‌کند

در این میان بازهم سر صیادان محلی بی‌کلاه می‌ماند و روزبه‌روز بر میزان فقر و تنگ‌دستی آن‌ها در عین دارایی افزوده می‌شود اینکه فعالیت این کشتی‌های چینی منفعت دارد یا نه باید از سوی کارشناسان مختلف بررسی شود و همه زوایای آن موردبحث قرار گیرد تا بهترین تصمیم در این خصوص اتخاذ شود، اما نکته‌ای که کاملاً واضح بوده این است که فعالیت این کشتی‌ها قطعاً به نفع صیادان بومی نیست و آن‌ها را با مشکلاتی معیشتی روبه‌رو کرده است.

از همین رو عبدالقادر چاکرزهی یکی دیگر از صیادان بومی منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: مدت‌هاست که کشتی‌های چینی در دریای عمان به صید ترال می‌پردازند و کف دریا را جارو می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه علیرغم گفته مسئولان این کشتی‌ها همه آبزیان موجود را صید یا کوچ می‌دهند، افزود: این کشتی‌ها هیچ صیدی را برای ما باقی نمی‌گذارند از همین رو ما مجبور هستیم برای اینکه بتوانیم ماهی صید کنیم به مناطق دیگر برویم.

صیادان در تور دزدان دریایی

وی ادامه داد: ازآنجایی‌که لنج های ما همانند کشتی‌های چینی پیشرفته نیست گاهی در طوفان‌ها دچار حادثه می‌شویم و حتی گاهی مجبور هستیم که به مناطق خطرناکی که احتمال به دام افتادن توسط دزدان دریایی وجود دارد هم برویم.

این صیاد ادامه داد: ما چاره‌ای جز این نداریم زیرا تنها منبع درآمد ما صیادی است و اگر به این مناطق نرویم چه کسانی جواب شکم‌گرسنه کودکان ما را می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه چندین نفر از صیادان بومی منطقه به همین دلیل در دام دزدان دریایی سومالی افتاده‌اند، گفت: چه کسی پاسخگوی خانواده ماست چه حالا که نانی برای خوردن نداریم و چه زمانی که در دام دزدان دریایی می‌افتیم.

 وی گفت: صیادی یکی از سخت‌ترین و خطرناک‌ترین کارهای دنیا است خصوصاً با لنج و با شرایط کنونی اما ما از همه‌چیز محروم هستیم و هیچ آینده‌ای برای خود و فرزندانمان متصور نیستیم.

نکته‌ای که از این گزارش به‌خوبی می‌توان به آن پی برد این است که قطعاً کشتی‌های چینی در دریای عمان وجود دارند و به صید «ترال» نیز می‌پردازند اما نکته قابل‌بحث این است مجوزهایی که برای این کشتی‌ها صادر شده با چه بررسی‌هایی به آن‌ها داده شده است.

و نکته مهم‌تر شرکت‌هایی که این‌گونه مجوزها را دریافت می‌کنند مربوط به چه شخص یا اشخاصی هستند و چرا در این میان به‌هیچ‌عنوان به معیشت صیادان بومی منطقه توجه نمی‌شود، چرا صیادان بومی این منطقه در عین دارایی و داشتن ثروت خدادادی باید با مشکلات معیشتی روبه‌رو باشند.