کارکرد واقعی اتوبوس و مترو در تهران

به موجب طرح جامع شهر تهران، سهم حمل و نقل عمومی در جابه‌جایی‌های شهری باید به ٧٥ درصد برسد که در این میان، سهم شبکه ریلی (مترو) ٣٠ درصد، ناوگان اتوبوسرانی ٢٥ درصد و ناوگان تاکسیرانی ٢٠ درصد است. در ابتدا، باید ببینیم حمل و نقل عمومی در تهران، امروز از چه جایگاهی برخوردار است و در کجا قرار دارد؟ در حال حاضر به‌طور متوسط روزانه بالغ بر ٢٠ میلیون سفر در شهر تهران انجام می‌شود. مسوولان مربوطه ادعا می‌کنند سهم حمل و نقل عمومی در جابه‌جایی روزانه شهروندان تهران، ٦٠ درصد و به عبارتی ١٢ میلیون سفر در روز است، آماری که مانند بسیاری از آمارهای مشابه، بزرگ‌نمایی شده است. واقعیت این است که امروز سهم حمل و نقل عمومی در ترددهای شهری با خوش‌بینی، ٩ میلیون سفر است و به سختی به ٤٥ درصد می‌رسد؛ به عبارتی، در حال حاضر، سهم وسایل نقلیه شخصی در تهران به مراتب بیشتر از وسایل نقلیه عمومی است.

به منظور تبیین این موضوع، باید سهم مورد ادعا و سهم واقعی بخش‌های سه‌گانه حمل و نقل عمومی را مورد بررسی قرار دهیم.

١. مترو: مسوولان مربوطه می‌گویند در حال حاضر روزانه ٣ تا 5/ 3میلیون سفر با مترو انجام می‌شود که قطعا این‌گونه نیست.

چرا؟ چون ناوگان متروی تهران متشکل از حداکثر ١٤٠٠ دستگاه واگن در قالب ٢٠٠ رام قطار است که بخش قابل توجهی از آنها شامل حدود ٥٠ قطار، هر روز به دلیل نیاز به انجام تعمیرات جزئی و کلی، از سرویس خارج هستند و در نتیجه، حدود١٥٠ قطار باقی می‌مانند که نسبت به سرویس‌رسانی اقدام می‌کنند. هر قطار متشکل از ٧ واگن است که هر واگن روزانه دو هزار مسافر را جابه‌جا می‌کند و به عبارتی، هر قطار مترو ظرفیت جابه‌جایی ١٤ هزار مسافر در روز را دارد که با احتساب ١٥٠ قطار فعال در خطوط مترو، روزانه ٢ تا 5/ 2 میلیون سفر از طریق مترو انجام می‌شود که یک میلیون کمتر از آمار مورد ادعاست و البته همین عدد نیز در روزهای تعطیل تقریبا نصف می‌شود.

٢. اتوبوسرانی: مسوولان مربوطه مدعی انجام روزانه 5/ 4 میلیون سفر با اتوبوس هستند که مسلما این‌گونه نیست.

چرا؟ چون ناوگان اتوبوسرانی تهران متشکل از حدود ٦ هزار دستگاه اتوبوس شامل ٤ هزار اتوبوس تک‌کابین و ٢ هزار اتوبوس دوکابین است که هر روز بخش قابل توجهی از آنها به دلیل استهلاک و فرسودگی از کار می‌افتند و به تعمیرگاه اعزام می‌شوند و عملا روزانه ١٥٠٠ دستگاه اتوبوس از چرخه خدمات‌رسانی خارج می‌شوند. روزانه هردستگاه اتوبوس دوکابین حدود ١٢٠٠ مسافر و هر دستگاه اتوبوس تک‌کابین نیز حدود ٦٠٠ مسافر را جابه‌جا می‌کنند؛ به عبارتی، ١٥٠٠اتوبوس فعال دوکابین روزانه حدود 8/ 1 میلیون و ٣ هزار اتوبوس فعال تک‌کابین نیز روزانه حدود 8/ 1 میلیون مسافر دیگر و جمعا هر روز 6/ 3میلیون مسافر را جا به جا می‌کند که با ٤ و نیم میلیون مسافر مورد ادعا فاصله بسیاری دارد.

٣. تاکسیرانی: اینکه به اعتقاد نگارنده، تاکسی وسیله حمل و نقل عمومی نیست، بلکه وسیله حمل و نقل نیمه عمومی است، موضوعی است که در آینده به آن می‌پردازیم. در این بخش نیز مسوولان مربوطه داعیه جابه‌جایی روزانه 5/ 4 میلیون مسافر با تاکسی را دارند که یقینا این‌گونه نیست.

چرا؟ چون ناوگان تاکسیرانی تهران متشکل از ٧٨ هزار دستگاه تاکسی است که حداکثر دوسوم آنها، یعنی ٥٢ هزار دستگاه تاکسی در سطح شهر و در خطوط تاکسیرانی مشغول به کار هستند و ٢٦ هزار دستگاه باقی مانده، به نحوی از انحا و به‌صورت دائم یا موقت از گردونه خدمات‌دهی خارج هستند و تنها در داخل آمار سازمان تاکسیرانی قرار دارند. هر دستگاه تاکسی روزانه حدود ٦٠ مسافر را جابه‌جا می‌کند؛ به عبارتی، ٥٢ هزار دستگاه تاکسی فعال، روزانه حدود ٣/ ١ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کنند که با 5/ 4 میلیون مسافر ادعایی فاصله فراوانی دارد.