راهکار مدیریت بدهی‌های شهری
در بحث وضعیت درآمد و هزینه شهرداری‌ها، به‌ویژه در کلانشهرهایی مانند تهران، موضوع بدهی‌های انباشت‌شده پیشین، تامین مالی، کارآیی هزینه‌های جاری و درآمد باید مورد توجه قرار گیرد.
در بحث وضعیت درآمد و هزینه شهرداری‌ها، به‌ویژه در کلانشهرهایی مانند تهران، موضوع بدهی‌های انباشت‌شده پیشین، تامین مالی، کارآیی هزینه‌های جاری و درآمد باید مورد توجه قرار گیرد.
در این نوشتار، به موضوع بدهی در مدیریت شهری خواهیم پرداخت. امروز شهرداری تهران با انباشت بدهی قابل‌توجهی روبه‌رو است. برآوردها میزان بدهی شهرداری تهران از ۴۰ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان است؛ یعنی بیش از ۲ تا ۴ برابر بودجه سالانه شهرداری تهران.
به طور تقریبی هر شهروند تهرانی، ۵ تا ۹ میلیون تومان بدهکار است. این بدهی، متغیری انباشته به شمار می‌رود و نحوه برخورد با آن، متفاوت از برخورد با بحث درآمد و هزینه سالانه شهرداری خواهد بود. در این زمینه، این مسائل باید برای رویارویی با این موضوع موردتوجه قرار گیرد:
۱- کنترل سطح متغیر انباشته در میزان فعلی و جلوگیری از افزایش آن. مسلم است که در رویارویی با متغیرهای انباشت، نخستین موضوع، بحث کنترل در سطحی است که قرار دارند.
۲-شناسایی و طبقه‌بندی دقیق بدهی‌ها. این حجم از بدهی، شرایط یکسانی ندارد و در حالی که بخشی از آن ممکن است زاینده باشد، برخی دیگر، عمیق هستند. به عبارت دیگر، بخشی از بدهی‌ها، به صورت روزشمار یا ماه‌شمار یا سالانه، مشمول بهره شده و افزایش می‌یابند. حتی میزان و نوع بهره مترتب بر هریک از این بدهی‌ها اهمیت دارد. توجه داشته باشید دلیل حدود ۲ برابر شدن بدهی دولت به نظام بانکی در طول دوره دولت یازدهم، به همین دلیل بود. استراتژی رویارویی با این بدهی‌ها متفاوت خواهد بود.
۳-تدوین استراتژی مناسب برای هر گروه بدهی. در تدوین استراتژی مناسب، چند نکته حائز اهمیت است. نخست اینکه استراتژی، متناسب با نوع بدهی باشد. دوم، واقع‌گرا بوده و آرمانی نباشد.
باید هدف‌گذاری دقیقی برای کاهش بدهی در طول زمان، با توجه به شرایط واقعی در نظر گرفت. ممکن است این فرآیند چندین سال طول بکشد.
حتی ممکن است درباره برخی بدهی‌ها، فقط چندسال صرف کنترل سطح بدهی در میزان موجود شود. سوم اینکه به روش‌های نوین تامین مالی مانند تبدیل بدهی‌ها به بدهی‌های دیگر، فروش بدهی، توجه به کاهش ریسک، بهره‌گیری از ابزارهای نوینی چون بازارهای آینده و... توجه شود.
۴-تعریف سطح قابل قبول بدهی. مسلم است در فرآیند اداره شهر، ساختار مالی، رویارویی با بدهی‌ها و مطالبات خواهد بود. استفاده و برنامه‌ریزی روی درآمدهای آینده، برای پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای بلندمدت، نکوهیده نیست، اما شرایطی دارد؛ نخست اینکه باید در نظر داشت شهر برای همه ساکنان فعلی و آینده آن است.
استفاده از درآمدهای آینده شهر برای رفاه ساکنان فعلی، صدمه به سطح رفاه آیندگان است. از سوی دیگر، برخی سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی در شهر، فقط برای استفاده ساکنان کنونی نیست و آیندگان نیز از آن استفاده خواهند کرد. از این‌رو، فشار مالی بر ساکنان کنونی برای ایجاد زیرساختی که آیندگان بدون هزینه از آن برخوردار شوند هم درست نیست. بنابراین تنها در شرایطی این موضوع با اصول توسعه پایدار همخوان است که ایجاد بدهی برای اقداماتی باشد که برای نسل‌های آینده نیز باقی خواهد ماند.
دوم اینکه، با انجام مطالعاتی تعیین شود که نسبت بدهی انباشته به بودجه سالانه مطلوب کدام است؟ تا چند برابر بودجه می‌توان بدهی ایجاد کرد و نکته سوم، نوع بدهی‌ها و استفاده از ابزارهای نوین بازارهای مالی است.
۵-تدوین سند جامع تامین مالی بدهی‌ها با توجه به مسائل عنوان شده در بالا.
محمود اولاد - کارشناس اقتصاد
