مدیریت شهری و پیچیدگی های عدالت شهروندی

تحول و نوسازی عرصه مدیریت پایتخت و دیگر شهرهای کشور با شروع به کار پنجمین دوره شوراهای اسلامی نگاه بسیاری را به عملکرد شهرداری ها در پاسخگویی به مطالبات شهروندان معطوف داشته است. یکی از مهمترین این مطالبات تحقق عدالت در فرایند مدیریت شهری است که این روزها برجسته تر به نظر می رسد.

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، آغاز به کار دوره جدید شوراهای اسلامی شهر و روستا در سراسر کشور، مدیران تازه نفسی را راهی شهرداری ها ساخت تا با توجه به مقتضیات و انتظارات رای دهندگانِ انتخابات بیست و نهم اردیبهشت ماه، در رفع چالش ها و افزایش کیفیت زندگی شهری بکوشند.

در کلانشهرها به خصوص در تهران با توجه به انبوه جمعیت ساکن و وسعت محیط شهری، هزاران معضل بزرگ و کوچک در کنار هم، دشواری های فراوانی را پیش روی مدیران شهری قرار داده است. در کنار چالش مزمنی چون ترافیک که سال ها بر هوا و روان پایتخت نشینان خیمه زده، شاهد معضلاتی هستیم که به صورت موسمی و مقطعی مانند مگس های سفید به دایره مسوولیت های شهرداری هجوم می آورند و بر وزن آن می افزایند.

به این ترتیب شهرداری ها با انبوهی از شرح وظایف مختص این نهاد و مسوولیت هایی مشترک با دستگاه های دولتی و غیردولتی روبرو است که باید در کنار توسعه زیرساخت های شهری و افزایش کیفیت زندگی شهروندان موضوع برنامه ریزی و اجرا قرار گیرد. مساله ای که در این میان و در گذر سال ها گاه مغفول مانده و زمانی در اولویت چندم قرار گرفته ضرورت های مربوط به تحقق عدالت در فرایند شهرداری است.

در نگاه برخی شاید مهمترین وظیفه شهرداری ها درآمدزایی از عوارض مستغلات، صدور پروانه های مختلف برای مشاغل، دریافت بهای ارایه خدمات، کمک های دولتی و ... و هزینه آن برای امور شهری باشد اما از مدیریت کلان شهرداری تا چگونگی دخل و خرج این نهاد، با موضوع عدالت شهروندی ارتباط می یابد.

در خصوص کارنامه عمل مدیران شهری در سال های اخیر و مطالبات از مدیران جدید، برخی این پرسش ها را مطرح می سازند که به ازای برخی ساخت و سازهای پرهزینه و پرجلوه به چه میزان به نیازهای شهری طبقات فرودست توجه شده است؟ در مقایسه با خدماتی که شهرداری به راکبان خودروها در معابر شهری ارایه داده، چه سهمی از درآمدها به پیادگان به شکل توسعه خطوط مترو و اتوبوسرانی و نوسازی ناوگان شهری اختصاص یافته است؟ در ایجاد این خطوط تا حد عدالت جغرافیایی رعایت شده یا در طراحی و اجرای فضاهای سبز و تفریحگاه های شهری چه سهمی برای مسافران سرگردان در پایانه های شهری، ترمینال های بین شهری، حوالی بیمارستان ها و نیز سالمندان، معلولان و کودکان در نظر گرفته شده است؟

یکی از رخدادهایی که در روزهای گذشته در رسانه ها بازتاب یافت جمع آوری کودکان متکدی و کار از سطح پایتخت بود که تحت عنوان ساماندهی آنان و زیباسازی شهر صورت گرفت. برخی از رسانه ها با نقد وضعیت برخورد با این کودکان و نبود پاسخگویی مناسب به والدین، خواستار پاسخگویی و شفاف سازی شهرداری در مورد این تصمیم و نحوه اجرای آن شدند. در همین ارتباط بود که «علی ربیعی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دیروز در صفحه مجازی خود چنین نگاشت: با برخورد قهری و سلبی با کودکان مخالفم. کودکان کار و خیابان و آسیب دیده عائله ما هستند. حمایت اجتماعی از کودکان کار و خیابان را با جدیت دنبال می کنم.

در کنار نیاز به حمایت ویژه از گروه های آسیب پذیر در شهرها، گاه شاهد تعارض و شکاف های جدی در جامعه شهری هستیم که کمتر به چشم می آید و بیشتر زیر سایه ساختمان های مرتفع و واحدهای تجاری و صنعتی پراکنده در سطح شهر پنهان است. با اندکی فاصله از تفرجگاه های پایتخت همچون فرحزاد هنوز بیغوله هایی سکونتگاه افراد آسیب دیده است، گاراژهای تفکیک و فروش زباله و ضایعات حاشیه شهر هنوز به مدد کودکان زباله گرد فعال است و در بسیاری از کارگاه های پرسکاری، خیاطی و ... ناحیه موسوم به لب خط، کودکان بسیاری به دور از نظارت روزگاری دشوار را می گذرانند؛ کارگاه هایی که به گفته برخی فعالان مدنی ممکن است براثر طرح های زیباسازی شهر، کودکان خانواده های نیازمند را بیش از پیش به سوی خود بکشانند.

برای رسیدگی به معضلات فراوان شهری امکانات شهرداری ها محدود است و به گفته برخی مسوولان این نهاد، شرح وظایف دستگاه های دولتی و شهری در حوزه های متعددی چون حمایت از زنان آسیب دیده، کودکان کار، افراد بی سرپناه و ... چندان مشخص و منفک نیست. با این حال و با وجود محدودیت و مشکلات فراوان نمی توان از این معضلات و آسیب ها گذر کرد و از آن چشم پوشید؛ معضلاتی که رفع آن هماهنگی بیشتر دولت و شهرداری، ایجاد زمینه های فعالتر شدن سازمان های مردم نهاد و شفاف تر شدن کارنامه عمل مدیریت شهری و پاسخگویی بیشتر را می طلبد تا عدالت شهروندی را تا حد امکان به تحقق نزدیک سازد.