مبلمان شهری سنندج عاری از فرهنگ و هویت منطقه است

کارشناس ارشد طراحی شهری و استاد دانشگاه کردستان، با اشاره به وضعیت کنونی مبلمان شهری سنندج گفت: در این شهر مبلمان‌های صنعتی که با روح فضا و فرهنگ و هویت شهر ارتباطی نداشته و بعضا حتی در تضاد و تقابل با آن فضاها هستند، به وفور به چشم می‌خورد و غالباً اثری از فرهنگ و هویت منطقه در آنها دیده نمی‌شود.

به گزارش ایسنا، برخلاف تصور عموم، مبلمان شهری صرفاً شامل اثاثیه نشیمن در فضای شهری نیست و هر آنچه که حضور و فعالیت در فضای شهری را تسهیل کند، مبلمان شهری است.

از چراغ‌های روشنایی تا چراغ راهنمایی، از سطل‌های زباله تا تیرهای برق، تلفن‌های عمومی و صندوق‌های پست و صدقات همگی جزیی از مبلمان شهری هستند.

بنابراین زمانی که در مورد مبلمان شهری صحبت می‌شود با طیف وسیعی از تجهیزات و تسهیلات فضای شهری سروکار داریم.

در ادامه این گزارش نگاهی کلی به وضعیت کنونی مبلمان شهری سنندج از زبان یکی از اساتید دانشگاه کردستان مطرح شده است که با هم می خوانیم.

محمد بشیر رباطی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، گفت: براساس یک دسته‌بندی مبلمان‌های شهری را می‌توان در دو گونه مبلمان‌های کاربردی ( Functional ) و مبلمان‌های مفهومی ( Conceptual ) بررسی کرد.

وی اظهار کرد: مبلمان‌های کاربردی شامل مبلمان‌هایی می‌شود که جنبه عملکردی آنها بر سایر جنبه‌ها برتری دارد اما در مبلمان‌های مفهومی جنبه زیبایی‌شناسانه و هویتی مزیت دارند.

این استاد دانشگاه افزود: یکی از پیامدهای انقلاب صنعتی، همین تقلید و کپی‌برداری و عدم توجه به زمینه در طراحی و ساخت تجهیزات و آثار از جمله مبلمان‌ها و تجهیزات شهری است. به طوریکه امروزه تعداد معدودی از شرکت‌های تولیدی، طرح‌های مشخصی را به مصرف‌کننده (در اینجا شهر و فضای شهری) تحمیل می‌کنند.

وی بیان کرد: از سوی دیگر قطعا مزیت اقتصادی استفاده از تولیدات صنعتی و هزینه سرسام‌آور تولید انحصاری و صدالبته تعدد و تنوع این مبلمان‌ها در شهر، مسئولین شهرها را وادار به استفاده از این طرح‌های مشابه صنعتی کرده است هرچند حتی در مورد همین مبلمان‌ها نیز می‌توان با تمهیداتی (نظیر رنگ و موقعیت استقرار مناسب)، کیفیت بصری مناسب‌تری ایجاد کرد.

رباطی با اشاره به وضعیت کنونی مبلمان شهری سنندج اظهار کرد: در این شهر مبلمان‌های صنعتی که با روح فضا و فرهنگ و هویت شهر ارتباطی نداشته و بعضا حتی در تضاد و تقابل با آن فضاها هستند، به وفور به چشم می‌خورد.

وی افزود: در این راستا می‌توان به چراغ‌های روشنایی مدرن و نامناسب در مسیرها، میادین و چراغ‌های نامأنوس پارک‌ها که با تقلید از طرح‌های اروپایی خودنمایی کرده و اثری از هویت و فرهنگ کُرد در آنها مشاهده نمی‌شود، اشاره کرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: تلفن‌های عمومی، سطل‌های زباله، صندوق‌های مختلف و مبلمان‌های دیگر نیز عموما تنوع محدودی داشته و غالبا اثری از فرهنگ و هویت منطقه در آنها دیده نمی‌شود.

وی، با اعلام اینکه طی سالیان اخیر اتفاقات مناسبی در مورد مبلمان‌های شهری افتاده که می‌تواند آغازی بر ارتقا کمی و کیفی آن باشد تصریح کرد: یک مثال در این زمینه پارک شاهو در سنندج می‌باشد که اخیرا افتتاح شد و طراحی‌های نسبتا مناسبی در آن به چشم می‌خورد. صدالبته هنوز راه طولانی تا توسعه و هماهنگی مبلمان‌ها با فرهنگ و هویت بومی داریم اما اتفاقات اینچنینی می‌تواند شروعی بر این جریان باشد.

رباطی، بیان کرد: دسته دیگر از مبلمان‌های کاربردی، نیمکت‌های نشیمن در فضاهای شهری است که برخلاف انواع دیگر تنوع قابل توجهی دارد، در این میان پارک‌ها با نیمکت‌های خطی، دوار و یا با فرم‌های خاص منتظم و نامنتظم بیشترین بهره را از این تنوع طراحی برده‌اند و گاهی حتی برای هر پارک نوع خاصی از نیمکت‌ها طراحی می‌شود. با یک بررسی اجمالی در پارک‌های سنندج می‌توان به این موضوع پی‌برد.

وی گفت: در سایر فضاهای شهری نظیر خیابان‌ها کمتر شاهد حضور نشیمن‌های مناسب هستیم. علی‌رغم اینکه گاهی اوقات خیابان را محل عبور دانسته و مناسب حضور نمی‌دانند، اما در نقاط خاصی بایستی با ایجاد گشودگی‌ها، فضای مکثی ایجاد کرده و مبلمان‌های متناسب با این مکث را نیز مستقر کرد که گشودگی ورودی پاساژ کردستان نیز باوجود کاستی‌ها می‌تواند مثال خوبی در این زمینه باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: نکته دیگر در این زمینه اینکه برخی از مبلمان‌ها نظیر صندوق‌های صدقات و پست، برند خاصی دارند و باید از آن تبعیت کنند که در مورد آنها نیز می‌توان با پیشنهاداتی نظیر ایجاد تغییرات در طراحی با حفظ ساختار و یا ترکیب آنها با سایر مبلمان‌ها، شرایط مطلوب‌تری را در فضای شهری سنندج رقم زد.

وی افزود: مکان‌یابی و موقعیت استقرار مبلمان‌های کاربردی از دیگر موارد قابل توجه می‌باشد که بعضا علاوه بر مخدوش کردن مطلوبیت بصری فضای شهری، مشکلاتی در کارکرد فضا و فعالیت شهروندان ایجاد می کند که حتما همه ما در فضاهای شهری با این موانع برخورد کرده‌ایم.

رباطی بیان کرد: از دیگر مسائل مرتبط با مبلمان‌های کاربردی، کمیت و کیفیت آنهاست که عناصر نورپردازی به عنوان یکی از مهمترین مبلمان‌های شهری مورد بحث قرار می‌گیرد.

نورپردازی؛ حلقه مفقوده مبلمان شهری سنندج

وی با بیان اینکه متاسفانه نورپردازی نیز همانند بسیاری از جنبه‌های دیگر زندگی شهری در خدمت اتومبیل‌ها قرار گرفته و عابران پیاده کمتر مورد توجه هستند عنوان کرد: در این زمینه و بر اساس استانداردها، بایستی نور مناسب با فاصله و شدت مشخص در فضاهای شهری برای حضور و فعالیت عابر پیاده وجود داشته باشد، درحالیکه امروزه حتی مراکز اصلی شهر سنندج نیز از این موهبت بی‌بهره هستند و تجهیزات نورپردازی صرفا فضای خیابان را پوشش داده و باریکه‌های نوری که از ارتفاع زیاد و انبوه درختان می‌گذرد، فضای پیاده‌رو را از تاریکی مطلق نجات می‌دهد.

این استاد دانشگاه گفت: این تاریکی نسبی به ویژه پس از تعطیلی کاربری‌های تجاری، در بسیاری از فضاهای شهر موجب بروز حس ناامنی در شهروندان و به تبع آن عدم حضور فعال ایشان در فضای شهری برای ساعت‌های بیشتری از شب شده، تاجاییکه فعالیت‌های اجتماعی و اختیاری در فضاهای شهری محدود به 4 تا 5 ساعت از شبانه‌روز می شود.

وی تصری کرد: این درحالی است که توسعه کمی و کیفی مبلمان‌های نورپردازی (کاربردی و مفهومی) می‌تواند منجر به حضور و بهره بیشتر شهروندان از فضای شهری شود.

رباطی عنوان کرد: در این زمینه نظریه‌هایی از جمله حیات شبانه و شهر 24 ساعته وجود دارد که اولین اصل آنها همین نورپردازی مناسب برای عابران پیاده می‌باشد. صدالبته حضورپذیری فضاهای شهری برای عابران پیاده مستلزم شرایط دیگری نیز هست که در این مجال نمی‌گنجد.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود با اشاره به تعریف "مبلمان‌های مفهومی" گفت: این مبلمان‌ها عموما به شکل انحصاری و توسط هنرمندان ساخته شده و بعضا آنها را در زمره آثار هنری نیز قرار می‌دهند.

وی اظهار کرد: مبلمان های مفهومی برخلاف مبلمان‌های کاربردی که در هر جایی قابل استفاده هستند، تقریبا همیشه برای یک فضای مشخص ساخته شده و بایستی نمایانگر هویت، فرهنگ و توسعه یک شهر باشند.

رباطی بیان کرد: میدان‌های مهم در مراکز اصلی و ورودی شهر، نقاط عطف و شاخص در فضاهای مهم شهری، پارک‌ها و فضاهای تاریخی، مستعد استفاده از مبلمان‌های مفهومی است.

افزایش آثار هنری، از ضروریات ارتقای کیفیت‌ فضایی شهر سنندج است

وی افزود: این مبلمان‌ها می‌توانند یک اتفاق تاریخی را روایت کنند یا صرفا به عنوان یک اثر هنری جاذب جمعیت عمل کنند، می‌توانند بیانگر یک مفهوم بوده و یا پیامی را به مخاطب خود عرضه دارند. خوشبختانه شرایط شهر سنندج به لطف حضور اساتید برجسته در این زمینه مطلوب است و آثار فاخری در شهر چشم را نوازش می‌دهد. هرچند حضور روزافزون این آثار در فضاهای شهری از ضروریات ارتقای کیفیت‌های فضایی شهر سنندج می‌باشد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: از مزایای دیگر این آثار اینکه رخوت، یکنواختی و حتی بعضا آشفتگی فضای شهری را به طور مثبتی تحت تأثیر قرار می‌دهد. یک مثال بارز در این زمینه میدان آزادی شهر سنندج است، ساختمان‌های پیرامونی این میدان که هر یک به دنبال تحمیل خود به فضا بوده و با ارتفاع بلند و ساختار ناهماهنگ خود چهره میدان را مخدوش کرده‌اند، در پسِ مجسمه فوق‌العاده‌ای که در ترکیب با عناصر دیگر، یک کل یکپارچه را شکل داده، گم می‌شوند و این مجموعه ارزشمند تأثیر بسزایی در بهبود منظر میدان داشته است.

زیبایی فضاهای شهری مورد توجه برنامه‌های فرادست سنندج قرار نگرفته است

وی تهیه طرح ارتقای منظر شبانه در شهر سنندج با رویکرد ارتقاء کیفی زیست محیطی، تدوین و اجرای دستورالعمل ساماندهی تابلوهای اماکن غیر مسکونی در شهر سنندج، برگزاری نمایشگاه‌های محلی در اماکن عمومی محله و همچون مساجد و سرای محلات با موضوع کیفیت سیما و منظر و زیبایی محله، انجام مسابقات ایده‌یابی از شهروندان در خصوص اصول زیباشناختی طرح‌های مد نظر در محله یا در حوزه بلافصل سکونت‌شان در قالب یک رقابت جمعی را از دیگر برنامه های این سازمان برای ارتقای کیفیت زیبایی شهر سنندج اعلم کرد.

مبلمان شهری باید زیبایی بصری محیط را به دنبال داشته باشد

مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری سنندج، خاطرنشان کرد: خدمات شهری و عناصر آن باید دارای چیدمانی باشد که علاوه بر کاربری و خدمات رسانی مناسب، آرامش روحی و روانی ساکنان را نیز فراهم کند.

وی در پایان با بیان اینکه مبلمان شهری باید زیبایی بصری محیط را به دنبال داشته باشد یادآور شد: برای داشتن مبلمان و خدمات شهری خوب می‌توان با سلیقه و طراحی صحیح، هنرمندانه از امکانات و مصالح بومی بهره‌ی لازم را برد.

در پایان این گزارش باید گفت که، طی سالیان اخیر، قدم‌های مناسبی در راستای ارتقا کیفی فضای شهری در سنندج برداشته شده که این مهم نیازمند همت بیشتر مسئولین و استفاده از نیروهای متخصص در زمینه‌های مرتبط در راستای رشد و شکوفایی شهر و بهره بیشتر از فرهنگ غنی کُرد و هویت این منطقه است.