◄ ترسیم نقشه مقاومت محلات پایتخت
تهران همیشه در معرض انواع مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار دارد. نوع مخاطرات، میزان خطرات، میزان آسیب‌زایی آنها و ظرفیت‌های موجود برای مقابله با آنها در بخش‌های مختلف شهر متفاوت است.
تهران همیشه در معرض انواع مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار دارد. نوع مخاطرات، میزان خطرات، میزان آسیب‌زایی آنها و ظرفیت‌های موجود برای مقابله با آنها در بخش‌های مختلف شهر متفاوت است. ریسک محلات شهر تهران در برابر مخاطراتی چون زلزله، سیل و زمین‌لغزش بررسی شد. فاطمه صالح، معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران شهر تهران، جزئیات تهیه سند کاهش خطرپذیری محله‌های شهر تهران را در گفتگو با هفته‌نامه «حمل‌ونقل» تشریح کرد و گفت تهیه این سند برای ۲۲منطقه شهر تهران در دستور کار قرار دارد.
تهیه سند کاهش خطرپذیری محله‌های تهران در چه مرحله‌ای است؟
تهیه این سند در فاز نخست در ۲۲ منطقه شهر تهران در دستور کار قرار دارد. در این سند شاخص‌های مختلفی ازجمله شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای مخاطرات مرتبط با زمین در نظر گرفته شده است.
چرا شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...؟
نمی‌توانیم درباره آسیب‌پذیری فقط بگوییم که یک ساختمان در برابر زلزله ۸ ریشتری مقاوم است بلکه باید میزان تاب‌آوری آن را هم بدانیم. مادامی‌که مردم در آن ساختمان آمادگی کامل ندارند و نمی‌دانند چه رفتاری باید انجام دهند یا از راه خروج مطلع نیستند، آن ساختمان ریسک خطرپذیری بالایی دارد؛ بنابراین برای اینکه ریسک یک محدوده ارزیابی شود، باید کلیه شاخص‌ها از جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی، ساختار زمین ساختی و زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی که یک محدوده را آسیب‌پذیر می‌کنند، سنجیده شود.
درواقع شاخص‌های مرتبط با زمین و مخاطرات محتملی که در زمین است موردبررسی قرار می‌گیرد و ساختار کالبدی، جمعیتی، سیاسی، فرهنگی، میزان دسترسی به زیرساخت‌های لرزه‌ای و افزایش یا کاهش ایمنی یک محله در برابر با مخاطرات طبیعی ازجمله سیل، زلزله، رانش زمین و حتی حریق بررسی می‌شود و سپس میزان آسیب‌پذیری هر محله تعیین خواهد شد.
مراحل تهیه سند کاهش خطرپذیری محله‌های شهر تهران هم با مشارکت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های محلی انجام می‌شود، قرار شد با نظر مردم و بهره‌گیری از ظرفیت شورایاری محله‌ها، شهرداران نواحی و افراد کلیدی محله‌های مختلف مراحل سند را دنبال کنیم تا چالش‌های موجود در مناطق مشخص شود و درنهایت راهکارهای لازم نیز اخذ شود.
در جلسات مشورتی تبادل‌آرا صورت می‌گیرد و از نظرات مطرح شده استفاده می‌شود و سپس در نقشه خطرپذیری تهران اعمال خواهد شد و درنهایت به‌عنوان سند کاهش آسیب‌پذیری محله مورداستفاده قرار می‌گیرد. در گام بعد، پس‌ازاین‌که در کل محله‌های تهران چالش‌ها شناسایی شد، با بهره‌گیری از ظرفیت سمن‌های فعال در حوزه مدیریت بحران، طرح توسعه پروژه سند کاهش خطرپذیری محله‌ها انجام می‌شود به این معنی که ابتدا ارزیابی میزان آسیب‌پذیری محله‌ها با توجه به شاخص گروه‌های آسیب‌پذیر انجام می‌شود.
در بخش سنجش آسیب‌پذیری جمعیت از کدام منابع اطلاعاتی استفاده می‌کنید؟
برای سنجش زیرساخت‌ها از اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن بهره‌مند خواهیم شد. در سنجش آسیب‌پذیری جمعیتی مواردی هم‌چون درصد جمعیت معلول، درصد جمعیت افراد ۶۵سال به بالا، جمعیت کمتر از ۵ سال سن، تراکم جمعیت، درصد زنان باردار بررسی می‌شود و شاخص‌های آسیب‌پذیری جمعیتی با توجه به این موارد تهیه می‌شود. در موضوع آسیب‌پذیری اجتماعی و اقتصادی هم مراکز تجمع، کاربری‌های غیرمسکونی، عمر ساختمان‌ها، درصد درآمد خانوار، درصد بیکاران، درصد مهاجران، درصد جمعیت بی‌سواد و باسواد و زنان سرپرست خانوار مدنظر قرار می‌گیرد.
هم‌چنین میزان دسترسی و سهولت دسترسی به مراکز امدادرسانی در نظر گرفته می‌شود. کاربری‌های هر منطقه به دودسته بحران‌زا و بحران‌زدا در نقشه‌های مدیریت بحران تقسیم شده است. مراکزی که بحران را کاهش می‌دهد ازجمله بیمارستان، فضای سبز و اورژانس بحران‌زدا هستند و مراکزی که بحران را افزایش می‌دهد مانند پمپ‌بنزین، کارخانه‌های مواد شیمیایی که بحران‌های ثانویه ایجاد می‌کنند نیز در این سند موردتوجه قرار می‌گیرد.
علاوه بر این در هر محله مشخص می‌شود که محدوده در بافت فرسوده است یا خیر و به چه اندازه معابر با عرض کمتر از شش متر دارد. این موارد در سامانه اطلاعات جغرافیایی یا جی‌آی‌اس پیاده می‌شود و سپس با یکسری مشخصه‌ها با گسل شناور شهر تهران محاسبه می‌شود و نتایج ارزیابی‌ها به‌صورت نسبی در بلوک‌های هر محله در پنج سطح آسیب‌پذیری خیلی کم، کم، متوسط، بالا و خیلی بالا مشخص می‌شود و درنهایت سطح آسیب‌پذیری بلوک‌ها تعیین خواهد شد.
کدام محله‌ها در شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی آسیب‌پذیر هستند؟
هنوز کار تدوین سند کاهش خطرپذیری محله‌های شهر تهران به پایان نرسیده است و در حال انجام است و نمی‌توان گفت کدام محله آسیب‌پذیرتر است چراکه وضع محله‌ها باهم متفاوت است. ممکن است یک محله ساختمان‌هایی مرتفع با کوچه‌های باریک داشته باشد و محله دیگری ساختمان‌های نوساز داشته باشد اما دسترسی آن محله به مراکز امدادی خوب نباشد.
بنابراین عوامل متعددی در آسیب‌پذیری یک محله نقش دارد و باید کار تدوین خطرپذیری همه محله‌های شهر تمام شود تا بتوان گفت که کدام محله آسیب‌پذیرتر است. یکی از کارهای خوبی که در پروژه تدوین سند کاهش خطرپذیری محله‌های شهر تهران در حال وقوع است، استفاده از ظرفیت سمن‌های فعال در حوزه مدیریت بحران است که به‌عنوان پل ارتباطی میان مردم محله‌ها و ساختار سازمانی شهرداری تهران است.
چه زمانی سند کاهش خطرپذیری محله‌های شهر تهران تکمیل می‌شود؟
امیدواریم ظرف چند ماه آینده کار تدوین سند تمام شود تا بتوانیم این سند را در اختیار نهادهای ذی‌ربط قرار دهیم.
