◄ رصد تمام خودروهای بدون معاینه فنی در فاز دوم طرح کاهش
شمارش معکوس برای آغاز فاز دوم طرح کاهش آغاز شده است.
شمارش معکوس برای آغاز فاز دوم طرح کاهش آغاز شده است. از ابتدای آبان ماه در تمام شبانه‌روز دوربین‌های ثبت تخلف پلاک، خودروهایی که فاقد برگه معاینه فنی باشند را ثبت می‌کنند؛ بنابراین خیابان‌های تهران دیگر مکان مناسبی برای تردد خودروهای آلاینده نیستند. مسئولان ترافیکی شهر تهران می‌گویند: «فاز دوم طرح «کاهش» با هدف‌گیری معاینه فنی خودروها، آلایندگی اتوبوس‌ها (اعم از اتوبوس‌های سرویس ارگانی و حمل مسافر)، ناوگان حمل بار (اعم از وانت‌ها، کامیونت‌ها و کامیون‌ها) درصدد کاهش آلودگی هوا است.»سیاست‌های کاهش آلودگی هوا با تأکید بر کاهش ذرات معلق تنظیم شده زیرا مهم‌ترین آلاینده شهر تهران ذرات معلق به‌ویژه ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) است که عموماً ناشی از وسایل نقلیه موتوری به‌ویژه ناوگان خودروهای دیزلی، خودروهای سواری فرسوده دودزا و موتورسیکلت‌ها هستند.
طرح کاهش از چه زمانی آغاز شد
مطالعات طرح کاهش از سال ۹۲ در تهران و با نگاهی به تجربیات موفق دنیا آغاز شد. مصوبات متعددی در شورای ترافیک تهران و شورای عالی هماهنگی کلان‌شهرها در وزارت کشور و دولت برای طرح «کاهش» گذرانده شد. بر اساس این مصوبات، منطقه زوج و فرد فعلی به‌عنوان محدوده کاهش تهران تعیین شد و از مهرماه ۹۵ ورود خودروهای بدون معاینه فنی به این محدوده ممنوع و مشمول جریمه اعلام شد. در خردادماه سال ۹۵ سامانه سیمفا به‌عنوان سامانه یکپارچه معاینه فنی ایران توسط وزارت کشور راه‌اندازی شد. درحال‌حاضر طرح کاهش از ساعت ۶:۳۰ صبح آغاز و در ساعت ۱۹ عصر به اتمام می‌رسد.
همچنین این طرح در روز پنجشنبه اجرا نمی‌شود. در طرح «کاهش» به جای زوج و فرد بودن پلاک، سه مؤلفه میزان آلایندگی (خودروهای انژکتوری و خودروهای کاربراتوری)، میزان فرسودگی و معاینه فنی، ملاک تردد خودروها در محدوده مرکزی شهر قرار می‌گیرند. برگه معاینه فنی اصلی‌ترین شرط اجرای طرح «کاهش» است. به‌عبارت‌دیگر عدم اخذ مجوز معاینه فنی از مراکز مجاز تحت پوشش سامانه سیمفا، در صورت ورود به محدوده زوج و فرد در هر ۲۴ ساعت؛ برای مالک خودرو جریمه ۵۰ هزارتومانی در بر خواهد داشت. در منطقه طرح «کاهش» (زوج و فرد) دوربین‌های ثبت تخلف نصب شده‌اند و تخلفات مربوطه جهت اعمال قانون به پلیس ارجاع می‌شوند.
بنا بر مطالعات شرکت کنترل کیفیت هوا سهم وسایل حمل‌ونقل موتوری از کل آلودگی هوای پایتخت حدود ۸۰ درصد است و خودروها و موتورسیکلت‌های کاربراتوری سهم قابل‌توجهی در آلایندگی هوای شهر دارند. آمار تعداد خودروها در شهر تهران در حدود سه میلیون و هشت‌صد هزار دستگاه خودرو بوده که از این تعداد ۴۰۰ هزار دستگاه از آن فرسوده و کاربراتوری است.
۱۲۶,۲۰۴ تخلف معاینه فنی در محدوده طرح کاهش در تیرماه
سهم آلایندگی خودروهای کاربراتوری و فرسوده درآلودگی شهر تهران در حدود ۳۲ درصد است که این بدان معنی است که ۳۲ درصد از آلودگی شهر تهران تنها توسط ۱۰ درصد از خودروها تولید می‌شود. بنا بر اعلام فاوای شهرداری در تیرماه سال ۱۳۹۷ تعداد ۱۲۶,۲۰۴ تخلف معاینه فنی در محدوده طرح کاهش توسط دوربین‌ها ثبت شده است.
آغاز برنامه قبل از روزهای بحرانی
تصمیم‌گیران شهری پایتخت امسال پیش از آغاز روزهای بحرانی برنامه‌های خود را اجرایی می‌کنند. در فاز دوم طرح کاهش که در طول ۲۴ ساعته شبانه‌روز اجرایی می‌شود کلیه خودروهایی که در سطح شهر تهران تردد دارند باید دارای گواهی معاینه فنی باشند. محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک، درباره این طرح توضیح می‌دهد: «برنامه ما این است که معاینه فنی به‌صورت سراسری در کل سطح شهر و به‌صورت ۲۴ ساعته به اجرا گذاشته شود و برای این امر تمامی دوربین‌های هوشمند را تجهیز کردیم به‌طوری‌که حتی دوربین‌های ثبت تخلف سرعت غیرمجاز و عبور از چراغ‌قرمز نیز خودروهای فاقد معاینه فنی را شناسایی می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «تا سه ماه آینده ورودی‌های تهران را هم به این مهم تجهیز خواهیم کرد. خودروهای شهرستانی هم بدانند در ورودی تهران معاینه فنی کنترل می‌شود.» به گفته معاون شهردار، درحال‌حاضر تعداد خودروهای ورودی به محدوده طرح که فاقد معاینه فنی باشند کمتر از پانصد خودرو است یعنی عملا خودرویی فاقد معاینه فنی نداریم که بخواهد به محدوده طرح بیاید. محسن پورسیدآقایی یادآوری می‌کند: «از اول آبان اعمال معاینه فنی برای خودروها به‌صورت ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته در سراسر شهر اجرا می‌شود. درحال‌حاضر در روزهای تعطیل و نیز بعد از پایان ساعت طرح ترافیک، معاینه فنی کنترل نمی‌شود اما از اول آبان ماه این مهم اعمال شده و روزی ۵۰ هزار تومان جریمه نیز برای متخلفان اعمال خواهد شد.»
معاون شهردار تهران با اشاره به نقش خودروهای سنگین در افزایش آلاینده‌های هوا می‌گوید: «کار بسیار جدی‌تر این است که جلوی خودروهای سنگین نیز گرفته شود که برای این مهم ما خودروهای سنگین را به سه دسته تقسیم کردیم؛ دسته نخست اتوبوس‌های شرکت واحد که البته از روز یکشنبه مقرر شد هیچ اتوبوسی بدون معاینه فنی تردد نکند و حتی ما اکیپ‌هایی هم مستقر کردیم که در تمام معابر اتوبوس‌ها را کنترل کنند و اتوبوس‌های دودزا را شناسایی کنند. دسته دوم اتوبوس‌های فرسوده سرویس ادارات هستند که فرسوده‌ترین اتوبوس‌های کشور هستند. اگر معاینه فنی نگیرند از تردد بازمی‌مانند. دسته سوم کامیون‌ها هستند که باید معاینه فنی بگیرند که برای این کار معاینه را پیش‌شرط ثبت در بارانه کردیم. بدین‌صورت که رانندگان کامیون‌ها ابتدا باید معاینه فنی اخذ کنند و سپس بارانه ثبت کنند.»
جریمه ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار خودروی فاقد معاینه فنی
بر اساس آمارهای منتشر شده از ابتدای آغاز طرح کاهش تاکنون بالغ‌بر۴ میلیون و ۴۰۰ هزار خودروی فاقد معاینه فنی از طریق دوربین‌های ثبت تخلف محدوده زوج و فرد و محدوده طرح ترافیک اعمال قانون شده‌اند برای کاهش جرایم و در دسترسی آسان‌تر، مراکز معاینه فنی سیار راه‌اندازی شده است. از ابتدای شروع به کار مراکز سیار تاکنون بالغ‌بر ۱۲ هزار دستگاه خودرو از این طریق برگه معاینه فنی دریافت کرده‌اند. تا پایان سال سه مرکز دیگر نیز راه‌اندازی می‌شود.
این در حالی است که اکنون ۳ مرکز معاینه فنی سیار در نوبنیاد پایانه شهید دستواره، عبدل‌آباد و خیابان شکوفه مستقر است. درحال‌حاضر روزانه در حدود ۵ هزار مراجعه به تمامی مراکز معاینه فنی اعم از مراکز سیار و ۱۷ مرکز ثابت معاینه فنی صورت می‌گیرد، اجرای طرح «کاهش» از یک سال گذشته تأثیر چشمگیری در کنترل و کاهش آلایندگی ناشی از خودروها داشته است، به‌طوری‌که برابر آمار، در سال ۹۴ کل مراجعات به مراکز معاینه فنی حدود ۳۵۰ هزار خودرو بوده این در حالی است که با اجرای طرح «کاهش» در سال ۹۶ تنها ۳۰۰ هزار خودرو به لحاظ آلایندگی شناسایی و اصلاح شده است. سطح کیفی و نظارتی آزمون‌های معاینه فنی خودروهای سنگین در مراکز معاینه فنی شهر ارتقا یافته است.
در آزمون آلایندگی خودروهای سنگین، میزان کدری دود خروجی از خودروی دیزل در حداکثر دور موتور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در همین ارتباط با هدف نظارت بر رویه تست و به صفر رساندن خطای آزمونگر در صحت ثبت نتیجه نسبت به تجهیز کلیه مراکز معاینه فنی خودروهای سنگین به دورسنج دور موتور اقدام شده است. درحال‌حاضر کلیه مراکز ملزم به استفاده از دورسنج در آزمون آلایندگی بوده و بررسی آلایندگی در خودروهای دیزل با دقت مضاعف و نظارت بیشتر در حال انجام است.
بر اساس آمار مراکز، ۲۷ درصد از خودروهای مراجعه‌کننده به مراکز معاینه فنی به علت آلایندگی مردود و پس از رفع ایراد موفق به اخذ معاینه فنی می‌شوند. در صورت تعمیم این درصد به تعداد دو و نیم میلیون دستگاه خودروی مشمول معاینه فنی در شهر تهران، با انجام معاینه فنی دوره‌ای، آلایندگی بالغ‌بر ۶۷۵ هزار دستگاه خودرو برطرف خواهد شد. بدیهی است یکی از مهم‌ترین کارکردهای انجام معاینه فنی کنترل وضعیت تولید آلایندگی در خودروها بوده و خودروها جهت تردد در شهر باید دارای تولید آلایندگی در شرایط استاندارد باشند.
سهم بالای اتوبوس‌ها در تولید آلاینده‌ها
مطابق با بررسی‌های انجام‌شده، حدود ۳۰ درصد از کل ذرات معلق موجود در هوای شهر تهران متعلق به اتوبوس‌های حامل مسافر است. با توجه به سهم تأثیر بالای اتوبوس‌ها در آلودگی هوای شهر، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با ابلاغ بخشنامه‌ای، تردد کلیه اتوبوس‌های دودزا و فاقد معاینه فنی معتبر را در تهران ممنوع و ضرب‌الاجلی را تا اول مهرماه برای تحقق این هدف تعیین کرد که هم‌زمان با آغاز سال تحصیلی اتوبوس‌های دودزا ترددشان در خیابان‌ها ممنوع شد، اما برای نظارت دقیق‌تر فراخوان‌ها برای شناسایی این اتوبوس‌ها داده شد و از شهروندان برای شناسایی این اتوبوس‌ها یاری گرفته شد.
موتورسیکلت‌ها و سهم ۱۰ درصدی در آلودگی هوا
حدود ۱۰ درصد از کل ذرات معلق موجود در هوای شهر تهران به موتورسیکلت‌ها اختصاص دارد. از این نظر لزوم اعمال سیاست‌های کنترلی در این حوزه نیز ضروری است. با توجه به عدم امکان کنترل مناسب موتورسیکلت‌ها از طریق دوربین‌های سطح شهر (به دلیل پوشاندن پلاک موتورسیکلت‌ها توسط راننده و دیگر راه‌کارهای قانون‌گریز) لذا از فاز دوم طرح «کاهش» مستثنا شده‌اند. البته این استثنا بی‌تأثیر از ملاحظات اجتماعی-اقتصادی اقشار موتورسوار نیست. به پیشنهاد معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری جلوگیری می‌شود. ضمن اینکه طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های معمولی با برقی در حال پیگیری جدی است.
ارائه وام دو میلیون تومانی برای خرید یا جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی در همین راستا است. با توجه به بازه زمانی چندساله برای جایگزینی موتورسیکلت‌های معمولی با برقی از دیگر سیاست‌های در دست پیگیری در این حوزه تبدیل موتورسیکلت‌های کاربراتوری به انژکتوری است که هزینه آن کمتر از یک‌میلیون تومان برآورد شده که شهرداری این هزینه را بر عهده گرفته است. پیش‌بینی می‌شود اعمال این سیاست حجم آلاینده‌های تولیدشده توسط موتورسیکلت‌ها را به یک‌سوم کاهش دهد. فاز دوم طرح کاهش، فاز پایانی این طرح نیست. پس از اجرایی‌شدن اعمال ۲۴ ساعته قانون برای خودروهای فاقد معاینه فنی که از ابتدای آبان ماه اجرایی می‌شود فاز سوم نیز که هنوز زمان اجرای آن نامشخص است پیش‌بینی‌شده است. در این فاز تردد خودروهای فاقد معاینه فنی در کل شهر تهران و منع تردد خودروهای کاربراتوری به محدوده محدود می‌شود.
