مروری بر آثار برجام بر روابط بانکی
مروری بر آثار برجام و تاثیر آن بر فضای اقتصادی کشور نشان میدهد که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که حاصل تلاش دولت در این زمینه بود، جدا از آثاری که در عرصه سیاست خارجی به همراه داشت، در زمینه توسعه روابط پولی و بانکی بینالمللی نیز آثار متعددی را به همراه داشته است.
به گزارش ایلنا؛ پس از اجرای توافق هسته‌ای و برجام روند مذاکرات با بانکهای خارجی آغاز و احیای روابط کارگزاری شتاب مضاعفی گرفت. نظام پولی کشور از پرداخت هزینه ١٠ درصدی انتقال پول که قبل از اجرایی شدن برجام باید پرداخت می‌کرد، رها شد و این امر سبب صرفه جویی برای کشور شد.
چندی پیش در گزارشی که در خصوص ۱۰۰ دستاورد مهم برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) منتشر شد، به لغو تحریمها علیه بانک تجارت، ملت، رفاه کارگران، صنعت و معدن و دیگر بانکهای دولتی ایران اشاره شده بود. بهبود روابط بانکی با بانکهای دنیا از جمله مهمترین دستاوردهای برجام در این مدت بوده است.
لغو تحریمها علیه بانک تجارت
در این راستا بانک تجارت از جمله بانک‌هایی بود که موفق به برقراری روابط کارگزاری فعال با ۶۳ بانک خارجی در کشورهایی چون ترکیه ، آلمان ، ایتالیا ، اسپانیا ، فرانسه ، سوئیس ، چین ، اتریش ، روسیه ، انگلستان ، امارات متحده عربی ، بلژیک ، ژاپن ، کره جنوبی ، دانمارک ، جمهوری چک ، سوئد و .... شد.
یکی دیگر از مهمترین دستاورهای توافق هسته‌ای آزادسازی وجوه مسدود شده در حسابهای بانک‌تجارت در کشورهای خارجی بود.
در گزارش عملکرد بانک تجارت برای توسعه خدمات ارزی پس از اجرای برجام آمده است؛ از ابتدای سال نود و پنج تا پایان آبان ماه این سال ، ۱۵۷۱ فقره اعتبار اسنادی به ارزش ۸۹۳ میلیون دلار ، گشایش یافته است و ۱۶۹۸ فقره حواله ارزی به ارزش ۲۴۵ میلیون دلار توسط واحدهای ارزی این بانک در نقاط مختلف کشور صادر شده ، ضمن آنکه بانک تجارت اقدام به گشایش ۱۷ فقره اعتبار اسنادی از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی کرد .
بازگشت مجدد بانکهای ایرانی به نظام مالی بین المللی ، امکان مشارکت در تامین مالی پروژه های زیربنایی اقتصاد ملی را برای این بانکها فراهم آورد و بانک تجارت در فرآیند تامین سرمایه خارجی برای برخی از بزرگترین پروژه های اقتصادی کشور در قالب قراردادهای فاینانس مشارکت کرد که از جمله مهمترین این طرحها میتوان به ساخت قطعه پایانی آزادراه قزوین – رشت ، تاسیس کارخانه جدید خودروسازی مشترک با کشور فرانسه و پروژه . گاز رسانی به مجتمع پتروشیمی متانول کاوه اشاره کرد.
لغو تحریمها علیه بانک ملت
بر اساس این گزارش در چهاردهم د‌ی ماه نود و پنج و در سالگرد برجام ، بانک ملت نیز در گزارشی‌از برقراری روابط کارگزاری بانک ملت با ۱۳۱ بانک خارجی خبر داد و اعلام کرد در این مدت ۳۶ فقره حساب ارزی در کشورهای خارجی گشایش یافته و حجم اعتبارات اسنادی گشایش یافته است.
و عنوان شده بانک ملت ارمنستان هم در چندماه آینده شعبه ای در کشور گرجستان راه اندازی خواهد کرد و این بانک برای تاسیس شعب جدید در کشورهای ایتالیا، هلند و سوییس و سایر کشورهای هدف نیز اقدام کرده است.
لغو تحریمها علیه بانک رفاه
بر اساس این گزارش بانک رفاه نیز در آذر ماه نود و پنج اعلام کرد، روابط کارگزاری با صد و بیست بانک و یک میلیارد دلار گشایش اعتبارات اسنادی و حوالجات ارزی حاصل هفت ماه فعالیت ارزی این بانک پس از برجام بوده است.
لغو تحریمها علیه بانک صنعت و معدن
بانک صنعت و معدن، نیز در گزارشی که در دهم بهمن ماه نود و پنج بر روی سایت خود گذاشت اعلام کرد که بانک صنعت و معدن اولین گشایش LC را در اولین ساعات اجرایی شدن برجام و برقراری رابطه کارگزای با ٧٠ بانک از کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی را در کارنامه خود ثبت کردو موفق شد طی دو سال گذشته به میزان ٢ میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی برای شرکت‌های ایرانی و خارجی انجام دهد.
طی یک سال گذشته حدود ٢٠ میلیارد یورو پول جابه‌جا کرد، این در حالی است که نظام پولی‌کشور از پرداخت هزینه ١٠ درصدی که قبل از برجام پرداخت می‌کرد، رها شده و دست‌کم تا دو میلیارد دلار برای کشور صرفه‌جویی شده است.
مروری بر آثار برجام بر روابط بانکی
مروری بر آثار برجام و تاثیر آن بر فضای اقتصادی کشور نشان میدهد که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که حاصل تلاش دولت در این زمینه بود، جدا از آثاری که در عرصه سیاست خارجی به همراه داشت، در زمینه توسعه روابط پولی و بانکی بینالمللی نیز آثار متعددی را به همراه داشته است.
برخی از رئوس دستاوردهای برجام در روابط پولی و بانکی بینالمللی کشور به شرح ذیل است:
| ردیف | موضوع | وضعیت پیش از تحریمها | وضعیت در دوران اوج تحریم ها | وضعیت پس از برجام |
| 1 | روابط کارگزاری بانکی | بانک‌های‌ایرانی با بخش قابل توجهی‌‌از‌بانک‌های غیر آمریکایی روابط کارگزاری داشتند. بیش از 600رابطه‌کارگزاری‌وجود داشت. | روابط کارگزاری‌‌با‌‌تمامی‌‌‌‌بانک های معتبر بین المللی قطع شده بود. تعداد روابط کارگزاری به حدود 50 رابطه کاهش یافته بود. بانک‌هایی که در دوران تحریمها با شبکه بانکی ایران همکاری داشتند، عمدتاً بانکهای کوچک بودند که همکاری با آنها ریسک‌های خاص خود را دارد و علاوه بر این، در نتیجه فشارهای ایالات متحده آمریکا همین رابطه نیز با فراز و نشیب مواجه بود. |
بر اساس آخرین اطلاعات تعداد روابط کارگزاری به طور قابل توجهی افزایش یافته و به 686 مورد رسیده که با حدود 236 بانک دنیا این روابط برقرار شده است. این تعداد روابط کارگزاری به تدریج در حال افزایش است. |
| 2 | پیام‌رسانی‌مالی بین المللی | بانک های ایرانی از خدمات پیام رسانی مالی نظیر سوئیفت و رویترز برخوردار بودند. | سوئیفت اکثر بانک های ایرانی قطع شده بود و از مکانیزم های سنتی مانند تلکس و فکس رمزدار برای پیام رسانی مالی استفاده میشد. | سوئیفت تمامی بانک های خارج شده از فهرست تحریمها مجدداً برقرار شده است و پیام ها به نحو ایمن و با کمترین هزینه مبادله میشوند. |
| 3 | نگهداری‌ذخایر ارزی کشور | بانک مرکزی، ذخایر ارزی را در کشورهای متعدد و با توجه به ملاحظات مربوط به مدیریت ریسک ذخایر نگهداری می کرد و برای کشور محدودیتی از این حیث وجود نداشت. | بر‌اساس تحریم های آمریکا عواید حاصل از فروش نفت ایران به کشورهای خارجی قابلیت انتقال به کشورهای ثالث را نداشتد و لذا‌بانک‌مرکزی ناچار به نگهداری آنها‌‌در‌‌کشورهای‌‌معدودی‌‌می‌‌شد که خریدار نفت ایران بودند. | امکان انتقال عواید حاصل از فروش نفت به کشورهای ثالث فراهم شده است و می توان ذخایر ارزی را در کشورهای مختلف با توجه به ریسک های گوناگون نگهداری کرد. |
| 4 |
پرداختهای‌‌بین المللی (آمار هزینههای نقل و انتقال با توجه به آماری که اداره بین‌الملل ارائه خواهد کرد تکمیل خواهد شد) |
پرداختهای بین المللی کشور عمدتاً با استفاده از مکانیزم اعتبارات اسنادی که کمترین هزینه و بیشترین ایمنی را دارند انجام می شدند. | با توجه به قطع روابط کارگزاری بانک های خارجی با بانک های ایرانی، از مکانیزم پر ریسک حواله ارزی به جای اعتبارات اسنادی استفاده می شد. | به تدریج حواله ارزی جای خود را به اعتبارات و بروات اسنادی میدهد و هزینه ها و ریسک های پرداختهای خارجی کشور کاهش می یابند. |
| 5 | رتبه‌اعتباری کشور از منظر OECD | رتبه اعتباری کشور در بهترین حالت، 3 از 7 بود. | رتبه اعتباری کشور به 7 از 7 کاهش یافته بود و موارد متعددی از عدم پرداخت تعهدات ایران به آژانسهای اعتبار صادراتی بوقوع پیوسته بود که علت آن، وجود نداشتن کانالهای پرداخت بود. | رتبه اعتباری کشور به 6 از 7 بهبود یافته است و کلیه پرداختهای معوق سابق حل و فصل شده است. تلاش ها برای بهبود بیشتر رتبه اعتباری کشور ادامه دارد. |
| 6 | وضعیت ایران در مجامع بینالمللی | ایران در اکثر مجامع بین المللی پولی و مالی حضوری فعال و موثر داشت. | در نتیجه تحریم ها و محدودیت های بین المللی، همکاری ایران با مجامع پولی و مالی بین المللی به حداقل کاهش یافته بود. | تعاملات و‌‌همکاری ها با سازمان ها و مجامع پولی و مالی بین المللی به طور جدی و موثری افزایش یافته و از کمک های فنی و آموزشی آنها نهایت استفاده به عمل می آید. |
| 7 | تأمین‌اسکناس، طلا‌و فلزات گران بها | محدودیتی‌برای تأمین اسکناس، طلا و فلزات گران بها برای ایران از طریق اشخاص حقیقی و حقوقی غیر آمریکایی وجود نداشت. | تأمین اسکناس، طلا و فلزات گران بها برای ایران مشول تحریم دانسته شد و انجام این کار، جز با صرف هزینههای بسیار و پذیرش ریسک های جدی ممکن نبود. | تحریم های مربوط به تأمین اسکناس، طلا و فلزات گران بها لغو شده است و میتوان از طریق اشخاص غیر آمریکایی کلیه امور فوق را انجام داد. |
| 8 | تأمین مالی پروژههای‌عمرانی‌و تولیدی کشور | امکان استفاده از منابع خارجی برای تأمین مالی پروژه های کشور وجود داشت. | با توجه به محدودیت های ایجاد شده، تأمین مالی پروژه های کشور از محل منابع خارجی به کمترین حد کاهش یافته بود و در موارد اندک موجود نیز به پشتوانه ذخایر ارزی بانک مرکزی و با هزینه های بالا محسوب میشد که در عمل، با تأمین مالی متعارف و مرسوم تفاوت دارد. | با توجه به بهبود رتبه اعتباری کشور، حل و فصل تعهدات معوق سابق و برقراری روابط کارگرازی بانکی، امکان استفاده از منابع مالی خارجی مجدداً برقرار شده است و مذاکرات متعددی با کشورهای متعدد در این خصوص انجام شده است. برخی از کشورها میزان اعتبار قابل تخصیص به ایران را اعلام نموده اند و با برخی کشورهای دیگر، مذاکرات در خصوص شرایط تخصیص اعتبار در حال انجام است. |
| 9 | آموزش استانداردهای حرفهای بانکداری در سطح بین المللی | ایران از خدمات آموزشی سازمان های تخصصی و بانک های معتبر بین المللی استفاده می کرد. | به دلیل محدودیت های ایجاد شده، استفاده از خدمات آموزشی و حرفهای به کمترین حد خود کاهش یافته بود به نحوی که بانک های ایرانی در جریان تحولات بازارهای مالی خصوصاً استانداردهای وضع شده پس از بحران مالی قرار نداشتند و دانش شبکه بانکی کشور در این زمینه ها کامل نبود. | سازمان ها و مجامع مالی بین المللی ارائه کمک های فنی و آموزشی به ایران را از سرگرفتند و بانک های معتبر بین المللی نیز دوره ها و سمینارهای آموزشی متعددی را برای بانک های ایرانی برگزار کردند. تفاهم های آموزشی متعددی مورد مذاکره قرار گرفته است و نتایج این اقدامات و آموزشها در آینده در نظام مالی و بانکی کشور محسوس خواهد بود. |
| 10 | امکان مشارکت در بازار سرمایه بین المللی | ایران امکان تأمین منابع مالی از بازار سرمایه خارجی را داشت و در موارد معدودی این کار انجام شده بود. | با توجه به محدودیت های وضع شده در دوران تحریم و فقدان پیش نیازهای این امر (نظیر رتبه بندی، پذیره نویسی و بازار گردانی اوراق قرضه خارجی) تأمین مالی از بازار سرمایه خارجی غیر ممکن به نظر می رسید. | در برجام و مقررات مبتنی بر آن قید شده است که خرید، پذیره نویسی و سایر امور مرتبط با دیوان حاکمیتی ایران مجاز است و از این حیث، امکان تأمین مالی از بازار سرمایه خارجی وجود دارد. هرچند عملیاتی شدن این امر، نیاز به زمان دارد. |
