گردشگری پایدار با بوم‌گردی
تنوع زیستی و گردشگری پایدار، شعار روز جهانی تنوع زیستی اعلام شده است. شعاری که می‌توان درصورت محقق شدن امید به حفظ محیط زیست داشت.
به گزارش روزنامه قانون، ایران جزو ۲۰ کشور برتر در حوزه تنوع زیستی در جهان است. سازمان حفاظت محیط زیست ایران، مناطق با ارزش زیست‌محیطی ایران را در قالب مناطق چهار گانه به ۱۶ پارک ملی، ۱۳ اثر طبیعی ملی، ۳۳پناهگاه حیات وحش و ۹۴ منطقه حفاظت‌شده تقسیم کرده است. ایران دارای شرایط اقلیمی متنوعی است؛ به گونه‌ای که از ۱۳ اقلیم شناخته شده در جهان، ۱۱ نوع آن در ایران وجود دارد.
روز گذشته ابتکار، رییس سازمان محیط زیست از برنامه‌ریزی و هماهنگی با نهادهای مربوطه برای اجرایی کردن طرح گردشگری پایدار در کشور خبر داد و گفت:«علاوه‌بر تدوین گزارش حفاظت از تنوع‌زیستی، در بعد عملی نیز در زمینه رونق گردشگری پایدار اقدامات موثری صورت گرفته است. در این مدت توانستیم بسیاری از مباحث نظری را به الگوی‌های عملی نزدیک کنیم و در شرایط حاضر ، الگوهای موفق در زمینه جلب مشارکت مردم، روستاییان و بخش خصوصی برای اجرای طرح‌های گردشگری پایدار داریم که در قالب طرح‌های مدیریت اجرایی شده است».
رونق اقتصاد در گرو گردشگری پایدار
صنعت گردشگری، دومین صنعت دنیا پس از صنعت نفت است. باتوجه به رکود در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور، گردشگری جایگزین مناسبی برای آن بخش‌های اقتصادی است. گردشگری از آن دست صنایعی است که در دهه اخیر به‌سرعت رشد و گسترش یافته است. چرخه اقتصادی بسیاری از کشورهای دنیا توسط گردشگری می‌چرخد. پس از رونق گردشگری، بحث گردشگری پایدار مطرح شد.
گردشگری پایدار به‌آن معناست که توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود به‌گونه‌ای‌باشد که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بتواند وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی، سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تامین کند.
عواملی که باید در گردشگری پایدار مورد توجه قرار‌گیرد،حفظ و استفاده از منابع (طبیعی، اجتماعی و فرهنگی)است که به معنای تجارت دراز مدت است.همچنین حفظ و ارتقای تنوع طبیعی ، اجتماعی و فرهنگی برای پایداری دراز مدت گردشگری، اهمیت ویژه‌ای دارد و پایگاه انعطاف‌پذیری را برای گردشگری به‌وجود می‌آورد. بسط و توسعه گردشگری که وارد یک چارچوب برنامه‌ریزی راهبردی محلی و ملی شده است و تاثیرات محیط زیست را مد نظر قرار می‌دهد ، پایایی دراز مدت گردشگری را افزایش می‌دهد. گردشگری که تعداد زیادی از فعالیت‌های اقتصادی محلی را مورد حمایت و تحت پوشش خود و ارزش‌ها و هزینه‌های محیط زیست را مد نظر قرار می‌دهد، علاوه‌بر حمایت از این نظام‌های اقتصادی، جلوی تخریب محیط زیست را می‌گیرد.
اکوتوریسم و حفظ محیط زیست
یکی از بخش‌های صنعت گردشگری که این روزها گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده است، اکوتوریسم یا بوم‌گردی است.
بوم گردی یا اکوتوریسم یعنی احترام به طبیعت، فرهنگ گذشته و کنونی مردمانی که از سال‌ها قبل در یک زیست بوم خاص زندگی می‌کنند. بوم‌گردی ، واژه پیچیده و غریبی نیست، رفتن و بودن در طبیعت و عشق ورزیدن به آن است؛ سفری است مسئولانه که موجب رشد و پایداری زیست بوم ، فرهنگ و کیفیت زندگی ساکنین منطقه گردشگری خاصی می‌شود.
بنابر آخرین تعریف ارائه شده توسط جامعه بین‌المللی اکوتوریسم در سال ۲۰۱۵، بوم‌گردی یا اکوتوریسم «سفری است مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن و همراهی کردن با ویژگی های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر به‌طوری که حافظ زیست بوم بوده ، سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شده، شامل آموزش بوده و در آن گردشگر ، در فعالیت‌های سودآور اجتماعی-اقتصادی مردم محلی مشارکت داشته باشد.»
ضرورت آموزش در اکوتوریسم
در بوم‌گردی کلمه آموزش بسیار مورد تاکید قرار داشته و هم شامل مسافران و هم شامل مردم محلی می‌شود. در اکوتوریسم تنها ردپای‌تان در طبیعت باقی می‌ماند و به‌جزو خاطره‌ها چیزی از سفرتان به طبیعت با خود به خانه برنمی‌گردانید . این نوع نگاه به طبیعت‌گردی و در کنار آن تاکید بر حفظ منابع طبیعی، مقوله آموزش و به حداقل رساندن آسیب‌های وارده به طبیعت در طول سفر، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می‌شود.
علاوه‌بر بوم‌گردی، ایجاد فرصت پیشرفت و توسعه اقتصادی می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای سایر منابع درآمد برای مردم منطقه محسوب شده و از روی آوردن محلی‌ها به راه‌های دیگر کسب درآمد، مانند فروش زمین‌های کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، جلوگیری کند.
تنوع غنی زیستی ایران، پتانسیل بالقوه اکوتوریسم
اکوتوریسم، پایدارترین نوع طبیعت گردی و سازگارترین نوع توریسم با محیط است و ایران به جهت دارا بودن توانایی‌ها و جاذبه‌های چشمگیر از نظر تنوع اقلیم و پوشش گیاهی، یکی از کشورهای مهم دنیا محسوب می‌شود.
توجه به اصول و قوانین اکوتوریسم و همچنین ایجاد علاقه‌مندی به طبیعت و حفظ محیط پیرامونی، باعث تداوم و بقای گنجینه‌ها و میراث طبیعی و انسانی خواهد شد و توسعه پایدار را درپی خواهد داشت. ایران از نظر اکوتوریسم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دلیل این موضوع را می‌توان تنوع اقلیمی بی‌نظیر کشور دانست. ایران، کشوری چهار فصل است؛ همزمان که می‌تواند در یک نقطه دارای جاذبه‌های زمستانی مانند اسکی باشد، در نقطه‌ای دیگر در همان زمان دارای جاذبه های منحصر به فرد تابستانی است.
به‌تازگی علاقه خاصی به سفرهای خاص و هدفمند در کشور ایجاد شده است که می‌تواند راه را برای حرکت به‌سوی معنای واقعی بوم‌گردی و اکوتوریسم هموار کند. سفرهایی خاص مانند تور پرنده‌نگری در تالاب میانکاله، بازدید از جنگل راش که از بقایای جنگل‌های باستانی هیرکانی است و بسیاری موارد دیگر مانند بازدید از دره راگه که یکی از سه ژئوپارک ثبت شده در ایران است.
اکوتوریسم در ایران دارای شاخه‌های متعدد و فعالیت‌های گوناگونی است. شاخه‌هایی همچون گردشگری روستایی ، گردشگری عشایری ، گردشگری ماجراجویانه و کشاورزی و فعالیت‌هایی که هریک وابسته به موقعیت جغرافیایی خاص خود است.
گردشگری پایدار و در راس آن اکوتوریسم یا بوم‌گردی می‌تواند راه‌حل ترغیب روستاییان به ماندن، رونق اقتصادی و جلوگیری از تخریب محیط زیست باشد. امید آن می‌رود در دولت تدیبر و امید به جایگاه اکوتوریسم توجه ویژه‌ای شود و زیرساخت‌های این صنعت توسعه یابد تا شاهد رونق اقتصادی و حفظ محیط زیست کشور باشیم.
