راه جدایی داوطلبانه از «خودرو»
در سال‌های اخیر رویکرد حاکم بر شهرهای پیشرفته دنیا توجه و تأکید به «شهر انسانمحور» و به‌تبع آن «حملونقل انسانمحور» است. در راستای نگاه انسانی به شهر با محوریت «حملونقل انسانمحور» لازم است تا حملونقل عمومی مطمئن و در دسترس برای عموم مردم تدارک دیده شود تا تمام شهروندان به سهولت از مزایای آن برخوردار شوند.
علی امام*: در سال‌های اخیر رویکرد حاکم بر شهرهای پیشرفته دنیا توجه و تأکید به «شهر انسانمحور» و به‌تبع آن «حملونقل انسانمحور» است. در راستای نگاه انسانی به شهر با محوریت «حملونقل انسانمحور» لازم است تا حملونقل عمومی مطمئن و در دسترس برای عموم مردم تدارک دیده شود تا تمام شهروندان به سهولت از مزایای آن برخوردار شوند.
تعلق‌خاطر شهروندان به شهر، تعاملات اجتماعی مطلوب، رضایت از زندگی و سلامت روانی و اجتماعی افراد از شاخصه‌های شهرهای انسانمحور است و یکی از راه‌های تحقق شهری پیشرفته و مترقی برخورداری از سیستم حملونقل عمومی مطمئن و ایمن است. ۲۶ آذر، روز ملی حملونقل، فرصتی است تا بار دیگر نقش و جایگاه ویژه شبکه گسترده حملونقل عمومی موردتوجه قرار گیرد، چراکه سیستم بهینه حملونقل، اصلی‌ترین نیروی محرکه توسعه همه‌جانبه محسوب می‌شود. گستردگی منحصربه‌فرد فعالیت‌های صورت‌گرفته و همچنین تحولات سریع فناوری این بخش و ارتباط آن با فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی به‌اندازه‌ای مهم است که موفقیت‌های راهبردی درزمینهٔ رشد و توسعه اقتصادی، مدیون سرمایه‌‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها، تجهیزات و مهارت ساختارهای حمل‌ونقلی است. براین اساس نباید از این مسئله حیاتی که یکی از شروط مهم برای رسیدن به پیشرفت و توسعه است غفلت کنیم. به عبارتی حملونقل عمومی کارآمد یکی از شرایط لازم برای داشتن شهر انسانمحور و یکی از شاخصه‌های رسیدن به توسعه پایدار شهری است. حملونقل انسانمحور یکی از ضرورت‌های گریزناپذیر هر اجتماع انسانی به‌شمار می‌آید و اهمیت آن در ساختار اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی و نظامی جوامع به‌اندازه‌ای است که از آن به‌عنوان زیربنا و یکی از ستون‌های توسعه پایدار یاد می‌کنند.
در جهان امروز مسئله حملونقل شهری و رابطه آن با محیط‌زیست ازجمله چالش‌های اساسی مدیران شهری به‌شمار می‌آید و متأسفانه آلودگی هوا در کلان‌شهرها که با توسعه صنعتی و گسترش شهرها همراه بوده است، زندگی موجودات زنده به‌ویژه انسان‌ها را تهدید می‌کند. بنابراین آلودگی هوا و تهدید سلامت شهروندان، ضرورت دستیابی به حملونقل پاک و تأثیر آن بر نشاط اجتماعی را دو‌چندان کرده است. یکی از راه‌های اصلی پیشگیری و نیز درمان آلودگی هوا، در کنار بهبود کیفیت خودروها، ارتقای کیفیت سوخت و از رده خارج شدن ناوگان فرسوده، توسعه و گسترش حملونقل ریلی است تا شاهد رفع بخش مهمی از معضل ترافیک و آلودگی هوا باشیم. در حقیقت راه رسیدن به شهر توسعه‌یافته، ایمن، پاک و انسانمحور این است که متولیان امر بتوانند شرایطی را فراهم کنند تا مردم داوطلبانه خودروهای شخصی خود را با امنیت کنار گذاشته و مطمئن باشند که می‌توانند بدون استفاده از خودروی شخصی، ارزان‌تر، سریع‌تر و ایمن‌تر در سطح شهر رفت‌وآمد کنند.
روند رو به ازدیاد آلاینده‌های زیست‌محیطی و درعین‌حال نقش حمل‌ونقلی ریلی (مترو) در کاهش آلودگی هوا، ضرورت توجه به گسترش و تکمیل خطوط این وسیله حملونقل عمومی را بیش‌ازپیش کرده است تا با تشریک‌مساعی بین نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی از تردد خودروهای تک‌سرنشین فاصله گرفته و شاهد استفاده از وسایل حملونقل عمومی باشیم. به دیگر سخن، توسعه مبتنی بر حملونقل همگانی نسخه‌ای برای کاهش آلودگی هوا، ترافیک و کاهش تردد خودروها در سطح شهر است تا هوای پاک را برای همه شهروندان رقم بزنیم. در کشور ما نیز استفاده از این سیستم حملونقل عمومی می‌تواند بخش مهمی از راهکار بهبود چالش‌های اقتصادی و محیط‌زیست باشد و کیفیت بهتری از زندگی را برای مردم به ارمغان آورد. البته لازم است در کنار گسترش خطوط مترو به انواع حملونقل عمومی(اتوبوس، مینی‌بوس،خطوط ویژه BRT و...) نیز توجه شود.
شهروندان نیز باید توجه داشته باشند که حملونقل عمومی از مزایای بسیاری چون کاهش زمان و هزینه در سفرهای درون‌شهری، سهولت در جابه‌جایی، کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف انرژی برخوردار است و در این میان مترو به‌عنوان پاک‌ترین، سریع‌ترین، ایمن‌ترین و به‌طورکلی کارآمدترین مد حملونقل شهری بیشترین قابلیت و مطلوبیت را در رفع مشکلات کلان‌شهر تهران ازجمله معضل ترافیک و مسائل زیست‌محیطی دارد. امکان انجام سفرهای درون‌شهری و ارتباط حومه با مرکز با سرعت مناسب و ایمن، ایجاد و گسترش فرهنگ نظم و انضباط با توجه به ارزش والای وقت در زندگی و کاهش تصادفات رانندگی از دیگر شاخصه‌های این وسیله حمل‌ونقلی به‌شمار می‌آید.
سرعت، دقت، ایمنی و ظرفیت بالای جابه‌جایی مسافر در حملونقل ریلی(مترو) از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل لازم است بیش‌ازپیش استفاده از سیستم حملونقل ریلی درون‌شهری موردتوجه قرار گیرد. به عبارتی با فرهنگ‌سازی مناسب در راستای فراگیر شدن حملونقل پاک می‌توان در راستای ارتقای کیفیت زندگی، بهبود وضعیت محیط و تمرکز بر سیاست‌های انسان‌محورانه در توسعه شهرها گام برداشت. متروی تهران امروز در شش خط اصلی درحال تردد است و افزایش کار آیی این مجموعه، نیازمند یکپارچگی در شبکه حملونقل عمومی است تا در سال‌های آتی حداقل شاهد استفاده سه برابری از این سیستم حمل‌ونقلی باشیم.
معتقدم توسعه حملونقل عمومی پاک ازجمله مترو، برای شهر تهران اولویت بسیاری دارد تا شهروندان طعم زندگی در یک شهر پاک را بچشند و مطمئناً با رویکرد جدید مدیریت شهری درخصوص گسترش حملونقل ریلی و با تکیه‌بر عزم ملی کلیه مسئولان و دست‌اندرکاران در مجموعه دولت، مجلس شورای اسلامی و مدیریت شهری و باهمت نیروهای متخصص بومی و به‌کارگیری فناوری‌های روز می‌توان گام مهم دیگری به‌سوی توسعه پایدار در بخش حملونقل کشور برداشته و در راستای ظهور شهر انسانی حرکت کنیم؛ شهری که سهولت و راحتی در تردد، یکی از شاخصه‌های مهم آن باشد.
*مدیرعامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه(مترو)
