نسخه‌ای برای مسکن مهر بدون مشتری
نبود متقاضی برای ۱۱۰هزار واحد مسکن مهر به‌عنوان واحدهای ارزان‌قیمتی که قرار بود مشکل‌گشای کم‌درآمدها در تامین مسکن باشد، نشان می‌دهد قصه مشکلات این خانه‌ها سر درازی دارد که جانمایی نامناسب و نداشتن زیرساخت‌های شهری، فقط بخشی از آن است.
نبود متقاضی برای ۱۱۰هزار واحد مسکن مهر به‌عنوان واحدهای ارزان‌قیمتی که قرار بود مشکل‌گشای کم‌درآمدها در تامین مسکن باشد، نشان می‌دهد قصه مشکلات این خانه‌ها سر درازی دارد که جانمایی نامناسب و نداشتن زیرساخت‌های شهری، فقط بخشی از آن است.
این مشکلات و گرفتاری‌ها به حدی است که حتی سیاست دولت برای مشتری‌پسند کردن آنها هم موثر واقع نشد و اگرچه سال گذشته شرایط واگذاری این واحدها تسهیل شد، اما خریدار چندانی برای این واحدها پیدا نشد. از جمله چاره‌جویی‌های وزارت راه و شهرسازی برای حل این مشکل، تبدیل بخشی از این واحدها به خوابگاه دانشجویی است که پیشنهاد آن به تازگی از سوی قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در مسکن مهر ارائه شده است. کارشناسان معتقدند این‌گونه کاربری‌ها نمی‌تواند مشکل مشتری نداشتن کل ۱۱۰ هزار واحد را حل کند و بهتر است هر گروه از این مسکن‌های بدون مشتری با توجه به ویژگی‌های اقلیمی، اجتماعی و... به گروه‌های مصرف‌کننده خاصی اختصاص داده شود.
به گزارش «گسترش‌تجارت» با گذشت یک دهه از برداشته شدن نخستین گام‌ها برای اجرای طرح مسکن مهر، اگرچه حدود ۲ میلیون واحد به مشتریان تحویل داده شده و ساخت حدود ۳۰۰ هزار واحد دیگر نیز ادامه دارد، اما همچنان بخشی از این خانه‌ها متقاضی ندارد و به اصطلاح روی دست دولت مانده است. ساخت این واحدها اگرچه با هدف تامین مسکن قشرهای کم‌درآمد آغاز شد، اما برخی مشکلات مانند جانمایی نامناسب و نداشتن زیرساخت‌های شهری، از اشتیاق اولیه مردم نسبت به این واحدها کاسته است. حال به نظر می‌رسد وزارت راه و شهرسازی به‌دنبال آن است که در کنار عرضه به مردم، برخی کاربری‌های دیگر را برای این واحدها در نظر بگیرد.
احمد اصغری‌مهرآبادی، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در مسکن مهر در این زمینه می‌گوید: حدود ۱۱۰ هزار مسکن مهر در سراسر کشور متقاضی ندارد که در نظر داریم یا این واحدها را به پیمانکاران واگذار کرده یا آنها را تبدیل به خوابگاه دانشجویی کنیم. به‌هرحال این واحدها نیمه‌تمام باقی نمی‌ماند و آنها را می‌سازیم.
البته تغییر کاربری آخرین راهکار وزارت راه و شهرسازی برای استفاده از این واحدها به نظر می‌رسد زیرا در سال ۹۵ وقتی اعلام شد ۱۱۷ هزار واحد مسکن مهر در کشور بدون متقاضی مانده است، این وزارتخانه از برنامه خود برای ایجاد انگیزه در خریداران رونمایی کرد؛ برنامه‌ای که در آن شرایط ثبت‌نام برای دریافت مسکن مهر تسهیل شده بود. با این وجود بدون متقاضی باقی‌ماندن ۱۱۰ هزار واحد مسکن مهر، نشان می‌دهد این برنامه نیز چندان با استقبال روبه‌رو نشده و تغییر کاربری بخشی از این واحدها شاید آخرین راه پیش‌روی دولت برای به مصرف رساندن این واحدها باشد.
عرضه واحدها به مردم؛ بهترین راهکار
وزارت راه و شهرسازی دولت روحانی هم در ۴ سال گذشته و هم در دولت دوازدهم، طرح مسکن اجتماعی را برنامه اصلی خود برای تامین مسکن کم‌درآمدها اعلام کرده است؛ برنامه‌ای که در آن دولت واحدهایی را در قالب اجاره، اجاره به شرط تملیک و اجاره به شرط مالکیت، در اختیار کم‌درآمدها قرار خواهد داد. حال با وجود بیش از ۱۰۰ هزار مسکن مهر بدون متقاضی، به نظر می‌رسد شاید بتوان بخشی از این واحدها را در قالب مسکن اجتماعی به کار گرفت.
فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصاد مسکن در گفت‌وگو با «گسترش‌تجارت» در این زمینه اظهار کرد: در مسکن اجتماعی، قرار است برخی واحدها از سوی سازمان‌هایی مانند بهزیستی و کمیته امداد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. درواقع در این طرح نیز مسکن باید به‌دست مصرف‌کننده برسد، بنابراین حتی اگر واحدهای مسکن مهر قرار باشد تبدیل به مسکن اجتماعی شود، باز هم بحث اصلی، رساندن واحدها به‌دست مردم است.
او در پاسخ به این پرسش که در مسکن اجتماعی، بیشتر بحث اجاره‌داری از سوی دولت مطرح است، نه مالکیت مردم، گفت: حتی اگر قرار باشد مسکن مهر با عنوان مسکن اجتماعی در اختیار مردم گذاشته شود، بعید است به صورت اجاره‌داری این کار انجام شود، زیرا این خانه‌ها با تسهیلات بانکی ساخته شده‌اند و باید به فروش بروند و در نهایت مالکیت آنها به مردم واگذار شود.
وی افزود: به همین دلیل نیز دولت اواخر سال گذشته در ابلاغیه‌ای، مسکن ملکی را هم در مسکن اجتماعی گنجاند تا بخشی از مسکن اجتماعی، به صورت ملکی واگذار شود؛ بنابراین تغییر کاربری مسکن مهر به مسکن اجتماعی فقط در صورتی قابل قبول است که در قالب واگذاری کامل و ملکی باشد.
وی درباره پیشنهاد قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی درباره تبدیل بخشی از مسکن مهر بدون متقاضی به خوابگاه دانشجویی گفت: این گونه پیشنهادها لحظه‌ای و بدون کارشناسی به نظر می‌رسد، به‌عنوان نمونه بخش عمده‌ای از واحدهای مسکن مهر در مکان‌هایی است که در نزدیکی آنها دانشگاهی قرار ندارد و شاید بتوان چنین کاربری را برای بخشی از آنها به کار بست، اما ایده راهگشایی برای حل مشکل کل واحدها نیست. او افزود: مهم آن است که ساخت این واحدها به پایان رسیده و به‌دست مصرف‌کننده نهایی برسند حال اینکه با چه عنوانی واگذار شوند، اهمیتی ندارد.
این کارشناس با اشاره به اینکه کل واحدهای مسکن مهر بدون متقاضی، کمتر از ۵ درصد کل واحدهای مسکن مهر را شامل می‌شود، یادآوری کرد: هم مسکن‌های مهری که تحویل داده شده‌اند و هم واحدهایی که خریداری شده‌اند اما تحویل داده نشده‌اند، با مشکلاتی مانند نداشتن سند، مشکلات زیرساخت‌های شهری و نیز مشکلات بانکی روبه‌رو هستند. بنابراین به نظر می‌رسد بهتر است دولت به جای اینکه به فکر به مصرف رساندن ۵ درصد مسکن مهر بدون مشتری باشد، به فکر حل مشکلات ۹۵ درصد مسکن مهری باشد که مشتری دارد یا کسانی در آن سکونت دارند.
راهکار شناسایی گروه‌های هدف برای واحدها
واگذاری مسکن مهر بدون متقاضی به بخش‌های مختلف جامعه با توجه به شرایط هر گروه از واحدها، نکته‌ای است که یکی دیگر از کارشناسان حوزه ساختمان به آن اشاره می‌کند.
اسفندیار سلطانی، عضو هیات رئیسه کانون سراسری انبوه‌سازان کشور در پاسخ به «گسترش‌تجارت» با تاکید بر اینکه مشکلات امروز مسکن مهر که موجب بدون متقاضی ماندن بخشی از آن شده، ناشی از تصمیم‌های اشتباه دولت گذشته است، افزود: مسکن پدیده‌ای چندوجهی است که براساس شرایط جغرافیایی، اقتصادی، قومی، ملیتی و مذهبی تعریف می‌شود و بر همین اساس، نوع و ویژگی‌های مسکنی که در کرمانشاه ساخته می‌شود باید با مسکن در ترکمن‌صحرا یا شهری در جنوب کشور متفاوت باشد.
این کارشناس معتقد است برای ساماندهی ۱۱۰ هزار مسکن مهر بدون متقاضی، ابتدا باید مشخص شود این واحدها در کدام مناطق هستند و هر گروه، چه ویژگی‌هایی دارند و در ادامه، با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی و محلی هر منطقه، برای آنها برنامه‌ریزی شود و در اختیار گروه مصرف‌کننده مناسب قرار گیرد.
وی توضیح داد: اگر همین حالا این واحدهای بدون متقاضی را در اختیار ما انبوه‌سازان بگذرند، می‌توانیم جامعه هدف‌های مختلف برای این واحدها را شناسایی کرده و بر اساس ساختارهای اجتماعی و بومی هر منطقه، مصرف‌کننده مناسب آن را تعیین کنیم.
به‌عنوان نمونه می‌توان بخشی از این واحدها را به‌عنوان مسکن معلولان به کار گرفت، بخشی را می‌توان به خوابگاه دانشجویی اختصاص داد، بخشی را می‌توان تبدیل به مسکن اجتماعی کرده و بخشی را به استفاده بی‌سرپناهان اختصاص داد.
سلطانی افزود: یا در نمونه‌ای دیگر اگر در شهری، حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی داریم، می‌توانیم ساکنان این مناطق را به مسکن مهر منتقل کرده و با شرایط ویژه این واحدها را در اختیار آنها قرار دهیم.
این انبوه‌ساز با بیان اینکه درحال‌حاضر سیاست دولت در حوزه مسکن بافت فرسوده است، اما مهم‌تر این است که نگذاریم واحدهای موجود، فرسوده شوند، تاکید کرد: انبوه‌سازان به‌عنوان متخصصان حوزه مسکن و ساخت‌وساز می‌توانند در برطرف کردن مشکلات مسکن مهر بدون متقاضی، در کنار دولت باشند و هم در شناسایی گروه‌های هدف این واحدها و هم در واگذاری آنها، اقدامات لازم را انجام دهند.
