◄ سود و زیان ایران از بحران تحریم هوایی قطر

داستان بحران قطر به این موضوع برمی گردد؛ عربستان سعودی، امارات متحده عربی، یمن، مالدیو، مصر و بحرین روز دوشنبه ۵ ژوئن سال جاری میلادی اعلام کردند که روابط خود را با این شیخ نشین حاشیه خلیج فارس به دلیل حمایت این کشور از فرقه های گروهک های تروریستی قطع می کند.

در اولین ساعات این اتفاق عربستان سعودی اعلام کرد که قصد دارد مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود با شبه جزیره قطر را ببندد و به دیپلمات های این کشور تنها ۴۸ ساعت فرصت دادند تا خاک این کشورها را ترک کنند و چند کشور نام برده نیز با پیرویت از عربستان مرزهای خود را به روی قطر بستند. ایران، ترکیه و عمان پس از اتفاق از قطر حمایت و اعلام کردند این موضوع بایستی با گفتگو حل وفصل شود.

در همین راستا هواپیماهای قطری با آغاز ممنوعیت کشورهای تحریم کننده از آسمان ایران برای ادامه حیات حمل ونقل هوایی خود استفاده کردند؛ از این روز و با گذشت حدود 5 ماه بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران صنعت هوایی معتقدند در آن دوره ایران بایستی می توانست از فرصت پیش آمده بهره برداری بیشتری می کرد و به اعتقاد آن ها در بحران سیاسی ترکیه با روسیه و روسیه با اتحادیه اروپا نیز ما نتوانستیم نقش اقتصادی بازی کنیم و بازار را با دستان خودمان به رقبا واگذار کردیم.

فراز شیخ حسنی کارشناس صنعت هوایی دراین باره به تین نیوز می گوید: حدود چند ماه پیش چندین کشور عربی آسمان خود را به روی پروازهای کشور قطر بستند این اتفاق ابتدا با شوک مقامات قطری اتفاق افتاد اما پس از مدتی ایران، آسمان خود را بر روی هواپیماهای قطری گشود. در حال حاضر نیز، درصد بسیار زیادی از هواپیماهای قطری تنها از روی آسمان ایران حق عبور دارند. اما اینکه کشور ما، از این ماجرا چه سود و یا زیان هایی کرده است، جای بحث های فراوانی دارد.

او در ادامه می گوید: مهم ترین شاخصی که می توان در ابتدا به آن اشاره کرد بحث درآمد پروازهای قطری است؛ ایران به ازای گذر هر هواپیما از آسمان ایران، مبلغی را به عنوان حق عبور دریافت می کند این حق عبور توسط همه کشورها گرفته شده و امری کاملاً طبیعی و قانونی است. حال تصور کنید که تعداد هواپیماهای عبوری از آسمان ایران افزایش یافته است. طبیعی است که مبلغ حق تردد نیز به دلیل داشتن رابطه مستقیم با این موضوع، روندی صعودی به خود خواهد گرفت. این مبلغ توسط شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی دریافت می شود و می تواند در راه تجهیز و نوسازی صنعت فرودگاهی شود.

این کارشناس معتقد است: سال هاست فرودگاه ها در سراسر کشور حتی در نقاط دور، ساخته و تجهیز شده اما به دلیل کمبود تقاضا و یا کمبود هواپیما، بلااستفاده مانده اند. بنابراین به نظر می رسد دولت در بخش زیرساخت ها، پیشرفت های قابل قبولی داشته است. اما حیف است که مردم، از این امکانات استفاده نکنند. یکی از این امکانات که می توانست محیا شود اما به آن توجه نشد برداشته شدن روادید ورود به قطر توسط همشهریان ایرانی بود. چندین سال است که دولت روحانی، مرزهای کشور را بر روی تقریباً همه جهان باز کرده است و قطر نیز از این قاعده مستثنا نیست. به نظر می رسد در روابط دیپلماتیک و سیاسی، مسائل باید جنبه دوجانبه داشته باشند که متأسفانه تاکنون بین ایران و قطر حداقل برای مردم عادی، این اتفاق رخ نداده است.

طبق گفته او، هواپیمایی قطر نیز به دلایلی، تسهیلاتی هر چند کوتاه مدت برای مسافران ایرانی خود اعطا کردند و هنوز برخی از این تسهیلاتت و تخفیفات پابرجاست اما با وجود آسمان باز ایران، هواپیمایی قطر بدون کمترین وقفه، پروازهای خود را ادامه می دهد، درحالی که اگر ایران هم آسمان خود را بروی آن ها می بست، احتمالاً هواپیمایی قطر تاکنون اعلام ورشکستگی می کرد. حال آنکه به دلیل محدودیت به وجود آمده، برخی مسیرهای هوایی برای این هواپیمایی طولانی تر شده است و این عامل در میزان سوددهی شرکت، تأثیرات کوتاه مدت و بلندمدت خواهد داشت.

بر اساس گفته او؛ مسیرهای پروازی هواپیمایی قطر، خصوصاً به قاره آفریقا و آمریکای جنوبی، از روی آسمان عربستان گذر می کرد که با وجود این محدودیت، مسیر طولانی تر برای پیمودن انتخاب می شود. مشخصاً هر چه مسافت پروازی طولانی تر باشد، میزان مصرف سوخت هم افزایش خواهد یافت. بدین منظور احتمال اینکه شرکت هواپیمایی که در یک مسیر هوایی، از یک هواپیمای باریک پیکر استفاده می کنند حال به واسطه طولانی تر شدن مسیر پروازی و احتیاج به مخزن سوخت بزرگ تر، مجبور به استفاده از یک هواپیمای پهن پیکر باشد و مشخصاً یک هواپیمای پهن پیکر، هزینه های عملیاتی متفاوتی با یک هواپیمای باریک پیکر خواهد داشت. علاوه بر آن، ممکن است مسافر کافی برای آن مسیر هوایی وجود نداشته باشد و درصد اشغال صندلی ها، کاهش یابد. هر دو موارد فوق باعث می شود که میزان سوددهی سالانه شرکت هواپیمایی قطر، دچار افت وخیز گردد.

شیخ حسنی با بیان اینکه ایران از فرصت های پیش آمده در این بحران، استفاده اندکی کرد، می افزاید: شاید بتوان بهترین استفاده را افزایش عبور هواپیماهای قطری دانست. در چند روز اول این بحران، چند هواپیمای باربری نیز از ایران به قطر رفت وآمد داشت اما متأسفانه این پروازها، دوام پیدا نکرد، امری که در بحران سیاسی ترکیه با روسیه، و روسیه با اتحادیه اروپا نیز دیده شد. ما نمی توانیم از دولت و وزارت امور خارجه به دلیل این اتفاق، انتقاد کنیم. سیاست هر دولت برای خود محترم است اما دستگاه دیپلماسی می توانست کمی روی این سه بحران سیاسی، مانور اقتصادی هم بدهد،  البته منظور این نیست که از بحران ها، سو ء استفاده کند، منظور فرصت یابی است که خیلی راحت از دست می رود.

او ادامه می دهد؛ با این حال پیشنهاد می شود دولت مردان، همواره این مسائل را در نظر گرفته و برای آن ها برنامه ریزی مناسب را داشته باشند. حتی از این فرصت های بحرانی می توان در جهت پیشرفت امور جاری کشور هم استفاده کرد. به طور مثال گرفتن فاینانس به منظور امور توسعه زیربناهای کشور، کد مشترک بین هواپیمایی ملی ایران و قطر، و خیلی موارد دیگر می توانست امتیازاتی باشد که ایران در بحران قطر می توانست بگیرد.