◄ پندهای حوادث تلخ دنا و هواپیمای ایران 140

 وبلاگ عباس قربانعلی بیک*:  بار دیگر سانحه هوایی داغی بردل و باری از اندوه را برپشت این ملت صبور نشاند، هواپیمای ATR 72 در روز یکشنبه 29/12/96 در هنگام پرواز از تهران به یاسوج با برخورد به کوه دنا 66 نفر از هم­ میهنان عزیز را به کام مرگ کشاند، این حادثه که گفته می‌شود در دو ماهه آغازین سال 2018 هفدهمین حادثه هوایی جهان است برای ما نکات و پندهایی دربر دارد که توجه و عبرت از آنها می‌تواند از احتمال تکرار این‌گونه حوادث غم­بار جلوگیری نماید.

در مورد علت این حادثه باید در انتظار نتایج  بررسی­‌های کارشناسی و استخراج اطلاعات جعبه سیاه ماند اما آنچه که می‌تواند موجب تحلیل بهتر این نتایج شود این است که احتمالات مختلف پیشاپیش و حتی همزمان با بررسی­‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد. به عنوان مثال با عنایت به تجربه طولانی و ارزشمند خلبان این هواپیما احتمال اشکالات فنی بخش‌های پیشرانه و کنترل و تجهیزات نمایشگر این هواپیما افزایش می‌­یابد.

هواپیمای  72 نفره ATR 72 که نمونه توسعه یافته هواپیمای 42 نفره( ATR 42 ) است در سال 1985 تولید و تعداد آن به بیش از 476 فروند رسیده و برای اولین بار در سال 1988 وارد خطوط هوایی جهان شد. تا کنون بیش 944 فروند از آن تولید شده و در انواع جدید مجهز به دو پیشرانه 2750 اسبی توبوپراپ PW127 ساخت پرات­اند ویتنی کانادا است.

این هواپیما یکی از ایمن‌­ترین هواپیماهای برد کوتاه در جهان است و به همین دلیل و نیز اقتصادی بودن آن شرکت‌های بزرگ هواپیمایی ایران به‌ویژه هما پس از برجام اقدام به خرید تعداد زیادی (40 فروند) از این نوع هواپیماها نمودند.

سوالی که در مورد این هواپیما مطرح است اینکه با وجود توقف طولانی مدت بر روی زمین آیا از فناوری­‌های جدید که غالباً در ارتقای ناوگان هوایی، دریایی و ریلی استفاده می‌گردد بهره­ مند شده است یا خیر؟

در اغلب نقاط دنیا حتی کشورهای پیشرانه و سازنده تجهیزات، دستیابی به فناوری‌های جدید موجب کنارگذاری تجهیزات گران‌­قیمتی مثل هواپیما نمی‌شود بلکه ناوگان قدیمی را به فناوری‌های روز مجهز نموده و از مزایای متعدد آن بهره‌مند می‌شوند، این موضوع اختصاص به ناوگان تجاری نداشته و حتی در تجهیزات نظامی که اهمیت بسیار بالایی دارند نیز اعمال می‌گردند به نحوی که به عنوان نمونه می‌توان به هواپیمای F4 که برای اولین بار در سال 1960 به خدمت نیروی هوایی آمریکا درآمد اشاره نمود که تا سال 2016 در خدمت بود.

شاید بتوان ادعا نمود که با این رویکرد علاوه بر دستیابی به اهداف اقتصادی از جمله هزینه کمتر، آماده­ به‌کاری بیشتر و  ایمنی بالاتر، مقدمات ارتقای دانش فنی و اکتساب فناوری بنیادی نیز فراهم می‌شود و بعلاوه قدرت چانه ­زنی فنی و مالی نیز در مذاکرات خرید برای انطباق بهتر با شرایط داخلی افزایش می‌­یابد.

هواپیمای بومی شده 52 نفره ایران 140 (نام داخلی هواپیمای آنتونوف 140 An 140) با اولین پرواز عملیاتی در سال 1997 و تولید کل 35 دستگاه تشابه زیادی با ATR 42 داشته که پس از سانحه 19/5/93 به‌دستور ریاست محترم جمهور از خدمات مسافری خارج شد در حالی‌که چنانچه نقاط ضعف آن به‌ویژه پیشرانه نابالغ آن با توربین PW127 (گزینه دوم پذیرفته شده برای این هواپیما) جایگزین شود، می‌تواند در کنار هواپیمای مذکور در خدمات بهتر و گسترده­‌تر به‌کار رود.

علت استفاده از تعبیر نابالغ برای پیشرانه توربوپراپ TV3 اینست که نوع توربوشفت این توربین از سال 1974 در بیش از 25 هزار فروند انواع هلیکوپتر به‌کار گرفته شده و محصول بالغ و بسیار کارآمدی است در حالی که نوع توربوپراپ آن که با تغییرات اندکی به تعداد اندک تولید شده هنوز به بلوغ صنعتی نرسیده و بعلاوه با کاهش قدرت بسیار زیاد برای شرایط جغرافیایی و آب و هوایی ایران مناسبت ندارد و مضافا اینکه نداشتن سیمولاتور آموزش پرواز، تعداد اندک ساعت پرواز پایین روزانه سبب می‌شود مهارت خلبانان با سرعت مطلوب ارتقا نیابد. 

                                                                                                                                      * کارشناس حمل‌ونقل