◄ نگاهی به عملکرد و تحولات اخیر حمل و نقل هوایی ایران

تین نیوز | بخش حمل و نقل به عنوان یك بخش مهم زیربنایی در اقتصاد مطرح است، ماهیت این بخش نیز به نوعی است كه قابلیت اشتغالزایی مناسبی اعم از مستقیم و غیرمستقیم دارد.

به گزارش تین نیوز، در لایحه برنامه پنجم توسعه اقتصادی اهمیت خاصی به این بخش داده شده به طوری كه رشد ارزش افزوده، سرمایه گذاری و اشتغال این بخش به ترتیب 10.9 درصد، 15.9 درصد و 6 درصد هدف گذاری شده است

در همین راستا سهم این بخش از فرصت های جدید شغلی در سال 14.6 درصد و میزان سرمایه گذاری این بخش 22.6 درصد از كل سرمایه گذاری در نظر گرفته شده كه حاكی از اهمیت این بخش خصوصاً در رابطه با سرمایه گذاری است، در واقع بخش حمل و نقل نیازمند سرمایه گذاری در مقیاس بالا است كه منافع آن به لحاظ اقتصادی و رفاهی در بلندمدت عاید جامعه می شود.

علیرغم رشد منظم ارزش افزوده در بخش حمل و نقل با توجه به اهمیت آن در امور زیربنایی، هنوز با سطح مطلوب خود فاصله زیادی دارد. اما در صورت رفع نارسایی و تخصیص بیشتر اعتبارات در حوزه های مناسب حمل و نقل می تواند به اهداف برنامه پنجم توسعه دست یابد؛ در حال حاضر سهم حمل و هوایی از كل بخش حمل و نقل كمتر از 2 درصد است.

حمل و نقل هوایی
بررسی آمار ارزش افزوده زیر بخش هوایی نشان می دهد كه بخش مذكور در سال های اخیر رشد قابل ملاحظه ای ناشته است. زمینگیر شدن ناوگان هوایی موجب كندی رشد حمل و نقل هوایی در دوران اخیر شده است، متاسفانه رشد كیفی خدمات حمل و نقل هوایی متناسب با این رشد كمی نبوده است که آمار بالای سوانح هوایی در سال های اخیر مؤید این واقعیت است، در واقع با توجه به كاهش ضریب ایمنی پروازها در مجموع كارآیی حمل و نقل هوایی كاهش یافته است.

تحلیل عملكرد بخش حمل و نقل هوایی
عملكرد بخش هوایی كشور طی سال 91 در جابجایی مسافر داخلی و بین المللی به ترتیب معادل 16.6 و 5.1 میلیون نفر است كه نسبت به سال 90 به ترتیب 1.1 درصد رشد و 1.9 درصد كاهش داشته است.

تعداد كل ناوگان هوایی در سال 93 به 200 و 33 فروند رسیده كه از برنامه توسعه بسیار عقب تر است.

اگرچه در طی دوره مذكور حمل مسافر در پروازهای داخلی نسبت به حمل مسافر در پروازهای بین المللی به مراتب بیشتر بوده اما عملیات پروازهای بین المللی با رشد منفی خود بازار رقابت را نصیب شركت های خارجی کرده است.

در بخش قیمت گذاری و آزاد سازی نیز با وجود دخالت دولت در تعیین تعرفه حمل و نقل هوایی از طریق سازمان هواپیمایی كشور تا حد زیادی افزایش قیمت داشته اما هنوز سودآور نیست (البته در بخش پروازهای داخلی) بدیهی است بخش بزرگی از این افزایش قیمت می تواند از طریق افزایش در بهره وری خنثی گردد.

شركت های موجود اعم از آسمان یا ماهان و امثال آن به نوعی وابسته به شركت ها و سازمان های دولتی هستند، در حالی كه اگر شركت های موجود به نحوی با هم ادغام شوند تا شركت های قوی تری در عرصه حمل و نقل هوایی ایجاد کنند، بدون شك حمل و نقل هوایی توانمندتر می گردد.

بررسی اجمالی مشکلات حمل و نقل هوایی
صنعت حمل و نقل هوایی ایران در حال حاضر و با توجه به مشكلات عدیده در این بخش به نحو غیر قابل باوری از استانداردهای جهانی و برنامه توسعه پنچم فاصله گرفته و در صورت حركت در همین وضع در خوشبینانه ترین حالت نیز تا بیست آینده به جایگاه واقعی خود نخواهد رسید.

بخشی از مهم ترین مشكلات صنعت حمل و نقل هوایی به شرح زیر است:
- ناكارآمدی سطوح مدیریتی شركت های حمل و نقل هوایی
- ضعف در مدیریت شركت های هوایی
- عدم ایجاد فرصت مناسب جهت گسترش فعالیتهای حمل و نقل هوایی در منطقه و ایجاد درآمدهای ارزی
- عدم توسعه مبتنی بر دانایی
- عدم توسعه ترانزیت و عبور مطمئن، آزاد و سریع كلیه كالاها و خدمات با نرخ رقابتی
- كند بودن تنظیم موافقتنامه ها، قراردادها و تفاهمات حمل و نقل با كشورهای مختلف جهان
- عدم سرمایه گذاری در بخش مطالعات و تحقیقات و انتقال دانش فنی و فناوری
- عدم توسعه سیستم های بازرگانی و بازاریابی در فعالیت های حمل و نقل هوایی (به عنوان نمونه ایجاد بازار سیاه در زمان پیك مسافر از طریق پروازهای چارتری)
- عدم رقابت پذیر بودن اقتصاد در بخش حمل و نقل هوایی
- عدم تمهیدات لازم برای ارتقاء كیفیت خدمات و توسعه سیاست مشتری محوری
- عدم وجود عدالت اجتماعی در استفاده از سیستم حمل و نقل هوایی در كشور (عموما در مناطق محروم فرودگاههای بدون توجیه اقتصادی ساخته شده و به دلیل عدم به كارگیری هواپیماهای كوچك پیكر در ناوگان هوایی، در این مناطق پروازی وجود ندارد)
- نقصان در ناوگان كوچك پیكر همگانی و ضرورت گسترش آن (ایر تاكسی)
- پوشش درصد اندكی از جمعیت مسافرین كشور توسط حمل ونقل هوایی
- عدم تدارك، تجهیز و نوسازی ناوگان
- عدم توازن توسعه منطقه ای
- دسترسی نامتناسب به خدمات حمل و نقل هوایی در مناطق مختلف
- عدم گسترش بهره برداری از موقعیت ویژه هوایی كشور در منطق
- فقدان برنامه استراتژیك تدوین شده در زمینه حمل و نقل هوایی
- عدم تبیین راهكارهای اجرایی در ارتباط با موضوع حمل و نقل هوایی
- ضعف در پشتیبانی قانونی از صدور خدمات فنی و اعزام نیروی كار در حوزه حمل و نقل هوایی

لزوم سرمایه گذاری جدی در بخش حمل و نقل هوایی
در راستای اجرای تكالیف بند ج ماده ٢٨ قانون برنامه چهارم توسعه در خصوص توسعه حمل و نقل هوایی كشور، لازم است اقداماتی به شرح زیر انجام پذیرد:

- طبقه بندی فرودگاه های كشور بر اساس برآورد میزان تقاضای حمل و نقل بار و مسافر در پایان برنامه و تجهیز كامل فرودگاه ها متناسب با آن

- تكمیل صد درصد تجهیزات ناوبری هوایی و پوشش راداری كل فضای كشور در حد استاندارد بین المللی

- نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی با استفاده از وجوه اداره شده به نحوی كه در پایان برنامه، متوسط سن ناوگان هوایی حداكثر به پانزده سال برسد.

با توجه به جایگزینی هواپیماهای ملكی ساخت دهه 70 و 80 میلادی و هواپیماهای استیجاری با هواپیماهای ملكی، نیاز نوسازی ناوگان هوایی كشور به 14 هزار و 596 صندلی رسیده است.

روز ملی حمل و نقل ما را بر آن داشت تا با اشاره به مستندات اشاره كوچكی به وضعیت بحرانی حمل و نقل هوایی كشور داشته باشیم، امید است مسوولان و متولیان كشور با ورود به موضوع، زمینه ساز اعتلای صنعت هوانوردی و حمل و نقل هوایی كشور باشند.