9 میلیون سفر خارجی در سال 95
براساس جدیدترین آماری که از سوی معاونت گردشگری کشور اعلام شده در سال گذشته ۹ میلیون و ۱۹۶ هزار و ۱۴۰ ایرانی به دیگر کشورها سفر کرده‌اند؛ آماری که بار دیگر توجه‌ها را به سه عامل اساسی غیرواقعی بودن نرخ ارز، فقدان زیرساخت‌های مناسب گردشگری و هزینه‌های بالای سفرهای داخلی به نسبت خدمات موجود جلب می‌کند.
براساس جدیدترین آماری که از سوی معاونت گردشگری کشور اعلام شده در سال گذشته ۹ میلیون و ۱۹۶ هزار و ۱۴۰ ایرانی به دیگر کشورها سفر کرده‌اند؛ آماری که بار دیگر توجه‌ها را به سه عامل اساسی غیرواقعی بودن نرخ ارز، فقدان زیرساخت‌های مناسب گردشگری و هزینه‌های بالای سفرهای داخلی به نسبت خدمات موجود جلب می‌کند.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، این آمار را مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری به «ایسنا» اعلام کرده و گفته است: «در پنج ماه نخست امسال نیز ۳ میلیون و ۴۷۴ هزار و ۶۹۲ نفر به خارج از کشور سفر کرده‌اند که این تعداد در مدت زمان مشابه سال گذشته، ۲ میلیون و ۸۷۵ هزار و ۲۰۳ نفر بوده است؛ آماری که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته، رشد 9/ 20 درصدی را نشان می‌دهد.» این درحالی است که به گزارش «دنیای اقتصاد» و طبق آمارهای بانک جهانی، در سال 2015 نیز بالغ بر 6 میلیون و 620 هزار نفر و در سال 2014 نیز 7 میلیون و 698 هزار ایرانی به خارج از کشور سفر کرده‌اند. همچنین به گفته مهاجرانینژاد، کشورهایی که طی سال 95 ایرانی‌ها بیشترین سفرها را به آنها داشته‌اند به ترتیب ترکیه، عراق، دبی، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، آلمان و عربستان بوده است.
در این بین براساس آنچه بانک مرکزی اعلام کرده است تا پیش از توقف ارائه ارز مسافرتی سالانه حداقل 400میلیون دلار زیر قیمت بازار آزاد به گردشگران خروجی کشور ارائه می‌شده است. حالا با فرض اینکه از تعداد 9میلیون گردشگری خروجی ایران در سال گذشته، حدود 3میلیون نفر ارز مسافرتی 300دلاری دریافت کرده باشند، می‌توان تخمین زد از این طریق حدود 900میلیون دلار از کشور خارج شده است. از سوی دیگر، چنانچه درنظر بگیریم که نرخ دلار در بازار آزاد 500تومان گران‌تر از نرخ ارز مسافرتی بوده و با فرض نرخ میانگین 3600تومان برای نرخ ارز در بازار، می‌توان گفت از این طریق دولت 125میلیون دلار به گردشگران خروجی یارانه پرداخته است. در همین حال اما، پیش از این نیز این مقام مسوول در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از رشد منفی گردشگران ورودی به کشور خبر داده بود. آمار گردشگر ورودی کشور در سال‌های 93، 94 و 95 به ترتیب 5 میلیون و44هزار و 412 نفر؛ 5 میلیون و 199 هزار و 818 نفر و 4 میلیون و 901 هزار و 83 نفر بوده است.
براساس این آمار، تراز گردشگری ورودی و خروجی کشور در سال گذشته به میزان 4 میلیون و 295 هزار و 57 نفر منفی است. اما در این میان، شهروندان اغلب مقاصد ایرانی‌ها خود جزو مشتریان گردشگری ایرانی‌ها هستند. عراق با یک میلیون و392 هزار و 245 نفر؛ آذربایجان با 979 هزار و319 نفر؛ افغانستان با 683 هزار و 172 نفر و ترکیه با 415 هزار و 11 نفر جزو 4 کشور نخست در تعداد گردشگر ورودی به ایران در سال 1395 قرار دارند. پاکستان، ایرانیان مقیم خارج از کشور، ترکمنستان، بحرین، هندوستان، کویت و لبنان نیز در رتبه‌های بعدی این لیست جای گرفته‌اند که در این میان کشورهای عراق، ترکیه، ترکمنستان، هندوستان و کویت با رشد منفی نسبت به سال قبل مواجه بوده‌اند. از سوی دیگر نیز 5 کشور نخست دارای رشد منفی در سال 95 شامل عربستان سعودی، فیلیپین، امارات‌متحده‌عربی، ترکمنستان و قطر بوده‌اند. مهاجرانینژاد همچنین پیش از این اعلام کرده بود که در 3 ماه نخست امسال نیز یک میلیون و 104 هزار و 850 گردشگر به کشور وارد شده‌اند که تقریبا با سال گذشته برابر است.
نقش نرخ غیرواقعی ارز در سفرهای خارجی
اما مرکز آمار ایران سال گذشته در گزارشی عنوان کرده بود که در بهار 93بالغ بر 886 هزار و 637 سفر خارجی صورت گرفته و در جریان این سفرها رقمی معادل 2139 میلیارد و 991 میلیون و 200 هزار تومان هزینه‌کرد ایرانی‌ها بوده است. این رقم نشان می‌داد که برای هر سفر خارجی به‌صورت میانگین حدود 2 میلیون و 413 هزار و 604 تومان هزینه می‌شود. با توجه به اینکه میانگین نرخ دلار در بهار 93معادل 3225 بوده، می‌توان گفت تنها در این فصل 663میلیون و 563هزار و 163 دلار از طریق سفرهای خروجی از کشور خارج شده است. با اینکه مرکز آمار هنوز آماری جدیدتر از این ارائه نکرده اما شواهد دیگری برای هزینه‌کرد هنگفت ایرانی‌ها در سفرهای خارجی خود وجود دارد.
چندی پیش معاون فدراسیون هتلداران ترکیه اعلام کرد که ایرانی‌ها در سال گذشته میلادی بالغ بر 2 میلیارد دلار در ترکیه هزینه کرده‌اند. محمد ایشلر پیش‌بینی کرد که این رقم در سال جاری به 2 میلیارد و 700 میلیون دلار برسد. پیش از آن نیز برآوردهای «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌داد ایرانیان در سال 2015 رقم 146/ 1 میلیارد دلار به گردشگری ترکیه کمک کرده‌اند. کارشناسان اقتصادی معتقدند واقعی نبودن نرخ ارز باعث شده هزینه‌کرد گردشگران ایرانی در کشورهای خارجی روز‌به‌روز بیشتر شود. به باور آنها، از آنجا که نرخ کنونی ارز با آنچه که باید باشد متفاوت است، دولت به نوعی به ایرانی‌هایی که برای سفر کشورهای خارجی را انتخاب می‌کنند، یارانه ارزی می‌دهد و این درحالی است که می‌توان این ارقام را به سرمایه‌گذاری در کشور و بهبود زیرساخت‌های گردشگری داخلی و متعاقب آن رشد توریسم داخلی اختصاص داد. ازسوی دیگر گرچه هم‌اکنون ارائه ارز مسافرتی متوقف شده اما همچنان نرخ غیرواقعی ارز می‌تواند به این هزینه‌کردهای هنگفت دامن بزند.
هزینه اندک در سفرهای داخلی
همه اینها درحالی است که به باور کارشناسان فقدان زیرساخت‌های مناسب گردشگری، هزینه‌های بالا به نسبت خدمات موجود و همچنین واقعی نبودن نرخ ارز باعث شده ایرانی‌های بیشتری سفرهای خارجی را به سفرهای داخلی ترجیح دهند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد میزان سفرهای داخلی نیز کم نیست اما آنچه از کیفیت اقتصادی آن می‌کاهد هزینه‌کرد بسیار اندک ایرانی‌ها در سفرهای داخلی است. رئیس پیشین ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر، تیرماه سال جاری اعلام کرد که آمار گردشگران داخلی در 4 ماه نخست امسال براساس شمار اقامت و بازدید گردشگران از جاذبه‌ها، ۸۰ میلیون و ۱۰۷ هزار و ۳۴۵ نفر-شب اقامت بوده و این تعداد نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با ۲۳ درصد رشد همراه شده است.
در همین حال، آمار استعلام شده از معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی نشان می‌داد که در مدت مشابه سال قبل 65 میلیون و 119 هزار و 318 نفر-شب اقامت و 108 میلیون و361 هزار و457 بازدید گردشگران از مراکز گردشگری ثبت شده است. از سوی دیگر، گزارش سال گذشته مرکز آمار کشور نشان می‌داد که در بهار سال 93، کل تعداد سفرهای انجام شده داخلی 69 میلیون و 818 هزار و 665 سفر بوده که در این میان، 32 میلیون و 533 هزار و 524 سفر بدون اقامت شبانه و 37 میلیون و 285 هزار و 141 سفر نیز با اقامت شبانه همراه بوده است. طبق آن گزارش، در این سفرها 5376 میلیارد و 148 میلیون و 800 هزار تومان هزینه صورت گرفته بود که بیشترین آن به هزینه‌های حمل‌ونقل اختصاص داشت. این یعنی برای هر سفر داخلی تنها حدود 77 هزار تومان هزینه شده بود. کارشناسان از همین تفاوت هزینه‌کرد در سفرهای داخلی و خارجی برای اثبات اهمیت نرخ واقعی ارز در این زمینه بهره می‌گیرند و معتقدند که چنانچه این نرخ واقعی شود، هزینه‌کرد گردشگران در سفرهای خارجی نیز واقعی خواهد شد.
