◄ ورود جدی بخش خصوصی به گردشگری سلامت
در سـال‌های اخـیر، بحـث گردشگری سلامت در ایران و دنیا بسیار فراگیر شده است. کشورهای مختلف برای جذب هرچه بیشتر افرادی که برای درمان به آنها مراجعه می‌کنند، با یکدیگر در رقابت هستند. گردشگری سلامت علاوه بر تأثیر مستقیمی که بر حوزه بهداشت و درمان در هر کشوری دارد، به اقتصاد کشورها هم کمک می‌کند.
در سـال‌های اخـیر، بحـث گردشگری سلامت در ایران و دنیا بسیار فراگیر شده است. کشورهای مختلف برای جذب هرچه بیشتر افرادی که برای درمان به آنها مراجعه می‌کنند، با یکدیگر در رقابت هستند. گردشگری سلامت علاوه بر تأثیر مستقیمی که بر حوزه بهداشت و درمان در هر کشوری دارد، به اقتصاد کشورها هم کمک می‌کند.
گردشگری سلامت به کمک گردشگری کشورها می‌آید و سالانه درآمد زیادی برای آنها به ارمغان می‌آورد. مراجعه به ایران برای دریافت خدمات درمانی می‌تواند چهره خوبی از کشور را به خارجی‌ها نشان دهد و همین هم می‌تواند در جذب گردشگر سیاحتی مفید باشد.
پیش از این در همین زمینه، محمدعلی فیاضی، دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، اعلام کرده بود با ثبت سفر و درمان ۱۵۰ هزار بیمار خارجی در سامانه وزارت بهداشت، در سال ۹۵ حدود ۵۰۰ میلیون دلار درآمد از این محل برای کشور حاصل شده است.
او گفت: «درآمد جهانی از گردشگری پزشکی ۱۵۰ میلیارد دلار است که سهم ایران از آن در سال ۹۵ کمتر از نیم درصد بود. به یقین، سهم ما بیشتر از این رقم است، زیرا خیلی‌ها برای جراحی پلاستیک و درمان‌های پزشکی دیگر به ایران سفر می‌کنند، اما اطلاعات‌شان در سامانه وزارت بهداشت ثبت نمی‌شود.
از طرفی پزشکان و بیمارستان‌هایی هم هستند که بیماران خارجی را بدون ثبت و اعلام اطلاعات آنها عمل می‌کنند، برای همین ما تخمین می‌زنیم سهم واقعیِ ایران از گردشگری سلامت، دست‌کم یک میلیارد دلار باشد، هرچند ظرفیت و زیرساخت‌های پزشکی ایران در حال حاضر، توانایی ایجاد ۷ میلیارد دلار درآمد را دارد.» ایران هم در چند سال اخیر و در دولت یازدهم برای گسترش گردشگری سلامت فعالیت‌های زیادی انجام داد.
البته با تمام این تلاش‌ها هنوز هم گردشگری سلامت کم‌وکاستی‌های زیادی دارد و انتقاد‌های زیادی به آن وارد است، اما مسئولان در تلاش هستند با جذب افراد بیشتری در حوزه گردشگری پزشکی، به بهداشت و درمان و اقتصاد کشور کمک بیشتری کنند.
محمد جهانگیری، رئیس انجمن توسعه خدمات گردشگری سلامت ایران هم به آینده گردشگری سلامت در ایران امیدوار است و معتقد است با تلاش بیشتر می‌توان فعالیت‌های این حوزه را گسترش داد و موفقیت‌های زیادی را در این حوزه کسب کرد.
تا به حال، چه اقداماتی در حوزه گردشگری سلامت انجام شده است؟
گردشگری سلامت یک حوزه فرادستگاهی است که مداخله‌گران و فعالان این حوزه از چندین صنعت و چندین دستگاه در آن حضور دارند. حوزه سلامت، گردشگری، حملونقل، روادید و دیگر حوزه‌ها در این بحث دخیل هستند که باید برای بهبود وضع آن دست به دست هم بدهند. دو مقوله مهم گردشگری و سلامت این بحث را پیگیری می‌کنند.
پیشرفت در این مسئله نیازمند تدبیر است، اما واقعیت این است که در سالیان گذشته متولیان امر سیاست‌گذاری خوبی در این زمینه نداشته‌اند و اقدامات لازم انجام نشد؛ اما اتفاقی که در چند سال اخیر افتاد، این بود که ما موفق شدیم شورای راهبری گردشگری سلامت را با محوریت تمام نقش‌آفرینان و سیاست‌گذاران آن داشته باشیم.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین وزارت امور خارجه، اتاق بازرگانی ایرانی و سازمان نظام پزشکی اعضای این شورا هستند. همچنین، دستگاه‌های دیگری مانند سازمان مناطق آزاد و هلال احمر درخواست عضویت دارند.
در دو سال، اقدامات خوبی در این حوزه شکل گرفت و ما توانستیم بیمارستان‌هایی را که می‌توانند در حوزه گردشگری سلامت فعال باشند، شناسایی کنیم و وزارت بهداشت مجوزهای لازم را برای آنها صادر کرد.
اکنون، چند بیمارستان مجوز فعالیت در حوزه گردشگری پزشکی را دارد؟
حدود ۱۶۰ بیمارستان از هزار بیمارستان برای این کار معتبر شناخته شده و برای آنها مجوز صادر شده است. بخش مهم این بیمارستان‌ها خصوصی است، اما برخی بیمارستان‌های دولتی هم در این گروه قرار دارند.
تعدادی هم آژانس و تورگردان‌ها و شرکت‌های گردشگری سلامت که در امر بازاریابی و انتقال بیماران نقش فعالی داشتند هم، از سازمان میراث فرهنگی مجوز گرفته‌اند. تا امروز، این آژانس‌ها به بیش از ۴۰ عدد رسیده که ما امیدواریم با تدابیری که اندیشه شده، شرکت‌هایی که متقاضی بوده‌اند، با کسب استانداردهای لازم مجوز دریافت کنند و تعدادشان زیادتر شود. کار بسیار خوبی هم با تصمیم شورای راهبری انجام شد؛ موضوع برنامه‌ریزی در اجرا و هماهنگی‌های لازم گردشگری سلامت به تشکل خصوصی که متشکل از همه اعضا است و با نام انجمن گردشگری سلامت ایران فعالیت می‌کند، به این انجمن سپرده شد.
این بیمارستان‌ها بیشتر در کدام شهرها است؟
بیشتر بیمارستان‌ها در شهرهایی است که در حوزه گردشگری ظرفیت دارند، مانند مراکز استانی که در مجاورت کشورهای اطراف‌مان در مرزها قرار دارند. مشهد، کرمانشاه، ایلام، ارومیه، تبریز، سیستان و بلوچستان، اهواز، تهران، اصفهان و شیراز بیشترین بیمارستان‌ها و مراجعان را دارند، اما شهرهایی دیگری هم در این حوزه فعال هستند.
آیا آمار دقیقی از کسانی که برای گردشگری سلامت وارد کشور می‌شوند، وجود دارد؟
فعلا آمار این افراد به طور دقیق ثبت نشده است، اما بر اساس آماری که وزارت بهداشت و میراث فرهنگی اعلام کرده‌اند، سال گذشته حدود صد هزار بیمار برای درمان‌های مختلف وارد کشور و ثبت شده‌اند.
بحث گردشگری سلامت بسیار گسترده است، آیا آب‌درمانی و درمان‌های این‌چنینی هم جزءِ گردشگری سلامت حساب می‌شود؟
گـردشـگـری سـلامـت در سـه حوزه تعریف می‌شود؛ گردشـگری پزشـکی که شـامل ایـن ارقـام و فعـالیت بیمارستان‌ها در این حوزه است؛ بحث تندرستی است که مبانی دیگری دارد و آب‌درمانی و لجن‌درمانی هم جزء آن است؛ مقوله پیشگیری که بحث‌های تشخیصی و چک‌آپ‌ها در این بخش می‌گنجد.
آماری که درباره تعداد بیمارانی که وارد شده‌اند، ارائه دادید، برای هر سه حوزه است یا فقط آمار گردشگری پزشکی را دارید؟
بیشتر برای گردشگری سلامت است. اگر آمار آنها را هم حساب کنیم، قطعا تعداد افراد بیشتر می‌شود، اما چون آمار ثبت نشده است، نمی‌توانیم آمار دقیقی اعلام کنیم.
مشکل افرادی که می‌خواهند برای گردشگری پزشکی وارد ایران شوند، گرفتن ویزا است. ممکن است برای شهروندان برخی کشورها گرفتن ویزای ایران راحت نباشد. چه برنامه‌ای برای این موضوع دارید؟
چون وزارت امور خارجه هم عضو شورای راهبردی است، همکاران ما در این وزارتخانه تمهیدات ویژه‌ای را برای حل این موضوع در نظر گرفته‌اند. ویزای درمانی در وزارت امور خارجه تهیه شده که این ویزا به کسانی که برای درمان به ایران مراجعه می‌کنند، تعلق می‌گیرد.
هزینه دریافت این ویزا هم در مقایسه با ویزاهای دیگر نیم‌بها است. همچنین، زمان گرفتن ویزا و مدت‌زمان اقامت در ایران با ویزای عادی متفاوت است. ویزای درمانی تا سقف سه ماه هم به افراد تعلق می‌گیرد و حتی در صورت تأیید پزشک، افراد می‌توانند چندین‌بار این ویزا را دریافت کنند.
بیشتر از چه کشورهایی برای گردشگری سلامت به ایران می‌آیند؟
بیشترین کشورها، کشورهای هم‌جوار و حوزه خلیج‌فارس هستند؛ عراق، آذربایجان، افغانستان. تعداد بسیاری هم از کشورهای دیگر به ایران می‌آیند.
برنامه شما برای آینده بحث گردشگری سلامت چیست؟
بر اساس سندی که طراحی شده، ظرفیت‌های درمانی و سلامت کشور ما در منطقه واقعا استثنایی است و ایران می‌تواند قطب منطقه در حوزه گردشگری سلامت باشد. به چند دلیل باید سرمایه‌گذاری‌های مفصلی را در حوزه گردشگری سلامت داشته باشیم. حوزه خدمات سلامت ضمن اینکه ارزآوری خوبی دارد، می‌تواند تأمین‌کننده امنیت و دانش و علم و خدمات باشد.
با توجه به این مهم، می‌توانیم در این حوزه سرمایه‌گذاری کنیم. به دلیل موقعیتی که ایران به لحاظ دسترسی به کشورهای نیازمند در منطقه دارد و اعتمادی که به پزشکان ایرانی وجود دارد، برنامه‌ریزی شده است که بتوانیم ظرفیت‌های بخش خصوصی را در حوزه خدمات گردشگری سلامت افزایش دهیم. به طوری‌که فقط ۳۰ درصد از درآمدهایشان را از این بخش تأمین کنند.
اگر ما بتوانیم این ۳۰ درصد را به مرحله انجام برسانیم، هم به کیفیت کمک کرده‌ایم و هم به تأمین هزینه‌هایی که برای توسعه خدمات نیاز داریم. واقعیت هم این است که این نیازمندی در منطقه وجود دارد و باید به این نیاز پاسخ داده شود. این نقطه‌ای است که فعلا در برنامه‌ریزی پنج‌ساله‌ای که مدنظر داریم، می‌خواهیم به آن برسیم.
