سهم خواهی سه حوزه از «وزارت میراث فرهنگی»
پس از رفع ایرادات مجلس به این طرح، نسخه نهایی روز چهارشنبه هفته جاری به هیات رئیسه مجلس تقدیم می شود.
رئیس کمیسیون مشترک طرح تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرده است که پس از رفع ایرادات مجلس به این طرح، نسخه نهایی روز چهارشنبه هفته جاری به هیات رئیسه مجلس تقدیم می شود. سلمان خدادادی در حالی این خبر را اعلام می کند که نزدیک به ۱۰ سال می شود این موضوع در مقاطع گوناگون مطرح شده؛ اما نیمه تمام باقی مانده است.
به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، با این وجود به نظر می رسد این بار به شکل جدی تر این طرح در حال پیگیری است. به همین دلیل فعالان سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اظهارنظرهای گوناگونی دراین زمینه دارند و نگرانند وقتی سازمان به وزارتخانه تبدیل شود هر کدام نسبت به دیگری نادیده گرفته شوند. در عین حال برخی از کارشناسان بر این عقیده اند که وزارتخانه شدن سازمان به نفع آن است؛ چون دیگر با کمترین جابه جایی های مدیریتی، در کنار نظارت کافی از سوی مجلس رو به رو خواهندشد. البته عده ای از کارشناسان نیز می گویند بهتر است گردشگری به عنوان یک وزارتخانه از سازمان جدا شود و دو بخش میراث فرهنگی و صنایع دستی همچنان به فعالیت خود در سازمان ادامه دهند.
«نظارت»؛ اسم رمز موافقان
نظارت بیشتر، موجب بهتر شدن وضعیت نابسامانی که به دلیل تغییرات مکرر مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وجود می آید، خواهدشد؛ اتفاقی که ندا زرندیان، کارشناس گردشگری معتقد است با وزارتخانه شدن سازمان با آن همراه می شود و به «دنیای اقتصاد» می گوید: «منطقی که پشت وزارتخانه شدن سازمان وجود دارد افزایش نظارت هاست. نظارت به خودی خود کمک می کند تا تغییراتی که در این سال ها به طور مداوم رخ داده کاهش پیدا کند.» تغییراتی که البته تنها متوجه رئیس سازمان نمی شود، بلکه با هر بار تغییر، معاون ها و مسوولان زیادی در این سازمان جا به جا می شوند و تمام سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد. به گفته زرندیان انجام عملکرد صحیح در صورت وزارتخانه شدن موجب ثبات بیشتر نیز خواهدشد.
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که سهم هر بخش از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در صورت وزارتخانه شدن چقدر است؟ آیا یک بخش نسبت به بخش دیگر برتری پیدا می کند؟ این موضوع یکی از موضوعات چالش برانگیزی است که بسیاری از مسوولان و کارشناسان را نگران کرده است. اما زرندیان می گوید: «براساس طرحی که برای وزارتخانه شدن سازمان نوشته شده ، اصل بر این است که فعلا صحبت از سهم هر بخش نشود. چون براساس اصل ۷۵ اگر این اتفاق بیفتد باعث ایجاد بار مالی می شود و درنتیجه طرح رد خواهدشد. در ساختار و تبصره هایی که در آن جزئیات وزارتخانه شدن سازمان مطرح شد ه است عنوان شده که وزارتخانه یک سال فرصت دارد تا ساختار جدیدش را مشخص کند. برای همین صحبت از سهم هر بخش زود است.»
چرا نه به «وزارتخانه شدن»
البته در این بین برخی از کارشناسان عقیده دارند وزارتخانه شدن سازمان اصلا به نفع آن نخواهد بود و معتقد هستند کسانی که خواستار تبدیل شدن سازمان به وزارتخانه اند نمایندگانی هستند که می خواهند این سازمان را تحت نفوذ خودشان بگیرند. همچنین نکته بعدی که بسیار نگران آن هستند، توجه بیش از اندازه به بخش گردشگری نسبت به دو بخش دیگر است؛ به طوری که عقیده دارند با وزارتخانه شدن این سازمان، دیگر جایی برای میراث فرهنگی و صنایع دستی نمی ماند. بنابراین پیشنهاد می دهند به جای آنکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تبدیل به وزارتخانه شود تنها گردشگری که کلا ساختمان و مرکز فعالیتش هم از دو بخش دیگر جداست تبدیل به وزارتخانه شود. با توجه به این شرایط آن دو بخش دیگر به حالت سازمان می ماند و رئیس آن در سمت معاون رئیس جمهور جایگاهش حفظ می شود. در این شرایط گردشگری راه خودش را می رود و میراث از زیر این بار خلاص خواهد شد و سراغ فعالیت های تحقیقی و فرهنگی اش می رود.
گردشگری با وزارتخانه شدن نفعی نمی برد
با تمام این تفاسیر، اما برخی از صاحب نظران حتی وزارتخانه شدن را به نفع بخش گردشگری هم نمی دانند. حرمت الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی از جمله مخالفان این طرح است و به «دنیای اقتصاد» می گوید: «چنین طرحی که نمایندگان آن را پیگیری می کنند با چشم انداز لاغر شدن دولت همخوانی ندارد. نمایندگان مجلس می گویند باید سهم گردشگری افزایش پیدا کند؛ اما در عمل عوارض خروج را که یک کار غیرقانونی است افزایش می دهند.» به گفته رفیعی وزارتخانه شدن سازمان تنها به نفع برخی از نمایندگان مجلس است؛ چون وزارتخانه شدن کمکی به صنعت گردشگری نمی کند. او می گوید با افزایش بودجه سازمان با وزارتخانه شدن هم کمکی به این صنعت نخواهد شد: «حتی اگر سهم بودجه گردشگری با وزارتخانه شدن افزایش پیدا کند، این بودجه صرف ساختارهای جدید وزارتخانه می شود و نفعی برای گردشگری نخواهدداشت.» او معتقد است دولت تا خودش را لاغر نکند و به بخش خصوصی اعتماد نکند موفق نخواهدشد و این سوالات را مطرح می کند: «در این ۸ سال گذشته چند مسوول تغییر کرده اند؟ از این مسوولان چند نفرشان دارای تجربه کافی بودند؟ با این شرایط وزارتخانه شدن چقدر می تواند برای سازمانی که افراد متخصص و مسوول در آن ندارد مفید باشد؟»
دیوار کوتاه میراث فرهنگی
یکی از نگرانی هایی که از سوی کارشناسان این حوزه مطرح می شود در زمینه مغفول ماندن حوزه میراث فرهنگی است؛ حوزه ای که به گفته صاحب نظران ممکن است پس از وزارتخانه شدن مورد بی مهری قرار گیرد. سیاوش صابری، کارشناس میراث فرهنگی نیز با تاکید بر این موضوع در گفت وگو با «دنیای اقتصاد» می گوید: «درست عمل کردن مسوولان، چه میراث فرهنگی به صورت سازمان بماند چه وزارتخانه، از هر موضوعی مهم تر است. اگر مسوولان عملکرد درستی داشته باشند می تواند موفق عمل کند. این اتفاق بستگی به نگاه مسوولان فعلی و نمایندگان مجلس در این حوزه دارد. به شرط بالفعل شدن این روند می توان امیدوار بود که اتفاقات خوبی در انتظار این سازمان باشد.» به گفته صابری نمایندگان می خواهند سازمان به وزارتخانه تبدیل شود تا نظارت بیشتری بر آن داشته باشند. البته این نظارت باید براساس قانون اساسی باشد نه اعمال نظرهای غیرقانونی که اصلا به نفع سازمان نخواهدبود. این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به اینکه حوزه میراث فرهنگی در مقایسه با دو حوزه دیگر مانند بار شیشه است، ادامه داد: «تا به حال میراث فرهنگی ضربه های زیادی خورده و هر کس بخواهد مشکلات آن را برطرف کند باید خود را برای صدمات پیش رو آماده کند؛ چون میراث فرهنگی بر اثر تغییر و تحولات صدمه های زیادی خورده است. شاید با وزارتخانه شدن این سازمان با تغییرات کمتری مواجه باشد و نظرات کارشناسان مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه در حال حاضر به دلیل اعمال سلیقه هر مسوولی، نظراتکارشناسی حذف شده است.»
صابری با بیان اینکه میراث فرهنگی با اشتغالزایی و درآمدزایی منافات دارد و نمی شود برنامه های آن را بر اساس گردشگری و صنایع دستی برنامه ریزی کرد، می گوید: «میراث فرهنگی یک دانش و علم است، بنابراین ممکن است برخی دستاوردهای آن منجر بهدرآمد نشود. همانطور که در دوره های قبل میراث فرهنگی زیر مجموعه وزارت علوم بود، نشان می دهد این بخش درآمدزا نبوده و بیشتر حالت تحقیقاتی دارد. درنتیجه یک مسوول نمی تواند به تنهایی صاحب تخصص و تجربه و در کنار آن پاسخگویی باشد. بنابراین به نظر کارشناسان و صاحب نظران و پیشکسوتان در این زمینه تخصصی نیاز دارد.» صابری با انتقاد از حل نشدن مشکلات در سال های متوالی می گوید: «چه دولت فعلی و چه دولت های قبلی دائما وعده حل مشکلات را می دهند؛ اما هنوز محقق نشده است و هر روز شاهد خبر تخریب و مرمت های غیراصولی هستیم که نشان می دهد این تشکیلات نتوانسته است وظایفش را به شکل اصولی انجام دهد.» او در نهایت گوشزد می کند: «اگر با دیدگاه تخصصی به بخش های مختلف سازمان نگاه نشود، با بزرگ شدن این سازمان مشکلات جدیدتری به مشکلات آن اضافه خواهدشد. باید کسانی وارد کار شوند که این حوزه را به خوبی بشناسند و از مشورت متخصصان استفاده کنند. در این صورت است که میراث فرهنگی می تواند با سه قوه دیگر کشور به خوبی تعامل داشته باشد و کار به درستی پیش خواهدرفت.»
صنایع دستی بدون نظر پیشکسوتان ضربه می خورد
صنایع دستی نیز بخش دیگری از سازمان است که باید دید در صورت وزارتخانه شدن چه وضعیتی پیدا خواهدکرد. علی گودرزی، فعال صنایع دستی در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می گوید: «اگر قرار باشد با تغییر سازمان به وزارتخانه تنها تغییر اسمی شکل گیرد، دردی از دردهای صنایع دستی کم نخواهدشد؛ همانطور که وقتی این سه سازمان با هم ادغام شد و چیزی عاید صنایع دستی نشد.» او در ادامه می گوید: «وزارتخانه شدن اگر بر این اساس باشد که معیار حمایت از این صنعت را در پیش گیرد و پشتیبانی کند، خوب است.» گودرزی با انتقاد از اینکه در سازمان از افراد با تجربه و پیشکسوت استفاده نمی شود، می گوید: «فعلا در سازمان میراث فرهنگی افراد متخصص وجود ندارد؛ افراد پیشکسوتی که متخصص های سنتی هستند. این افرادند که معضلات صنایع دستی را می فهمند و می دانند چه راهکارهایی می توان به دست آورد تا از آن مشکلات رهایی پیدا کرد. کسانی که به عنوان مسوول وارد عمل می شوند باید بدانند که چطور می توانند از وجود این افراد استفاده کنند. هریک از مدیران به امثال این اشخاص به عنوان مشاور نیاز دارند تا بتوانند بهترین اقدامات را جامه عمل بپوشانند وگرنه صنایع دستی با نبود این افراد متخصص چه زیرمجموعه سازمان باشد چه زیرمجموعه یک وزارتخانه برایش تاثیر چندانی نخواهدداشت.»
به نظر می رسد تنها در صورتی که طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به شکلی پیش برود که هر سه حوزه در راستای بهبود و پیشرفت حرکت کنند، می توان به موفقیت آن امیدوار بود؛ در غیر این صورت بزرگ شدن سازمان از طریق وزارتخانه شدن، نمی تواند کمکی برای کم کردن مشکلات این سازمان باشد.
