توسعه حمل و نقل ریلی؛ چالش‌ها و موانع
تین نیوز | چند سالی است که دولت و مسوولان بخش ریلی تصمیم گرفته‌اند قطار را به عنوان وسیله ایمن و کم‌هزینه‌تر جایگزین حجم انبوه سفرهای جاده‌ای به ویژه در بخش بین‌شهری کنند. توسعه حملونقل ریلی حتی در دولت تدبیر و امید نیز مورد توجه قرار گرفته و افزایش سهم بخش ریلی در ترانزیت کالا و اتصال تمامی نقاط کشور به ویژه قطب‌های صنعت قطبی به شبکه ریلی از برنامه‌های دولت است.تبدیل شدن به یکی از کشورهای ترانزیتی در منطقه با گسترش مسیرهای ترانزیتی با قطار در کریدورهای بزرگ در شمال، جنوب، غرب و شرق کشور نیز از اهدافی است که رئیس‌جمهوری آن را در دستور کار
وزارت راه و شهرسازی قرار داده است. احمد خدایی؛ قائم‌مقام راه‌آهن جمهوری اسلامی در گفت‌وگویی به جزئیات در این باره پرداخته است که می‌خوانید:
با‌وجود تاکید رئیس‌جمهور بر توسعه حملونقل ریلی و هدایت مردم از جاده به ریل اما در بخش زیرساخت‌های حملونقل ریلی با چالش مواجهیم و سال‌ها است راه‌آهن به علت کمبود اعتبارات در زمینه بازسازی خطوط و توسعه ناوگان با مشکل بسیاری دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. در این زمینه راه‌آهن باید چه اقداماتی انجام دهد تا عقب‌ماندگی موجود رفع شود و به سمت توسعه حرکت کند؟
در حال حاضر دولت یازدهم اهمیت بسیاری برای حملونقل ریلی قائل شده است و به نسبت گذشته تلاش شده به شکلی مشکلات موجود بررسی و رسیدگی شوند. اکنون بازسازی خطوط ریلی و دوخطه شدن مسیرها در محورهای مختلف ریلی کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند. اقدامات در این زمینه به گونه‌ای در حال انجام است که به شکلی سعی شده عقب‌ماندگی گذشته جبران شود. خوشبختانه حمایت‌های دولت از بخش ریلی باعث شده است تا شاهد تحولات در این عرصه باشیم. در شرایط فعلی دولت به این نتیجه رسیده که مزایای منحصر به فرد حملونقل ریلی چه در زمینه صرفه مصرف سوخت و چه در ارتقای ایمنی حملونقل
و از آن مهم‌تر نقش اقتصادی حملونقل ریلی غیرقابل انکار است و باید به این سمت حرکت کنیم.
با توجه به اینکه رئیس‌جمهور بر اتصال خطوط ریلی کشور به خطوط ریلی همسایه تاکید کرده است، توسعه این خطوط چه نقشی در افزایش ترانزیت کالا دارد؟
در بخش باری اتصال به مسیرهای ترانزیتی از محور افغانستان در شرق کشور و در شمال کشور از محور ترکمنستان باعث خواهد شد زمینه توسعه ترانزیت کالا افزایش یابد. در این راستا، اقدامات لازم در حال انجام است و در آینده نزدیک شاهد افتتاح راه‌آهن ایران - ترکمنستان -قزاقستان و تکمیل راه‌آهن خواف - هرات خواهیم بود. اگر اینها سرانجام مورد بهره‌برداری قرار گیرند شاهد تحول اساسی در زمینه ترانزیت کالا هستیم. ما حتی در برنامه داریم که ظرفیت راه‌آهن شمال کشور را توسعه دهیم تا شمال کشور به بنادر جنوبی کشور متصل شود تا نقش ویژه‌ای در زمینه ترانزیت کالا در
منطقه ایفا کنیم، چراکه تنها در محور شمالی با ساخت راه‌آهن در مسیر قزوین-رشت و اتصال آن به آستارا و آذربایجان در سال بالغ بر 5/ 1میلیون تن بار می‌تواند جابه‌جا شود. قطعا اتصال مسیرهای ریلی به کشورهای همسایه اولویت اصلی راه‌آهن کشور است و تاکنون نیز اقدامات مناسبی انجام شده است و ادامه نیز دارد. البته در این زمینه به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی به ویژه تامین مالی از طریق فاینانس چینی هستیم.
در حال حاضر یکی از دغدغه‌های بخش ریلی یکپارچگی خطوط ریلی کشور است. اکنون اتصالات تمامی خطوط از قطار شهری به خطوط حومه و بین شهری یکپارچه نیست. در این زمینه راه‌آهن چه برنامه‌ای دارد تا زمینه توسعه خطوط ریلی کشور فراهم شود؟
در زمینه اتصال خطوط در حال برنامه‌ریزی هستیم تا با رفع مشکلات موجود یکپارچه‌سازی انجام شود. به هر حال این مساله کمی زمانبر بوده، اما قابل تحقق است. حتی وزیر راه و شهرسازی براین مساله تاکید ویژه دارد تا خطوط ریلی به خطوط غیرریلی اعم از فرودگاه‌ها، بنادر و ایستگاه‌های مترو متصل شود. در این راستا راه‌آهن یکی از اولویت‌های خود را در این زمینه قرار داده است. از سوی دیگر توسعه قطارهای حومه‌ای، اتصال آنها به ایستگاه‌های مترو در داخل شهرها و از طرف دیگر اتصال آنها به قطارهای بین شهری باعث می‌شود در امور حملونقل ریلی تسریع شود. این برنامه در
شهرهای بزرگ چون تهران در حال انجام است.
اگر ایستگاه‌های مترو به قطارهای حومه‌ای در ورامین، قم، گرمسار و قزوین متصل شوند بخش قابل توجهی از مسافران جاده‌ها به سمت ریل هدایت می‌شوند و در این صورت ما می‌توانیم گام‌های پرشتابی برای تحقق وعده‌های دولت در جهت افزایش سهم ریل به نسبت بخش جاده برداریم.
با توجه به اینکه راه‌آهن برای توسعه زیرساخت‌ها به اعتبارات بودجه‌ای نیاز دارد در این زمینه دولت باید چه اقداماتی انجام دهد تا بتواند کمبود اعتبارات موجود را رفع و عقب‌ماندگی در توسعه خطوط ریلی را در سال‌های گذشته جبران کند؟
نیازها در بخش ریلی بسیار بالا است. هر اندازه در این زمینه سرمایه‌گذاری شود باز هم نیاز به سرمایه‌گذاری داریم. با این حال دولت یازدهم تلاش ویژه‌ای در این زمینه انجام داده است و جای تقدیر دارد. اگر این روند ادامه یابد و وعده‌هایی که در راستای حمایت‌های مالی از طریق صندوق توسعه ملی و همچنین از ناحیه صرفه‌جویی انرژی داده شده است عملیاتی شود می‌توانیم سالانه بالغ بر یک هزار کیلو‌متر خطوط ریلی احداث و ظرفیت ایجاد کنیم. البته توجه کنیم مشکلات بخش ریلی تنها مساله اعتبارات نیست بلکه باید تعاملات مجموعه‌های مختلف در بخش حملونقل ایجاد شود.
به‌طور مثال، در زمینه اتصال خطوط ریلی به ایستگاه‌های مترو مسائل شهری مطرح می‌شود؛ باید شهرداری‌ها با راه‌آهن همکاری کنند یا درتوسعه قطارهای حومه‌ای باید استان‌ها به کمک راه‌آهن بیایند، اما ما در این زمینه با چالش‌هایی مواجهیم که نیاز به تعامل مسوولان به ویژه در استان‌های مربوطه داریم تا راه‌آهن بین‌شهری به داخل شهرها راه یابد. اگر مسیر هموار شود خودبه‌خود بسیاری از مسائل موجود رفع خواهد شد. بنابراین همزمان با توجه دولت به افزایش اعتبارات در بخش ریلی، باید همکاری‌های لازم بین شهرداری‌ها و مسوولان استانی با راه‌آهن افزایش
یابد.
با توجه به اینکه فرسودگی ناوگان یکی از چالش‌های اساسی در حملونقل ریلی است و نیازمند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بوده، در این زمینه چه برنامه‌ای دارید تا بخش خصوصی راغب به سرمایه‌گذاری در این بخش شود؟
همان‌طور که مدیرعامل راه‌آهن به تازگی تاکید کرده‌اند تصمیم گرفتیم به ازای هر واگن باری جدید تا 5/ 3 سال حق دسترسی را صفر کنیم تا بخش خصوصی در جهت سرمایه‌گذاری برای خرید واگن جدید تشویق شود. تا جایی که توان و امکانات راه‌آهن اجازه دهد ما از بخش خصوصی حمایت می‌کنیم اما متاسفانه در شرایط فعلی بخش خصوصی در راه‌آهن چندان بنیه ندارد و باید در بسیاری از موارد راه‌آهن مستقیم وارد شود. با این حال در سال‌های اخیر اقبال بخش خصوصی بالا بوده اما نیازمند ارائه تسهیلات بیشتری از سوی دولت است. از طرف دیگر باید به سمت الگوهای اقتصادی در بخش ریلی حرکت کنیم تا
بخش خصوصی به‌طور جدی وارد سرمایه‌گذاری در عرصه حملونقل ریلی کشور شود. اما در جاهایی که لازم است راه‌آهن برای توسعه ناوگان و رفع فرسودگی آن گام بر‌می‌دارد.
