◄ ۲۱ مردادماه، گرامیداشت روز دریای خزر
تین نیوز | دریای خزر، پهنه آبی محصور در خشكی است با خصوصیات یك دریاچه ولی به وسعت یك دریا که حدود 44 درصد از آبهای محصور در خشکی روی زمین را در برمی گیرد و موقعیت استراتژیكی كه دارد امکان حمل و نقل اقتصادی کالا و سفر میان کشورهای ساحلی را فراهم می کند.
این دریاچه از نظر تنوع زیستی بسیار غنی و زیستگاه بیش از 300 گونه جانوران آبزی و 100 گونه ماهی از جمله ماهیان سفید، خاویاری و کیلکا می باشد.
از آنجایی که خزر محصور در خشکی است، ظرفیت تحمل آن نسبت به دریاهای دیگر محدودتر است. براساس الگوی ویژه چرخه آب در دریاهای محصور، آلودگی وارد شده به خزر از ولگا و سایر رودخانه های مهم دیگر نهایت در سراسر دریا پخش و در رسوبات آن انبار می شود.
اکتشاف و استخراج نفت و گاز، تردد شناورها و فعالیتهای كشتیرانی در حال افزایش است و بالطبع با افزایش تولید نفت، حمل و نقل دریایی، لوله گذاری، سكوهای اكتشاف و استخراج و به تبع آنها آلودگی های دریایی به طور چشم گیری افزایش یافته است. همچنین عوامل انسان ساز مانند گسترش شهری و توسعه صنعتی، فعالیتهای کشتیرانی، طرحهای کشاورزی، آبزی پروری و فاضلابهای ناشی از آنها علاوه بر آلودگی دریای خزر به تغییر در اكوسیستم دریایی، تنوع زیستی و كاهش منابع آبزیان منجر شده است.
از این رو، برنامه محیط زیست دریای خزر (CEP)، توسط پنج کشور ساحلی خزر شامل جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان با هدف متوقف کردن تخریب محیط زیست دریای خزر، کنوانسیون «چارچوب حفاظت از محیط زیست دریای خزر» معروف به کنوانسیون تهران شكل گرفت و در تاریخ 4 نوامبر 2003 میلادی برابر با 13 آبان 1382 در تهران توسط نمایندگان كشورهای حاشیه دریای خزر امضاء گردید.
دامنه شمول این كنوانسیون، تمامیت محیط زیست دریای خزر با لحاظ نمودن تغییرات سطح آب در این دریای بسته است.
كنوانسیون محیط زیست دریای خزر مبنای حقوقی لازم برای اعمال مقررات زیست محیطی در سطح منطقه برای مقابله با موضوعات مهم زیست محیطی از جمله كاهش شدید منابع زیستی، آلودگی ناشی از منابع خشكی، تهاجم گونه های غیربومی، نابودی زیستگاه گونه های نادر و در معرض خطر جانوران و مقابله با آلودگی دریایی را ایجاد نموده است.
كنوانسیون تهران دارای 4 پروتكل است:
• پروتكل ارزیابی اثرات توسعه مقیاس فرامرزی (EIA)
• حفاظت محیط زیست دریای خزر از آلودگی ناشی از اراضی یا فعالیتهای مرتبط با آن (Land base pollution)
• پروتكل حفظ تنوع زیستی (Biodiversity)
• پروتكل آمادگی، واكنش و همكاری منطقه‌ای در مبارزه با سوانح آلودگی نفتی (Emergency Response)
پروتكل آمادگی، واكنش و همكاری منطقه‌ای در مبارزه با سوانح آلودگی نفتی (Emergency Response) با هدف تحقق اقدامات منطقه ای به منظور آمادگی، واكنش و همكاری برای حفاظت از دریای خزر در قبال آلودگی نفتی ناشی از فعالیت های مذكور در كنوانسیون تهران و آلودگی نفتی دریایی ناشی از منابع مستقر در خشكی تهیه و تصویب شده است و اجرای مفاد پروتكل یاد شده در كشور به عهده سازمان بنادر و دریانوردی است.
ایجاد سیستم ملی واكنش عملیاتی به آلودگی نفتی، تهیه طرح اضطراری ملی برای آمادگی واكنش نسبت به سوانح آلودگی، حداقل تجهیزات لازم برای پاكسازی و مهار آلودگی نفتی، وجود طرح های اضطراری آلودگی نفتی بر روی كشتیها، واحدهای فراساحلی، بنادر دریایی و تاسیسات مرتبط با نفت، تعامل و همكاری با سازمانهای منطقه ای و بین المللی از جمله موارد مهم در پروتكل مذكور است.
*مدیرکل نجات و حفاظت دریایی سازمان بنادر و دریانوردی
