نقش قرارداد بندر چابهار در زنجیرۀ تامین جهانی

به گزارش تین نیوز به نقل از پرتال حمل و نقل ، هند و ایران سرانجام قرارداد عملیاتی ۱۰ ساله برای توسعه پایانه شهید بهشتی بندر چابهار را امضا کردند . این پروژه که بیش از دو دهه پیش طراحی شده بود، به دلیل چالش های پیچیده ژئوپلیتیکی با چالش مواجه شد . توسعه بندر چابهار که به عنوان پاسخ هند به طرح کمربند و جاده چین تلقی می شود ، امکان تجارت و جایگزین های استراتژیک متعددی را به هند و سایر کشور ها که به دنبال دسترسی به بازار ها و مناطق آسیا و آفریقا هستند ، ارائه می دهد . همچنین ، این پروژه به طور قابل توجهی زنجیرۀ تامین جهانی را بهبود می بخشد و در زمان و هزینه های حمل و نقل صرفه جویی می کند.

هند و ایران در ۱۳ می ۲۰۲۴ قراردادی ۱۰ ساله برای بهره برداری از پایانه شهید بهشتی در بندر مهم و راهبردی چابهار ایران را امضا کردند . چابهار یک بندر آب عمیق در استان سیستان و بلوچستان و نزدیک ترین بندر ایران به هند است که دسترسی آسان و مطمئن را برای کشتی های باری بزرگ فراهم می کند . همچنین ، بندر چابهار به عنوان دروازه ای مهم برای کالاهای هندی برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی محصور در خشکی عمل خواهد کرد .

این بندر به عنوان قطب تجارت ترانزیتی بین هند ، ایران و افغانستان و یک مسیر جایگزین برای جاده ابریشم سنتی از طریق چین است و با موقعیت استراتژیک خود در نزدیکی تنگه هرمز و اقیانوس هند ، نقش راهبردی را در مناطق مختلف مانند غرب آسیا ، اقیانوس هند و آفریقا ایفا می کند .

این بندر یک جایگزین استراتژیک است که می تواند چین و بندر گوادر پاکستان را دور بزند ، زمان و هزینه حمل و نقل را به میزان قابل توجهی کاهش دهد . همچنین نقش هند را در زنجیرۀ تأمین افزایش خواهد داد و دروازه ای برای کمک های بشردوستانه فراهم می کند . عملیاتی شدن این خط ترانزیتی با ارائه گزینه های متعدد برای مسیرهای تجاری ، امنیت انرژی هند را به شدت تقویت خواهد کرد . این مزایا نه تنها نصیب هند ، بلکه به سایر کشورهای متعهد به تجارت آزاد نیز خواهد شد .

هند پورت گلوبال لیمیتد (IPGL) ، شرکت مجری این پروژه ، تقریباً ۱۲۰ میلیون دلار برای تجهیز و بهره برداری از بندر در طول مدت قرارداد سرمایه گذاری خواهد کرد . همچنین ، هند یک پنجره اعتباری معادل ۲۵۰ میلیون دلار برای پروژه های شناسایی شده در راستای بهبود زیرساخت های مرتبط با بندر ارائه کرده است .

تأخیر در اجرای توافق چابهار

توافقنامه دهلی نو که در سال ۲۰۰۳ توسط محمد خاتمی ، رئیس جمهور وقت ایران و آتال بیهاری واجپایی ، نخست وزیر وقت هند امضا شد، تأکید دارد که همگرایی استراتژیک فزاینده کشورها باید توسط یک رابطه اقتصادی قوی حمایت شود . بندر چابهار ، برای هند از اهمیت استراتژیک و اقتصادی بالایی برخوردار است ، زیرا امکان دسترسی به افغانستان را فراهم می کند .

با این وجود ، چون هند روابط نزدیکی با دولت جورج بوش در ایالات متحده داشت، این پروژه نتوانست پیشرفت زیادی داشته باشد . در واقع ، ایالات متحده از توسعه هرگونه رابطه استراتژیک بین ایران و هند جلوگیری کرده بود . هرچند هند توانست جاده ۲۱۸ کیلومتری از دلارام در غرب افغانستان به زرنج در مرز با ایران را جهت ارتباط با چابهار بسازد ، اما توسعه بندر متوقف شد .

سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ میلادی ؛ نارندرا مودی ، نخست وزیر هند و اشرف غنی ، رئیس جمهور وقت افغانستان ، به دنبال همکاری نزدیک برای تحقق پروژه بندر و توسعه آن به عنوان دروازه افغانستان و آسیای مرکزی بودند . براساس توافق دوجانبه ، افزودن مسیرهای بیشتر انگیزه بزرگی برای بازسازی اقتصادی افغانستان ایجاد می کند .

هرچند ، اقدامات مربوط به توسعه بندر چابهار پس از سفر مودی به ایران در سال ۲۰۱۶ شتاب گرفت ، اما این پروژه بار دیگر با رویکرد دولت دونالد ترامپ علیه ایران با چالش جدی روبرو شد . با این وجود ، هند با مذاکرات دیپلماتیک موفق شد از دولت ایالات متحده برای این پروژه معافیت گرفته و اهمیت استراتژیک این پروژه جهت دسترسی به افغانستان را معرفی کند . اصرار دولت چین در راستای توسعه طرح کمربند و جاده، نیز به اهداف هند کمک کرد .

پس از این پیشرفت دیپلماتیک ، هند جرثقیل و سایر تأسیسات حمل و نقل بندری را برای عملیاتی کردن چابهار راه اندازی کرد . از دسامبر ۲۰۱۸ میلادی تاکنون، IPGL  بیش از ۹۰ هزار TEU و بیش از ۸.۴ میلیون تن محموله فله و عمومی را مدیریت کرده است .

مزایای توسعه چابهار

با عملیاتی شدن سرمایه گذاری بلندمدت ، چابهار این پتانسیل را دارد که به قطب مهمی برای ارتباط هند با کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی و افغانستان تبدیل شود . با این حال ، برای افزایش پتانسیل تجاری و استراتژیک آن ، توسعه بندر باید با پروژه اتصال بزرگتر یعنی کریدور شمال - جنوب (INSTC) ادغام شود . این کریدور ، انتقال کالا از بمبئی به بندرعباس و سپس به بندر انزلی در دریای خزر از طریق جاده را امکانپذیر می کند . در نهایت ، محموله از طریق کشتی به بندر آستاراخان و از طریق راه آهن به سایر نقاط روسیه و اروپا حمل می شود .

بدون تردید، این پروژه پس از تکمیل ، امنیت ژئوپلیتیک و مزایای تجاری بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت . با این حال ، تکمیل آن با چالش های خاص مانند مخالفت ایالات متحده و وضعیت ناپایدار حاکم بر افغانستان مواجه است . با این وجود ، هند در گرفتن معافیت از ایالات متحده برای امضای قرارداد ۱۰ ساله مهارت قابل توجهی از خود نشان داده و امید است که تداوم چنین رویکرد دیپلماتیکی تکمیل موفقیت آمیز آن را تضمین کند .