دولت چهاردهم فرونشست زمین را تدبیر کند

گزارش ها موید آن است که بی تعادلی در برداشت آب از زمین و فشار به لایه های آن را که منجر به پوک شدن ‎ لایه های زیرین گردیده است. برای نمونه، نرخ فرونشست در استان تهران از ۱۸۰ میلی متر، شهریار ۲۳۰ میلی متر، ورامین ۲۰۰ میلی متر، زرند کرمان ۱۲۷ میلی متر و سیرجان به ۱۱۲ میلی متر در سال رسیده و در همه ۶۰۹ دشت بزرگ و شناخته شده کشور فرونشست رخ داده است. در ۴۰۵ دشت این مساله بسیار جدی است و از مرز بحرانی گذر کرده و به عبارتی کشور در چنبره بحران فرونشست زمین گرفتار آمده است. 

براساس این گزارش دشت های استان اصفهان با وسعت هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع با نرخ فرونشست ۱۲.۵ سانتی‎متر در سال فرو می‎نشینند که ۵۷۰ کیلومتر سازه‎ها، شریان های حیاتی و ارتباطی به همراه ۱۶۴ هزار تن از جمعیت اصفهان را تهدید می‎کند. در شهر اصفهان، در مناطقی از شهر به ویژه شمال شهر، فرونشست به چالشی بنیادی تبدیل شده است، به‎ گونه‎ای که در کنار فرودگاه و حتی در کنار استادیوم نوبنیاد نقش جهان، شکاف های برخاسته از فرونشست روی زمین نمایان است و خطر فرونشست برای این شهر بسیار جدی است.

دشت مشهد با گستره‎ای برابر ۱۲۰۰ کیلومتر مربع و نرخ ۲۲ سانتی متر فرونشست، ۲۱۷ هزار نفر را درگیر مخاطره فرونشست کرده است. منطقه نیشابور با ۵۹۱ کیلومتر مربع نرخ فرونشست، بیشینه ۲۰ سانتی متر در دشت مشهد می تواند ۱۴۸ کیلومتر از سازه‎ها و زیرساخت‎های این منطقه را درنوردد. بحرانی که در دشت های استان های کرمان و فارس به شکل خشن‎تری نمایان شده، به شکلی که میزان فرونشست زمین در میانه دشت فسا و جهرم در استان فارس تا سه سال پیش تا ۵۴ سانتی متر یعنی ۱۴۰ برابر اندازه بحران در استانداردهای جهانی رسیده بود. 

 برداشت بی رویه آب در کنار خشکسالی و تغییرات اقلیمی تصویری نگران کننده از وضعیت فرونشست باتوجه به آمارهای ارائه شده در کشور برجای گذاشته که بی توجهی مدیران شهری و ملی در برابر آن قابل تأمل است. در همین ارتباط برنامه های گسترش شهری، طرح های فاضلاب شهری و مترو بدون توجه به ساختار زمین، گسترش پهنه های کشاورزی در مناطق فرونشست، نامناسب بودن مدیریت منابع آب، عدم اصلاح الگوی کشت، عدم اصلاح روش های آبیاری و اجرای طرح های آبخیزداری از عوامل تشدیدکننده این مهم است . یادآور می شود فرونشست در شهرهای بزرگ برگرفته از برخی عوامل دیگر نظیر بی توجهی به روزآمد ساختن شبکه آبرسانی یا مسدود کردن قنات ها و مکانیک خاک است که کم کاری مدیریت شهری به خصوص در شهرهای بزرگ به بهانه توسعه و رونق مانع از اقدامات لازم دیده شده در قانون و نظارت نهادهای موثر مثل نظام مهندسی است.

به گفته برخی کارشناسان بدترین مخاطره فرونشست زمین تهدید امنیت غذایی است که به عنوان نمونه می توان دشت ورامین را معرفی کرد، هم اکنون این دشت از امکان کشت موثر برخوردارنیست. از نگاه آنان علاوه بر این دامنه فرونشست زمین به ۱۶ کلانشهر کشور نفوذ کرده و ۸۰۰ شهر کشور در پهنه فرونشست زمین قرار دارند. از این رو یکی از مهم ترین چالش های جدی دولت چهاردهم مساله فرونشست است که زیست مردم را به خطر انداخته، بی توجهی به طرح های آمایش سرزمین در کنار عدم ایجاد ظرفیت های تاب آوری در برابر تغییرات اقلیمی در کشور، شاید از اصلی ترین دلایل باشد؛ در این راستا، ایجاد صنایع آب بر در مناطق خشک و اصرار به انتقال آب از مناطق دیگر به بهانه اشتغال نیز قابل تأمل است، شاید این نوع اقدامات تصویری زودگذر از حل مشکلات کشور باشد که به بهانه رضایت رای دهندگان در برخی مجالس قانون گذاری، با اصرار برخی نمایندگان بدون توجه به ظرفیت های بومی و منطقه ای و آب و هوایی، هویت سرزمینی شکل گرفته است اما بی تردید چالش های زیادی را ایجاد کرده که در آمارهای ذکر شده بیان شد!

مدیران ارشد کشور به خصوص نمایندگانی که تازه وارد به مجلس شورای اسلامی اند، باید بدانند که برای کوتاه مدت شاید بتوانند سرمایه های کشور را به بهانه تولید اشتغال و رونق و توسعه طرح های غیرمطالعه شده و بی ارتباط به آمایش سرزمین کلید بزنند، اما یقین بدانند که تداوم این طرح ها و این گونه منطقه ای نگری و عدم اصلاح رویه های گذشته، نهایتا منجر به از دست رفتن بسیاری از ظرفیت های محلی-منطقه ای و درنهایت آرامش و رونق ساکنین همان مناطق خواهد شد! از این رو ضروری است با نگاهی ملی مساله همراهی و همگرایی نمایندگان مجلس با دولت جدید را در جهت کاهش هزینه ها به سرزمین مادری جدی بدانیم! انتظارات منطقه ای بدون توجه به منابع سرزمینی می بایستی به حداقل برسد تا بتوان ایران را به سلامت به آینده سپرد .