◄ نقش سیستم علائم الکتریکی در ایمنی سیر و حرکت قطارها

 سامانه علائم الکتریکی راه آهن (SIGNALLING)

 بی تردید کنترل و ایمنی سیر و حرکت (آمد و شد) قطارها در موقعیت امن به عنوان هدف و از مهمترین دلایل استفاده از سیگنالینگ در امر آمد و شد قطارها در مسیرهای راه آهن است، عدم وجود سیستم علائم الکتریکی ضمن ایجاد ناامنی در امر سیر و حرکت موجب کُندی آمد و شد قطارها و کاهش ظرفیت و افزایش ریسک خطرات متعددی می شود.

سیستم علائم الکتریکی (Signalling) راه آهن یک سیستم کنترل مجتمع و به هم پیوسته می باشد، در تاریخ راه آهن ها با تکنیک های متنوع در زمان های متفاوت متناسب با فناوری روز این سیستم ها به کار گرفته شده اند. برای آگاهی از عملکرد سیستم سیگنالینگ راه آهن باید با تکنیک های سیستم کنترل آشنائی داشته باشیم، اساس و پایه عملیاتی این سیستم جهت ایمنی سیر و حرکت قطارهادر خطوط ریلی راه آهن ها مطابق با استانداردهای محلی، ملی و بین المللی است.

تعریف ایمنی: ایمنی به معنی کنترل خطرات شناخته شده به منظور رسیدن به یک سطح قابل قبولی از ریسک .

الزامات لازم جهت حرکت امن قطارها به این ترتیب می باشد:

1. کلیه سوزن ها (دوراه ها) بایستی در مسیر حرکت قطار تنظیم و قفل شوند.
2. کلیه سوزن های مسیر حرکت قطار در حین عبور قطار از مسیر داده شده بایستی به حالت قفل باقی بمانند (زیر قطار در مسیر داده شده سوزنی عوض نشود).
3. کلیه تراک های مسیر حرکت قطار بایستی کاملاً آزاد باشد.
4. هرگونه حرکت متضاد حرکت قطاری که به آن مسیر داده شده قفل باشد.
5. مسیر داده شده به قطار از هرگونه تداخل با حرکت دیگر قطارها امن باشد.
6. از هرگونه برخورد سهوی و عمدی جلوگیری شود.
7. از هر جهت حرکت قطار در موقعیت امن باشد (Flank Protection) از هر 2 جناح (جلو و پشت سر ) مسیر حرکت قطار محافظت شده و امن باشد.

سیستم علائم الکتریکی راه آهن مجموعه آلات و ادواتی است که در ایستگاه های راه آهن نصب و به وسیله جریان الکتریکی بین سوزن ها، مسیر حرکت مدارهای خط و چراغ های علائم از طریق سیستم اینترلاکینگ ارتباط برقرار نموده فرامین لازم را برای سلامت حرکت قطار را فراهم می آورد. که به سبب آن از خطاهای انسانی پیشگیری و باعث بالا بردن انتقال فرامین و تسریع و تسهیل در امر ایمنی سیر و حرکت می گردد.

و این مهم با تجهیز راه آهن به این سیستم، علاوه بر ایمنی در سیر و حرکت قطارها مزایا و منافع زیادی را در بهره برداری راه آهن به شرح ذیل فراهم می سازد: 

1. ایمنی در آمد و شد قطارها
2. سرعت در حمل و نقل
3. دقت در کنترل آمد و شد قطارها
4. کاهش احتمالات خطر در ترافیک و آمدوشد قطارها
5. افزایش آمد و شد قطارها
6. افزایش بهره وری و بهره اقتصادی در حمل ونقل ریلی
7. کاهش نیروی انسانی درگیر با سیر و حرکت قطارها و کاهش سوانح و اتفاقات ناگوار ناشی از خطاهای انسانی
8. کنترل و پایش مستمر تردد قطارها

سیستم سیگنالینگ مبتنی بر رنگ نمای سیگنال و حداکثر سرعت مجاز حرکت از طریق رنگ چراغ سیگنال به راننده وسیله نقلیه اطلاع داده می شود. این حد سرعت می تواند از حداکثر ممکن که معمولاٌ به رنگ سبز نشان داده می شود تا توقف کامل که به رنگ قرمز نشان داده می شود، معتبر می باشد.

سیستم علائم الکتریکی یکی از ارکان مهم تشکیل دهنده راه آهن است و ایمنی حرکت قطارها، کنترل و مدیریت آنها شدیداْ به این سیستم بستگی دارد.

اغلب خطوط ایستگاهها و سوزنها به سیستم علائم الکتریکی و تجهیزات مربوطه مجهز می گردد که هدف از این سیستم ها، تسریع در سیر و حرکت، تأمین ایمنی کامل برای قطارها و بهینه سازی بهره برداری می‌باشد. این سیستمها شامل پانل فرماندهی (شامل صفحه نمایش، صفحه کلید و موش واره) برای هر ایستگاه، ماشین سوزن الکتریکی، چراغ های علائم، دستگاه محور شمار، سیستم مدار جریان خط، سیستم اینترلاکینگ، سیستم تغذیـه(UPS)، باتری ها، کابـل های مربوطه، سیستم بلاک، سیستم کنترل اتوماتیک قطــار (ATC;ATP;ATO; ATS) و غیره می باشند.

در مسیرهای راه ‌آهن علاوه بر سیستم کنترل محلی ایستگاه ها، سیستم C.T.C (کنترل مرکزی ترافیک قطارها) نیز پیش بینی می شود که این سیستم امکان عملیات در ایستگاههای کوچک بدون پرسنل را، از راه‌ دور فراهم می آورد و در این سیستم، نظارت و کنترل بر عملیات رفت و آمد قطارها نیز صورت می‌گیرد، که علاوه بر ارتقای ایمنی در حرکت قطارها به بهره برداری سرعت بیشتری می‌بخشد.

سیستم اینترلاکینگ و دستگاه های علائم ایستگاه در ساختمان ایستگاه مستقر می شود و عملیات فرماندهی، کنترل و نظارت به وسیلة کابل های اصلی و فرعی به دستگاهها و تجهیزات محوطه انتقال می یابد. ارتباط بین ایستگاهها به وسیلة کابل فیبر نوری و سیستم SDH برقرار می‌گردد.

ATC; Automatic Train Control

ATO; Automatic Train Operation

ATP; Automatic Train Protectection

ATS; Automatic Train Stop

CTC; Centralized Traffic Control

SDH; Synchronous Digital Hierarchy                   

UPS; Uninterrupted Power Supply

استفاده از سیستم علائم الکتریکی (Signaling) که مجموعه ای از نرم افزار، سخت افزار، برق و مکانیک است باعث میشود تا قطارها به صورت همواره ایمن (Fail Safe) تردد نمایند.         

* کارشناس حمل و نقل