پروژه پل خلیج فارس بن بست خورد

شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس که طی سال ها تنها پروژه پل خلیج فارس در آن پیگیری و مطالبه شد، بار دیگر به بن بست رسید. تامین مالی، منازعات سیاسی میان سازمان منطقه آزاد قشم و قرارگاه خاتم الانبیاء و مسائل امنیتی از جمله دلایلی است که برای توقف این پروژه شنیده می شود.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس شامل مجموعه ی پنجگانه اسکله کاوه، اتوبان کاوه به بندر پُل، راه آهن، خود پل خلیج فارس و راه های مواصلاتی این پروژه است و به نظر می رسد یکی از چالش های اصلی این پروژه، محدود کردن آن تنها در احداث پل است چراکه به باور اقتصاددانان ایجاد پل بدون تکمیل پروژه های دیگر توجیه ندارد. در گفتگوی صبح ساحل با «مصطفی شمس الدینی»، دکترای علوم اقتصادی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان ابعاد مختلف اجرای این پروژه را بررسی شد.
 این استاد دانشگاه ضمن تایید اینکه احداث پل بدون توسعه ی سایر زیرساخت ها صرفه اقتصادی ندارد اظهار کرد که اگر از منظر سیاسی دولت مرکزی تصمیم به اجرای این پروژه بگیرد، نه به این زودی اما بالاخره انجام خواهد شد. شمس الدینی در بخش دیگری عنوان کرد که اجرای این پروژه، جزیره قشم را از یک جزیره بکر و زیست محیطی به جزیره صنعتی صرف تبدیل خواهد کرد؛ حال باید مردم محلی یا سیاستگذاران تصمیم بگیرند که آیا این تغییر برای قشم ضرورت دارد یا خیر. 

آیا احداث پل خلیج فارس صرفه اقتصادی دارد؟

هر مسئله ای اعم از اقتصادی زمانی که از حالت پروژه خارج می‎شود و اسم ابر پروژه به خود می گیرد خالی از سیاست نیست یعنی نمی توان بحث پل خلیج فارس را فقط از دیدگاه اقتصادی نگاه کرد. قطعاً مسائل سیاسی هم در آن تأثیرگذار خواهد بود؛ اینکه آیا ازنظر سیاسی انجام این ابر پروژه الزام یا صرفه دارد یا خیر.
درهرحال اگر دیدگاه بلندمدت ۱۵ تا ۲۰ ساله داشته باشیم، احداث پل خلیج فارس صرفه اقتصادی دارد اما در این وسط یک سری ایرادها و کاستی هایی دیده می شود. قیمت ایجاد این پل بر اساس ارزیابی های سال ۸۹ حدود ۵۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است که به نظر می رسد با تغییرات اقتصادی که داشتیم این مقدار الآن رقم نهایی نیست. اول اینکه احداث این پل بین سه تا شش سال طول می کشد. در ثانی، هزینه ای بالغ بر ۹۰۰ میلیون دلار به دنبال خواهد داشت. از منظر اقتصادی اینکه پل فقط برای اتصال قشم به سرزمین اصلی احداث شود، صرفه اقتصادی ندارد؛ اما اگر از دیدگاه بلندمدت به آن نگاه کنیم و در کنار پروژه پل خلیج فارس، چند پروژه تعریف شده دیگر مثل منطقه ویژه کاوه و سایر زیرساخت های موردنیاز قشم را توسعه دهیم صرفه اقتصادی خواهد داشت.

 چرا پروژه دیر به سودآوری می رسد؟

چون در حال حاضر فقط اسم منطقه آزاد تجاری روی قشم است و کارکرد منطقه آزاد را ندارد. آن صنایعی که باید گسترش پیدا کنند، صنایع صادرات محوری که باید مستقر شوند هنوز اتفاق نیفتاده است. گسترش این ها مستلزم ایجاد یک سری زیرساخت های اساسی است. قشم امروز یک منطقه برای گردشگری و واردات کالا است آن کارکرد اصلی یعنی تجارت که برای کشور منافع دارد الآن در قشم نداریم و درعین حال، کارکرد صادراتی هم به اندازه کافی برای کشور ندارد. اگر پل احداث شود و ارتباطی بین منطقه آزاد قشم و سرزمین اصلی برقرار شود، قطعاً زیرساخت های وسیعی می خواهیم ازجمله زیرساخت های ارتباطی. استقرار صنایع، زیرساخت نیاز دارد؛ افزایش جمعیت جزیره زیرساخت های رفاهی بالاتری می طلبد؛ برای ایجاد یا توسعه ی این موارد تقریباً یک میلیارد دلار هزینه لازم داریم. در حال حاضر یک بزرگراه یا راه های ارتباطی مناسب در قشم نداریم. اهالی و تولیدکننده ها با مسائلی مثل تأمین آب، انرژی-تامین برق مواجه هستند.

یک مسئله خیلی مهم تر وجود دارد که تصمیم گیری در مورد آن خارج از حیطه فعالیت اقتصاددان ها است، آن هم مسائل زیست محیطی است. پلی که قرار است احداث شود احتمالاً در منطقه ای است که گسل وجود دارد، سؤال این است که آیا هزینه های بعدی نگهداری پل، هزینه های به صرفه ای است؟ از طرف دیگر وقتی جمعیت و صنایع را به سمت قشم حرکت می دهیم بافت زیست محیطی جزیره به مرور زمان از دست خواهد رفت؛ جمعیت بیشتر، آلودگی بیشتر و معضلات اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی بیشتر. حال اینکه لزومی دارد کارکرد منطقه قشم را از یک منطقه بکر زیست محیطی و گردشگری به یک منطقه صنعتی صرف تغییر دهیم، دست اقتصاددان ها نیست و ازنظر اقتصادی نمی شود در مورد آن اظهارنظر کرد. ازنظر اقتصادی تنها می توان گفت در بلندمدت این پل علاوه بر اینکه باعث رونق بیشتر هرمزگان می شود برای کل کشور هم عایدی دارد اما ازنظر زیست محیطی نمی توانیم از آن عواقبی که برایمان دارد به راحتی چشم پوشی کنیم.

 پس ازنظر شما احداث پل بدون توسعه ی اسکله کاوه توجیه ندارد. برخی ظرفیت بندر کاوه را در حد و اندازه های بندر شهید رجایی قلمداد می کنند اما وضعیت کنونی کاوه با آنچه معرفی می شود فاصله بسیاری دارد؛ نظر شما چیست؟

در حال حاضر نمی توانیم «منطقه کاوه» را «بندر کاوه» بنامیم چون زیرساخت های لازم را ندارد. سرمایه گذاری هنگفتی لازم است تا آنجا تبدیل به اسکله تجاری شود. بازهم تأکید می کنم در شرایط فعلی اینکه صرفاً پلی را احداث کنیم که قشم را به سرزمین اصلی وصل کند هیچ صرفه اقتصادی ندارد. 900 میلیون دلار هزینه کردیم و فقط یک پل احداث شده است که بیشتر نماد تبلیغاتی دارد. اگر سایر پروژه هایی که در کنار پل خلیج فارس دیده شد شامل یک اسکله، یک منطقه سرمایه گذاری صنعتی، یک بزرگراه و… توسعه یابند احداث پل صرفه اقتصادی پیدا خواهد کرد. توسعه این پروژه ها نیز هزینه ای یک میلیارد دلاری نیاز دارد. سرمایه گذار خصوصی قطعاً این هزینه های زیربنایی را انجام نمی دهد. اینکه دولت می تواند این هزینه ها را انجام دهد چندان خوش بینانه نیست. به بیان دیگر به نظر نمی رسد که دولت بتواند اسکله کاوه، بزرگراه و سایر زیرساخت های موردنیاز را هم زمان با احداث پل پیش ببرد.

 
 با در نظر گرفتن این موضوعات، احداث پل را چقدر محتمل می دانید؟

با توجه به شرایطی که الآن بر اقتصاد ایران حاکم است شاید بشود گفت هزینه کِرد دو میلیارد دلار در این منطقه فعلاً در اولویت های سرمایه گذاری کشور نیست. اینجا پتانسیل خیلی خوبی دارد اما اگر این دو میلیارد دلار که مجموع هزینه های موردنیازمان برای توسعه منطقه است در قسمت های دیگری مثلاً در سرزمین اصلی هزینه شود {مناطقی که جمعیت بالاتری دارد} احتمالاً صرفه اقتصادی بالاتری داشته باشیم. به صورت کلی به نظر می رسد که دولت قصد دارد این پروژه را انجام دهد و زمانی که دولت مرکزی تصمیم سیاسی در مورد انجام یک ابر پروژه می گیرد اگر تأمین مالی شود اجرا خواهد شد. به نظر من هم این پروژه نه به این زودی اما با تصمیم دولت مرکزی انجام خواهد شد.

پیش بینی می کنید ایجاد شبکه راهبردی خلیج فارس چه میزان سودآوری داشته باشد؟

اگر بخواهیم این پروژه را ازنظر زیربنایی تخمین بزنیم کل پروژه حدود دو میلیارد دلار هزینه خواهد داشت اما می تواند تا ده برابر این رقم در طول زمان {یک پروسه 20 ساله} عایدی داشته باشد.

    قشم، گردشگری یا صنعتی؟

همانگونه که اشاره شد و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کشور بعید است دولت این توان را داشته باشد که تمام پروژه های شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس را همزمان پیش ببرد. منطقه کاوه که یکی از پایه های اصلی توجیه اقتصادی این ابر پروژه است در حال حاضر بیشتر به اسکله ای متروکه و خاک خورده شبیه است لذا به نظر می رسد بهترین مدل برای تحقق این ابر پروژه تکمیل گام به گام آن است که احداث پروژه پل خلیج فارس در گام های نهایی قرار دارد.