◄رانندگی پرخاشگرانه؛ نتیجه تغییر الگوی رفتاری یا عدم برخورد موثر؟!

تین نیوز | به طور کلی، پیشگیري از تصادفات و خسارات با شناسایی عوامـل خطرسـاز و تنـوع آنها در میان اقشار مختلف جامعه آغـاز می‌شود. بررسی ها در سالهای اخیر نشان می دهد که دلایل بسیاری از تصادفات، الگوی رفتاری رانندگان به ویژه در بین رانندگان جوان است.

متاسفانه امروزه پرخاشگری برخی رانندگان به یکی از معضلات اجتماعی تبدیل شده است و به جرأت می توان گفت که همه ما در هنگام رفت وآمد چه زمانی که خودمان رانندگی می کنیم و یا در کنار راننده در حال سفر هستیم شاهد رانندگی تهاجمی و پرخاشگرانه برخی از افراد بوده ایم.

روان شناسان معتقدند که هر نوع رفتاری که منجر به ایجاد آسیب در سایر افراد بشود پرخاشگری نام دارد و رانندگی پرخاشگرانه هم زیرمجموعه ای از همین نوع رفتارها محسوب می شود که باعث آسیب رساندن به خود و یا سایر افراد جامعه می شود. افرادی که در هنگام رانندگی دست به این گونه رفتارها می زنند ممکن است که در موقعیت های دیگر و عادی زندگیشان فردی غیر پرخاشگر تلقی شوند، اگر چه که بعضی از روانشناسان معتقدند که در اکثر افراد، روش رانندگی به مانند روش زندگی آنهاست.

یک روانشناس آلمانی در این خصوص می گوید روش رانندگی خود را به من نشان دهید تا به شما بگویم چطور آدمی هستید که این مطلب نشان از رابطه نزدیک نحوه رانندگی با شخصیت افراد دارد. بدون شک بجز اختلالات شخصیتی؛ عوامل محیطی نظیر ترافیک سنگین، شرایط جوی نامطلوب، آلودگی هوا و گاهی عجله و تنگی وقت سبب بروز رانندگی تهاجمی و پرخاشگرانه می شود. پیدایش رفتار پرخاشگرانه بستگی به ایجاد تحریک متناسب آن دارد.

بنابراین شکل واقعی رفتار پرخاشگرانه در برگیرنده تناوب رویداد آن و پیشامد‌هایی می‌باشد که بسته به عوامل یادگیری اجتماعی پیچیده ایجاد می‌شود. الگوهای رفتار پرخاشگرانه را می‌توان از منابع مختلفی کسب کرد. احتمالاً اساسی‌ترین مورد آنها، نقش اعضای خانواده در مدل‌سازی رفتار پرخاشگرانه می‌باشد. به هر حال خانواده در احاطه یک سیستم اجتماعی پیچیده می‌باشد که نقش ثانویه مهمی را در مدل‌سازی الگوهای رفتار پرخاشگرانه ایفا می‌کند. رسانه جمعی به عنوان منبع مهم دیگر در مدل‌سازی رفتار پرخاشگرانه برای افراد محسوب می‌شود.

در این ارتباط برنامه‌های تلویزیونی بر رفتار اثر گذار است و ممکن است به عنوان یک مدل نمادین برای رفتار پرخاشگرانه عمل کند. از طرفی در جامعه پیچیده و ماشینی امروز مشکلات بسیاری وجود دارد که ممکن است باعث بر انگیخته شدن خشم افراد و درنتیجه پرخاشگری شود‌. مطالعات صورت‌گرفته در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که دلایل بسیاری از تصادفات، محرک‌های الگو‌ی رفتاری پرخاشگرانه است.

پرخاشگری انگیزه‌ای است که دانسته‌‌های انسان باید درباره آن افزون گردد. افراد به همدیگر حمله می‌کنند، با رانندگی پرخاشگرانه به یکدیگر آسیب می‌رسانند و یا با دشنام دادن در جهت بی‌آبرو کردن دیگران به صورت کلامی در هنگام رانندگی پرخاشگری می‌کنند.

اصولاً این افراد از پرخاش به عنوان روشی برای ارضای سایر انگیزه‌های خود نظیر برتری‌جویی و حقارت استفاده می‌کنند‌. رانندگی پرخاشگرانه یکی از انواع پرخاشگری‌های مستقیم است که فرد پرخاشگر در آن با برخورد رو در رو باعث بروز مشکل برای دیگری می‌شود . بررسی ها و مطالعات نشان می دهد یکی از علل اصلی رانندگی پرخاشگرانه ناکامی می‌باشد در ولقع ناکامی از ارضای یک انگیزه به عنوان یکی از علل اصلی پرخاشگری است. شرایط محیطی نا آماده ، ناخوشایند و آزاردهنده ممکن است عده‌ای را آماده پرخاشگری کند.

حال سوال اصلی این است که برای مهار رفتارهای رانندگی پرخاشگرانه چه اقداماتی باید صورت گیرد؟ موضوعی که تاکنون به صورت جدی در کشور متأسفانه به آن پرداخته نشده است و به جرأت می توان گفت هیچگونه برنامه عملیاتی در سرفصلهای کاری دستگاهها و نهادهای اجرایی متولی لحاظ نگردیده است.

این در حالی است که امروزه در اغلب کشورهای پیشرفته به لحاظ اهمیت و نقش فرهنگ‌پذیری و ویژگی‌های شخصیتی افراد در رانندگی، بیشترین توجه به روانشناسی رانندگی معطوف می‌شود. به طوری که  مباحث اصلی روانشناسی رانندگی یا روانشناسی ترافیک آمیزه‌ای است از یافته‌های دیگر حوزه‌های مرتبط با روانشناسی همچون روانشناسی اجتماعی، روانشناسی شخصیت، روانشناسی رشد، روانشناسی سلامت، روانشناسی بالینی و روانشناسی کاربردی.

به نظر  می رسد در کشور ما فرهنگسازی در دو زمینه مدیریت خشم در رانندگی و نیز مدیریت واکنش در مقابل رانندگان پرخاشگر از جمله موضوعاتی است که مغفول مانده است. نقش اعمال قانون و برخورد با تخلفات به عنوان یکی از اصول سه گانه ترافیک را در این بین نباید نادیده گرفت چرا که مطالعات نشان داده است در کشورهای پیشرفته، برخوردهای قانونی بدون اغماض و سختگیرانه زمینه ساز فرهنگ سازی در رفتار رانندگی شده است. آیا در کشور ما چنین برخوردهای قانونی ای به شکل مستمر با متخلفین صورت می پذیرد؟!!