◄ سرمایه‌گذار خارجی چرا آمد، چرا رفت؟
پس از کش‌وقوس‌های زیاد برای توافق با گروه ۱+۵ بالاخره این توافق با کشورهای غربی در بیست و ششم مهرماه ۱۳۹۴ حاصل آمد و ایران وارد دور تازه‌ای از تعامل با جهان غرب شد.
پس از کش‌وقوس‌های زیاد برای توافق با گروه ۱+۵ بالاخره این توافق با کشورهای غربی در بیست و ششم مهرماه ۱۳۹۴ حاصل آمد و ایران وارد دور تازه‌ای از تعامل با جهان غرب شد.
یکی از مهم‌ترین استدلال‌ها در دوره قبلی تحریم‌ها این بود که چنانچه کشورهای غربی و توسعه‌یافته جهان در اقتصاد ایران مشارکتی می‌داشتند جهان غرب با چشم بر هم زدنی نمی‌توانستند از منافع خود در ایران چشم بپوشند. شاید یکی از چند محور اساسی در مذاکرات داخلی وزارت خارجه با اتاق‌های بازرگانی و بخش خصوصی و دیگر دوایر دولتی کشور همین محور بود.
لاجرم وقتی توافق ایران با کشورهای غربی حاصل آمد یکی از محورهایی که به‌سرعت در دستور سیاست‌گذاران اقتصادی و سیاسی قرار گرفت همین نکته بود.
پایه و اساس این ایده آن بود که چنانچه هر کشوری بتواند تعامل تجاری مطلوبی با دیگر کشورهای جهان داشته باشد، تنها نفس این تبادلات تجاری‌بازرگانی می‌تواند نقش پدافند غیرعامل را ایفا کند. به دیگر سخن، چنانچه ایران بتواند در بخشی از پروژه‌های اقتصادی اعم از نفت، گاز، پتروشیمی و حمل‌ونقل‌های چهارگانه، دیگر کشورهای جهان را سهیم سازد، همین کشورها در آینده ضامن صلح و ثبات کشورخواهند بود.
از سوی دیگر، یکی ازمحوری‌ترین مشکلات اقتصادی کشور یعنی بیکاری و اشتغال در پرتو همین نوع سرمایه‌گذاری‌ها مرتفع خواهد شد. امری که اگر در همین دو سه سال جدی گرفته می‌شد اینک شاهد این‌همه اعتراضات سراسری نمی‌شدیم... در دیگر سو، همین سرمایه‌گذاری‌ها، دست‌کم ۲۰ تا ۳۰ درصد می‌توانست سطح معیشت مردم را بالا ببرد البته اگر نخواهیم به امتیازات دیگر آن اشاره‌کنیم.
بنابراین از ماه‌ها پیش از توافق نهایی برجام، کشورهای اروپایی اعم از تجار و بازرگانان، بانکداران، مشاوران اقتصادی رؤسای جمهوری و نیز مدیران شرکت‌های بزرگ بیمه در چارچوب هیئت‌های اقتصادی و بازرگانی به ایران می‌آمدند.
بازار مذاکرات و نشست‌ها در همین اتاق‌های بازرگانی ایران و تهران آن‌چنان داغ بود که گاه هفته‌ها به طول می‌انجامید و این هیئت‌ها می‌ماندند و مذاکره می‌کردند و به تفاهم‌های تجاری دست پیدا می‌کردند. به همان نسبت هم هیئت‌هایی از ایران به این کشورها اعزام می‌شدند و درنهایت همین مذاکرات سیاسی و اقتصادی رؤسای جمهور ایران با دیگر کشورهای جهان برای مشارکت‌های اقتصادی بود.
بر همین اساس وقتی ایران در چارچوب همین توافقات سیاسی و بین‌المللی، در فرانسه، ایتالیا و آلمان به توافقنامه‌هایی در حوزه‌های ریلی، هوایی و دریایی دست یافتند برای بسیاری از صاحب‌منصبان فصل جدیدی از شکوفایی اقتصادی را نوید می‌داد.
در سه سال گذشته، صدها گروه و هیئت به بنادر و فرودگاه‌های ایران آمدند و مذاکراتی کردند که گاه در برخی از موارد به پیشنهادات مشخصی و تفاهم‌نامه‌هایی هم‌دست یافتند حتی در برخی از موارد به انعقاد قرارداد هم رسیدیم اما هیچ‌کدام از این موارد به‌فوریت در دستور کار مقامات دولتی قرار نگرفت.
آن بخش نیز که در دستور قرار گرفت آن‌چنان در دالان‌های اداری و بوروکراتیک گرفتار آمد که در چند سال گذشته هنوز هیچ‌کدام از پروژه‌های به قطعیت نرسید.
اگر از شریک خارجی در بنادر شهید رجایی و امام خمینی (ره) چشم‌داشتی نداشته باشیم و آن را روال طبیعی پشت‌هم‌اندازی‌های سال‌های گذشته قلمداد کنیم، به ده‌ها پروژه دیگر می‌توان اشاره کرد که چنانچه سرعت و شتاب می‌گرفت امروز باقدرت بیشتری درصحنه بین‌الملل گام برمی‌داشتیم و از سوی دیگر، شاهد اعتراضات سراسری در شهرهای حاشیه‌ای هم نمی‌شدیم.
پروژه قطار تهران‌ـ‌قم‌ـ‌اصفهان که با فاینانس چینی‌ها قرار بود طی چهار سال به بهره‌برداری برسد، به‌خودی‌خود می‌توانست بخشی از مشکلات امروز مردم اصفهان را مرتفع کند که هنوز در مرحله قطعیت آن فریز شده است. طرح توسعه فرودگاه اصفهان مدت‌هاست که خبری از آن منتشر نمی‌شود.
طرح توسعه فرودگاه هاشمی‌نژاد مشهد که قرار بود با مشارکت فرانسوی‌ها پیش برود در ۸ ماه اخیر، خبر جدیدی از آن منتشرنشده است. همچنان می‌توان به طرح شهر فرودگاهی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی نیز اشاره کرد که اگرچه مدت‌هاست در دستور کار قرارگرفته و به نسبت دولت نهم و دهم با جدیت بیشتری پیش می‌رود اما بعید است تا پایان دولت دوازدهم به نتیجه تعیین‌کننده‌ای دست پیدا کنیم.
همچنان پروژه مشترکی که راه‌آهن جمهوری اسلامی با شرکت زیمنس آلمان منعقد کرده بود تا بخشی از تولید واگن‌ها و زیرساخت قطارهای بومی اطراف تهران و اصفهان را به این شرکت واگذار کند به محاق فراموشی سپرده شده است و مدت‌هاست خبری امیدوارکننده از آن به رسانه‌ها راه پیدا نکرده است. اینها را اگر نادیده بگیریم نمی‌توانیم، ضرورت توسعه بندر چابهار در شرایط حساس کنونی را که سال‌هاست هندی‌ها به مشارکت آن دل‌بسته‌اند اشاره نکنیم که مدت‌هاست این شرکت برای تعهدات اولیه با سازمان بنادر و دریانوردی،معطل‌مانده است.
*روزنامه‌نگار و پژوهشگر
