قاچاقچیان از چشم گمرک ایران در امان می‌مانند
احد یوسفی وکیل پایه‌یک دادگستری و کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل است. او پیگیر پرونده یکی از زندانیان قربانی قاچاق مواد مخدر است که اکنون دوران حبس خود را در زندان شهر اولتو ترکیه می‌گذارد.
احد یوسفی وکیل پایه‌یک دادگستری و کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل است. او پیگیر پرونده یکی از زندانیان قربانی قاچاق مواد مخدر است که اکنون دوران حبس خود را در زندان شهر اولتو ترکیه می‌گذارد. هفته‌نامه حمل‌ونقل با او درباره چرایی به‌دام‌افتادن رانندگان ترانزیت از سوی قاچاقچیان و اینکه چه دلایلی باعث می‌شود که راننده متهم نهایی حمل ناخواسته ده‌ها کیلوگرم مواد مخدر باشد گفتگو کرده است.
به‌عنوان کسی که مسیر قضائی را در پرونده یکی از زندانیان قربانی قاچاق کالا طی کرده‌اید، توضیح دهید که چرا قاچاقچی کس دیگری است، اما همه‌چیز به اسم راننده تمام می‌شود؟
اصل مشکل از گمرک است. ضعف ساختار نظارتی گمرک باعث دردسر شده است. اگر گمرک توانایی این را داشته باشد که با نصب «ایکس‌ری» کالا را قبل از پلمپ ارزیابی کند، دیگر راننده ایرانی در مرز بازرگان و کشور غریب به جرم حمل مواد مخدر دستگیر نمی‌شود. سؤال اینجاست که نقش ارزیاب در گمرک چیست؟ وقتی می‌شود به‌راحتی آب‌خوردن مواد مخدر را از کشور خارج کرد، پس نقش گمرک چه می‌شود؟
اما گمرک بارها بر تلاش برای کشف کالای قاچاق اذعان داشته است و این ادعا را قبول نمی‌کند.
اتفاقاً باید در این‌باره به چندین معضل موجود که متأسفانه گریبان‌گیر افراد بی‌گناهی چون راننده و نه خود عاملان قاچاق می‌شود، اشاره کرد که از طرفی به کثرت معامله و قاچاق مواد مخدر و از طرفی به ضعف ساختار کشف مواد مخدر مربوط می‌شود.در توضیح این مسئله بهتر است به بعضی قوانین و مقررات عجیب گمرک هم که در ظاهر برای حمایت از صادرات وضع شده، ولی دستاویزی برای سوداگران مواد مخدر است اشاره کنم.
از جمله این قوانین تعیین مسیرهای صادراتی با عناوین مختلف مانند «مسیر سبز» برای کالاهای مواد اولیه یا با حساسیت راهبردی پایین مانند مواد پتروشیمی یا مصالح ساختمانی است که این امر موجب تعریف سطوح مختلف نظارتی، ارزیابی و بازرسی برای خروج کالاها از مبادی مرزی کشور می‌شود و دقیقاً همین مسئله موجب سوءاستفاده سوداگران مرگ شده است و چون هیچ‌کدام از این افراد شخصاً حاضر به پذیرش ریسک ترانزیت نیستند، در سال‌های اخیر شاهد افزایش گرفتاری افراد بی‌گناه هستیم که هیچ اطلاعی از این تجارت کثیف ندارند.
مشکل وقتی جدی‌تر می‌شود که شاهد کمترین تلاش نهاد مسئول و مربوط، مثل گمرک، برای پیشگیری از قاچاق هستیم. از طرفی توجه به اینکه عملاً بازرسی جزءبه‌جزء آنها از سوی راننده یا مأموران گمرک ناممکن است، مسیری ساده برای ترانزیت این تجارت کثیف است.
نقش صاحب کالا در این میان چه می‌شود؟
اکثر موارد این‌گونه است که متهم اصلی، یعنی صاحب کالا، درست همان روزی که بارگیری انجام شده، از کشور خارج شده و در کشور مقصد منتظر دریافت بار بوده است. ضمن اینکه سؤالی که پیش می‌آید و من از بازپرس هم سؤال کردم، این بود که این شخص (صاحب کالا) چگونه می‌تواند ۱۰۴ کیلو هروئین را در این کشور جابه‌جا کند؟
این خلأ از کجا نشئت می‌گیرد که تمام بار آن بر دوش راننده است و در این شرایط سهم دستگاه‌های مسئول مثل وزارت امور خارجه برای انتقال این زندانیان به کشور چیست؟
طبق آمار منتشرشده از طرف رسانه‌های کشور ترکیه نزدیک به ۳۰۰ نفر از هموطنان ما در سال‌های اخیر در این کشور گرفتار و محبوس شده‌اند که قریب به ۹۰ درصد آنها به دلیل کشف مواد مخدر بوده است.
صرف‌نظر از موارد عمدی آن، باید به وضع وخیم هموطنان گرفتار اشاره کرد که متأسفانه حمایت و پیگیری چندانی هم از طرف وزارت امور خارجه و دیگر نهادها شامل حال آنها نمی‌شود و در عین مظلومیت و کمترین حمایت حقوقی در زندان‌های این کشور و دیگر کشورها گرفتار شده‌اند. من باز هم تأکید دارم که ضعف ساختار نظارتی گمرک دلیل صددرصدی این مشکل است.
به دلیل قدمت و فرسوده‌بودن دستگاه‌های کشف از جمله دستگاه‌های ایکس‌ری موجود در گمرک و برنامه‌های آن که معمولاً متعلق به دهه‌های قبل است و نیز تربیت کافی نشدن سگ‌های موادیاب، قاچاقچیان از تیررس گمرک ایران در امان می‌مانند.
ناگفته نماند که صرف‌نظر از خسارات جبران‌ناپذیر این مسئله برای رانندگان گرفتار، مسائل امنیت ملی از جمله ضعف روزانه شبکه ترانزیت بین‌المللی و کمبود بار برای رانندگان ایرانی را که علاوه بر دلایلی که اعلام کردم، بدبینی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به ایرانیان بر اثر تبلیغات سوء نیز از عوامل آن است، نباید از نظر دور داشت. برای اثبات این ادعا می‌توان به تعداد کامیون‌های خروجی از مبادی گمرکی که اکثراً خارجی هستند، اشاره کرد.
بنابراین اگر این موارد کارشناسی‌نشده و راه‌های پیشگیری از ترانزیت مواد مخدر از جمله تقویت سیستم‌های گمرکی در برنامه عملی نهادهای مربوطه قرار نگیرد، باید شاهد ادامه این تراژدی اسفناک باشیم. ضمن اینکه متأسفانه ماشین راننده بعد از دستگیری توقیف می‌شود و در غربت می‌ماند و وزارت امور خارجه با این دلیل که آبرویی برای ما نبوده است، پرونده را رسیدگی نمی‌کند.
رفتار دستگاه قضائی ترکیه با شما چگونه است؟
اکنون از سوی ترکیه متهم به این هستیم که می‌خواهیم امنیت کشور آنها را به هم بزنیم. ترک‌ها با ما این‌گونه صحبت می‌کنند. فرایند قضائی بسیار سخت است و هر استعلام دو تا سه ماه طول می‌کشد. این در حالی است که اگر گمرک کشور خودمان بتواند محموله را بازبینی کند، دست‌کم رانندگان دوران حبس را در کشور خودمان می‌گذرانند و خانواده‌های آنها تا این اندازه رنج ملاقات عزیزانشان را در غربت تحمل نمی‌کنند.
