اثر کرونا بر طرح اقتصادی جاده ابریشم چین

دولت چین پس از شیوع اولیه این ویروس در «ووهان» سعی کرد تا مانع از انتشار اخبار مربوط به این ویروس شود. پس از آن برای مقابله با اثرات ویروس چین به یک سری اقدامات شدید برای کنترل شیوع ویروس از جمله متوقف کردن سفرهای بین‌المللی، قرنطینه کردن شهرها و... روی آورد.

جهان امروز به دلیل افزایش روند جهانی شدن به شدت از چنین شوک‌هایی متاثر می‌شود و بسیاری از کشورها به نسبت گستردگی روابطی که با چین داشته‌اند، با مشکلات اقتصادی فراوانی روبه‌رو می‌شوند. چین در پاسخ به شیوع ویروس کرونا سرعت پیشرفت طرح جاده ابریشم را نیز کاهش داده است؛ به‌طور مثال کار در دهلیز اقتصادی چین و پاکستان متوقف شده است و منطقه ویژه اقتصادیCambodia’s Sihanoukville و پروژه‌هایی در سراسر اندونزی، میانمار و مالزی در حفظ الگوهای عادی کار خود با مشکلاتی مواجه شده‌اند.

توقف جریان نیروی کار چینی یک عامل مهم در این اختلالات است؛ وقتی‌که هزاران نفر از کارگران چینی مجبور شده از کار بیکار شده و به کشور خود بازگردند. به‌عنوان‌مثال، چین شهروندان شاغل در ایران را به‌واسطه گسترش کرونا به کشور خود بازگردانده است. در سطح کشورهای گیرنده، بیش از ۱۳۰ کشور در سطح جهان برای شهروندان چینی (و همچنین اشخاصی که از چین سفر کرده‌اند) محدودیت ورود قرار داده‌اند.

دولت چین برای سهولت در این محدودیت‌های مسافرتی با کشورهای موجود در این طرح از جمله جزایر سلیمان و پاکستان اتمام حجت کرده است که هرچه مدت بازگشت کارگرهای چینی به پروژه‌های خارج از کشور طولانی‌تر باشد، این پروژه‌ها بیشتر ناتمام خواهند ماند و برخی ممکن است کلا رها شوند. بحران کرونا همچنین مانع ادامه کار زنجیره‌های تولید چین شده است و این در حالی است که پروژه‌های این طرح عمدتا به مواد و ملزومات محلی به چینی‌ها وابسته هستند. این بیماری همه‌گیر زنجیره‌های تامین جهانی را که پروژه‌های طرح جاده ابریشم را به جلو می‌برد، به خطر انداخته است و جریان خروج کالا از چین را محدود می‌کند، تا جایی که چین در دو ماه اول سال با کسری تجاری روبه رو شده است.

در حال حاضر روند پیشرفت این پروژه با محدودیت‌های زیادی پیش رو است. بسیاری از کارگرانی که در این طرح فعالیت می‌کردند به دلیل شیوع ویروس کرونا در قرنطینه هستند و امکان حضور در محل کاری را ندارند. همچنین روند عرضه مواد خام متوقف شده است و محدودیت‌های موجود در بخش حمل‌ونقل و صادرات نیز بر محدودیت‌های این طرح افزوده است. در اثر شیوع ویروس کرونا صنعت کشتیرانی جهانی به حدی کند شده است که بیشتر کشتی‌های کانتینری در ماه فوریه در حال سکون بودند و این بدترین شرایط بعد از بحران مالی ۲۰۰۸ است.

امروز حدود ۶۰ درصد از شرکت‌های کوچک و متوسط چین فعالیت خود را از سر گرفته‌اند و سرعت اجرای پروژه‌های طرح جاده ابریشم و زنجیره‌های تأمین آن به اثربخشی مهار ویروس در چین و همچنین سرعت بهبودی گسترده‌تر اقتصادی آن بستگی دارد. علاوه بر این، چین با چالش بهداشت عمومی ویروس کرونا روبه‌رو است و به سبب آن رشد اقتصاد چین به پایین‌ترین نرخ در سه دهه رسیده است. با توجه به کاهش تولیدات صنعتی و ارائه خدمات، تخمین زده می‌شود که تولید ناخالص ملی چین در ماه ژانویه و فوریه ۱۳ درصد کاهش یابد. برای کمک به کاهش این تأثیرات، شورای دولت چین اخیرا اعلام کرد که یک مکانیزم جدید برای وزارتخانه‌ها برای کمک به مشاغل جهت غلبه بر تنگناهای زنجیره تأمین، در کنار سایر حمایت‌های دولت، ایجاد خواهد کرد.

اخیرا شایعاتی به وجود آمده که دولت چین ممکن است برای بهبود وضعیت اقتصادی یک بسته محرک عظیم را برنامه‌ریزی کند، هرچند همان‌طور که دیگران خاطرنشان کردند دلایلی برای شک درباره این برنامه وجود دارد. علاوه بر این، بانک توسعه چین متعهد شده است که از شرکت‌های مرتبط با طرح جاده ابریشم که از کرونا ضربه دیده‌اند پشتیبانی کند، اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا این پشتیبانی فقط در اختیار شرکت‌های چینی خواهد بود یا شرکت‌های خارجی را نیز شامل می‌شود. احتمالا چین در پاسخ به این بحران با مشکلات قابل‌توجهی در رویارویی با هزینه‌های عمومی برای بهداشت داخلی و بهبود اقتصادی و یارانه‌های مالی خود برای طرح جاده ابریشم مواجه خواهد شد.

درحالی‌که برای ارزیابی تأثیرات کامل کرونا برای اقتصاد چین ماه‌ها زمان نیاز است و دولت چین به‌طور واضح در تلاش است تا آنها را جبران کند، اما بازتاب‌های گسترده‌تر اقتصادی این ویروس ممکن است طرح جاده ابریشم را با محدودیت‌های فراوانی روبه رو کند. در همین حال، دولت چین به‌وضوح تلاش می‌کند تا نقش حکمرانی جهانی را با سازمان‌دهی خودش به‌عنوان رهبر کنترل‌گر کرونا در گفتار و اعمال خویش تقویت کند.

مقامات حزب کمونیست چین در تلاش هستند تا روایت جهانی را که پیرامون تأخیر در پاسخ و غالبا برخورد شدید آنها در برابر شیوع آن است، با پیروزی در موفقیت نهایی تغییر دهند. چین حتی شروع به ارائه کمک‌های مادی به کشورهای طرح جاده ابریشم مبتلا به این بیماری کرده است، ازجمله به ایتالیا که در تماس اخیر وزیران امور خارجه دو کشور، چین اعلام کرد قصد دارد دستگاه‌های تهویه، ماسک‌ها، وسایل محافظ و کیت‌های تست به این کشور صادر کند. چین قول مشابهی برای حمایت پزشکی از اسپانیا نیز داده است. امروز پکن در وضعیت مطلوبی در مقابله با ویروس کرونا قرار دارد.

البته این امر به دلیل تاکتیک‌های مهار اولیه و محکم بودن آن نیست، بلکه اکنون از چین به‌عنوان منبع حمایت همه‌گیر نهایی یاد می‌شود و این مساله مطمئنا راهی است برای تغییر نگرش کشورهای عضو این طرح که دلیل همکاری و تکیه‌بر چین را ببینند. بااین‌حال، خیلی زود است که بدانیم تا چه اندازه خود کشورهای طرح جاده ابریشم تحت تأثیر این بیماری همه‌گیر قرار خواهند گرفت. کسانی که با سیستم‌های ضعیف مراقبت‌های بهداشتی ازجمله میانمار یا نیجریه ممکن است تحت تنش زیادی قرار بگیرند و ممکن است به‌مراتب کمتر قادر به عملیاتی کردن انواع اقدامات مهار ویروس که چین انجام داد، باشند.

کشورهای کمتر توسعه‌یافته نیز ممکن است اثرات اقتصادی شدیدی را تجربه کنند که به‌نوبه خود ممکن است توانایی آنها در پرداخت  بدهی‌های مربوط به این طرح را بعدا محدود کند. ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا شاهد گسترش نتایج کرونا در کشورهای درگیر با طرح جاده ابریشم باشیم و درنتیجه خیلی زود می‌توان گفت چگونه برداشت‌های چین و رهبری حاکمیت جهانی آن تغییر شکل می‌یابد. بدون شک جواب در مورد موارد مختلف متفاوت است، اما بسیار بعید است که جاده ابریشم همین ابتکار را در مدت زمان مشابه سال آینده داشته باشد.