◄ رانندگی، تلفن همراه و عملکرد مغز

 وبلاگ تین نیوز، حسین قاسمی‌‌نژاد | در سال‌های‌‌اخیر مجامع علمی‌‌ و فنی‌‌ مختلف، نگرانی‌‌های‌‌ خود را نسبت به وضعیت رو به رشد استفاده از تلفن همراه در هنگام رانندگی‌‌ ابراز داشته‌اند. رشد فزاینده كاربران تلفن همراه در هنگام رانندگی‌‌ در واقع بخشی‌‌ از روند نگران کننده تأثیر فن‌آوری‌‌های‌‌ روز بر کاهش توجه رانندگان بر وضعیت رانندگی‌‌خود می‌‌باشد.
دامنه استفاده از تلفن همراه سالیان اخیر بین رانندگان كشور ما زیاد شده است. با توجه به اهمیت موضوع مذکور لازم است تا تحلیل دقیقی‌‌ نسبت به مزایا و معایب استفاده از این فن‌آوری‌‌ صورت پذیرد. استفاده از تلفن همراه در خودرو مشکلاتی‌‌ همچون تماس با پلیس، عوامل امدادی‌‌ و هماهنگی‌‌ برنامه‌های‌‌ روزمره را بسیار ساده کرده است. از سوی‌‌ دیگر استفاده از این وسیله در هنگام رانندگی‌‌ باعث به وجود آمدن احساسات مختلفی‌‌ در شخص راننده مانند: ناراحتی‌‌، هیجان، افسردگی‌‌ و حتی‌‌ احساسات مثبتی‌‌ مانند خوشحالی‌‌ و ... می‌‌شود و این موضوع منجر به عدم رعایت قوانین راهنمایی‌‌ و رانندگی‌‌ از طرف رانندگان و افزایش تخلفات و تصادفات ترافیكی‌‌ می‌‌شود كه علاوه بربه وجود آوردن مشكلات روحی‌‌ برای‌‌ خانواده ها، هزینه‌های‌‌ بسیاری‌‌ را نیز بر جامعه تحمیل می‌کند. از این رو کشورهای‌‌ مختلف محدودیت‌هایی‌‌ را در مورد استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی‌‌ اعمال نموده اند.

انجام رانندگی‌‌ به تمرکز بالایی‌‌ نیاز دارد و پرداختن به کارهای‌‌ دیگر در حین رانندگی‌‌ هم برای‌‌ خود فرد و هم برای‌‌ دیگران خطرآفرین خواهد بود. مكالمه با تلفن همراه موجب حواس پرتی‌‌ و کاهش تمرکز راننده می‌گردد و گاهی‌‌ راننده را دچار اشتباهاتی‌‌ مانند انحراف از جاده، تخطی‌‌ از سرعت مجاز، عبور از چراغ قرمز و تغییرناگهانی‌‌ مسیر می‌کند. رانندگانی‌‌ كه در حین رانندگی‌‌ با تلفن همراه صحبت می‌‌كنند چهار برابر بیشتر از دیگر رانندگان احتمال وقوع تصادف دارند. این‌ خطر با افزایش‌ سن‌ راننده‌ بیشتر می‌ شود و متاسفانه‌ به‌ تجربه‌ راننده‌ هم‌ ارتباطی‌ ندارد‌.

اداره ملی‌‌ ایمنی‌‌ ترافیک بزرگراه های‌‌ آمریکا اعلام کرد نزدیك به 5500 نفر در سال 2009 میلادی‌‌ در ایالت متحده در تصادفات مربوط به حواس پرتی‌‌ رانندگان جان خود را از دست دادند و 450 هزار نفر نیز مجروح شدند در سال 2010 میلادی‌‌ نیز بیش از 3000 نفر بر اثر تصادف های‌‌ مرتبط با استفاده از عوامل ایجاد حواس پرتی‌‌ در زمان رانندگی‌‌ از قبیل  استفاده از تلفن همراه جان باختند. از سوی‌‌ دیگر نتیجه یک بررسی‌‌ جدید در كشور آمریکا نشان می‌‌دهد حدود یک سوم رانندگان جوان در این کشور به رغم آگاهی‌‌ از خطرات استفاده از تلفن همراه برای‌‌ ارسال پیام کوتاه در زمان رانندگی، این کار خطرناک را انجام می‌‌دهند.
همچنین تحقیقات مذكور این مطلب را نشان داده است كه، با اینکه هشتاد درصد رانندگان آمریكایی‌‌ با گروه سنی‌‌ شانزده تا بیست و یک سال درباره خطرات استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی  آگاه هستند ولی‌‌بیست و نه درصد آنها ظرف مدت زمان یک ماه گذشته در حین رانندگی‌‌ از خدمات پیام کوتاه تلفن های‌‌ همراه استفاده کرده اند. حدود چهل و هشت درصد این گروه سنی‌‌از جوانان اعلام کردند والدین خود را در حال استفاده از سرویس پیام کوتاه تلفن همراه و مكالمه بدون استفاده از هندزفری‌‌ در زمان رانندگی‌‌ دیده اند. با این حال میزان تلفات ناشی‌‌ از رانندگی‌‌ در آمریکا در سال گذشته پایین ترین رقم ظرف شش دهه گذشته بوده است.
 طبق آمارهای‌‌ ذكر شده می‌‌توان علت وقوع اكثر تصادفات جاده ای‌‌ در كشور آمریكا را حواس پرتی‌‌ رانندگان بالاخص در گروه سنی‌‌ جوان نام برد. از این رو سی‌‌ و هفت ایالت آمریکا استفاده از سرویس پیام کوتاه تلفن های‌‌همراه و ده ایالت نیز استفاده از تلفن های‌‌ همراه را در زمان رانندگی‌‌ ممنوع اعلام نموده اند.

اگرچه عدم تمركز و حواس پرتی‌‌ رانندگان تأثیر نامطلوبی‌‌بر ایمنی‌‌در رانندگی‌‌ دارند، اما صحبت با تلفن همراه و ارسال پیامك متأسفانه به عنوان دو پدیده خطرناك این روزها رواج بیشتری‌‌ یافته كه در این میان ارسال پیامك خطرناك تر است و بیش از هر كار دیگری‌‌ حواس راننده را پرت می‌‌كند.
در كشور آمریكا بین سالهای ‌‌1995 تا سال 2008 تعداد مشتركان تلفن همراه افزایش چشمگیری‌‌ داشته است از این رو تدابیری‌‌ به منظور كاهش خطرات ناشی‌‌ از صحبت كردن با تلفن همراه هنگام رانندگی‌‌ مانند استفاده  از هندزفری‌‌ارائه شده است، اما با این حال مطالعات اداره ملی‌‌ ایمنی‌‌ و ترافیك آمریكا (NHTSA 90 ) و علوم بنیادی‌‌ مغز اعلام داشته اند كه درحقیقت خطر واقعی‌‌ در دستان ما نیست بلكه در ذهن ماست.  به عبارتی‌‌ دیگر پاسخ دادن به تلفن همراه در حال رانندگی‌‌ چه به صورت عادی‌‌ و چه با استفاده از  هندزفری‌ برای‌ آزاد بودن‌ دست‌های‌ راننده‌، تاثیری‌ در کاهش‌ خطر تصادف‌ هنگام‌ صحبت‌ کردن‌ ندارد، زیرا توجه را از جاده به مکالمه تلفن برمی‌‌گرداند و این خود مکالمه است که سبب حواس پرتی‌‌ راننده می‌‌شود و نه تلفن همراه و تمرکز راننده‌ در هر دو حالت‌ از دست می‌‌رود.

دلایل خطرساز بودن استفاده از  تلفن همراه حین رانندگی‌‌: 
بسیاری‌‌ از ما هنگام رانندگی‌‌ با تلفن همراه صحبت می‌‌كنیم، این در حالی‌‌ است كه از خطرات استفاده تلفن همراه آگاه هستیم اما با این وجود همچنان به این كار نادرست ادامه می‌دهیم در صورتیكه  هیچگاه در حین مكالمه با تلفن همراه متوجه نمی‌‌شویم كه حواسمان پرت شده است. باید بدانیم رانندگی‌‌ فعالیت بصری‌‌ است و متمركز كردن چشمان بر روی‌‌ مسیر، مشاهده و پردازش اطلاعات به سرعت و به طور صحیح، بهترین راه مقابله با معضل عدم توجه راننده  به مسیر حركت است و به عبارتی‌‌ ایمن ترین حالت رانندگی، زمانی‌‌ است كه هیچ گونه عامل حواس پرتی‌‌ در كار نباشد و بتوانیم به درستی‌‌ قادر به محاسبه سرعت و فاصله طولی‌‌ وسیله نقلیه خود در حین رانندگی‌‌باشیم. در حقیقت رانندگی‌‌نیاز به100 درصد تمركز و توجه راننده دارد. زمانی‌‌ كه حین رانندگی‌‌ با تلفن همراه صحبت می‌‌كنیم ممكن است تصور كنیم كه داریم چند وظیفه را باهم انجام می‌‌دهیم اما واقعیت این است كه مغز ما نمی‌‌تواند چند وظیفه را به طور همزمان انجام دهد. تمركز و توجه ما در مغز بین فعالیت‌ها تقسیم می‌‌شود و مغز ما به سرعت از یك فعالیت به فعالیت دیگر جریان را تغییر می‌‌دهد. 
از آنجایی‌‌ كه واژه هایی‌‌ كه در طول یك مكالمه صوتی‌‌ بازگو می‌‌شود فقط یكبار بوده و ناپدید می‌‌شود مغز باید به طور دقیق بر مكالمه تمركز داشته تا قطاری‌‌ از گفتگو را بسازد. نمایش بصری‌‌ جاده ها و بزرگراه‌ها در مقایسه با یك مكالمه صوتی‌‌ به سرعت تغییر نمی‌‌كند و ناپدید نمی‌‌شود بنابراین مغز به صورت دوره ای‌‌ و متناوب بسیاری‌‌ از اطلاعات بصری‌‌ را نادیده می‌‌گیرد. در نتیجه زمانی‌‌ كه ما در حال مكالمه با تلفن همراه هستیم فقط صحبت نمی‌‌كنیم بلكه انواعی‌‌ از تصاویر مختلف را در ذهن مجسم می‌‌كنیم. در این میان مغز فاقد قدرت پردازش سریع و درست برای‌‌تغییر دادن شرایط در حین رانندگی‌‌است.  این تجسم و تصور فكری‌‌ می‌‌تواند بی‌‌ضرر باشد اما هنگامی‌‌كه حین استفاده از تلفن همراه گام‌های‌‌ یك عابر پیاده و یا چرخهای‌‌ یك ماشین به خط دیگری‌‌ منحرف شود می‌‌تواند به یك تراژدی‌‌تبدیل شود. 

نقش تلفن همراه در تصادفات جاده ای‌‌ایران:
در بحث تصادفات جاده ای‌‌ كشور 70 درصد نقش عامل انسانی‌‌ مطرح می‌‌باشد،در بررسی این عامل به عنوان اثر گذارترین می‌‌توان به گسترش استفاده از تلفن همراه بالاخص در دهه اخیر پرداخت. با وجود اینکه در ایران طبق قانون جدید اخذ جرایم رانندگی‌‌ مصوب اسفند ماه 89،  استفاده از تلفن همراه  یا وسایل ارتباطی‌‌ مشابه در حین رانندگی‌‌ به‌کلی‌‌ ممنوع بوده و قانونگذار برای‌‌ آن مبلغ جریمه ریالی‌‌ و نمره منفی‌‌ در نظر گرفته است، ولی‌‌ به دلیل مشکلات موجود در نحوه اعمال قانون و نیز مزایای‌‌ استفاده از تلفن همراه، کنترل دقیقی‌‌بر آن وجود ندارد و به صورت مقطعی‌‌ با آن برخورد می‌‌گردد. آمار ها نشان می‌‌دهد از سال 82 تاکنون به علت اجرای‌‌ قانون ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی‌‌ در ایران تخلف‌های‌‌ ناشی‌‌ از آن 50 درصد کاهش یافته است. از سوی‌‌ دیگر  نیمی‌‌‌ از رانندگان حداقل یکبار در وضعی‌‌قرار گرفته‌اند که کنترل وسیله نقلیه خود را از دست داده اند به نحوی‌‌ که مرتکب اشتباهاتی‌‌ مانند تغییر مسیر بدون توجه به دیگران، عبور از چراغ قرمز،  انحراف و سرعت بیش از  حدمجاز شده اند که دراین میان تلفن همراه به عنوان یکی‌‌ از پدیده‌هایی‌‌ که به ویژه در یک دهه اخیر به نحو گسترده‌ای‌‌ وارد زندگی‌‌ مردم شده است، سهم عامل انسانی‌‌ را درتصادفات افزایش داده است.

جمع بندی‌‌و نتیجه گیری:
1-تصادف‌ هنگام‌ استفاده‌ از تلفن‌ همراه‌، چهار برابر خطر تصادف‌ در حالت‌ عادی‌ است‌.‌ این‌ خطر با افزایش‌ سن‌ راننده‌ بیشتر می‌ شود و متاسفانه‌ به‌ تجربه‌ راننده‌ هم‌ ارتباطی‌ ندارد‌.‌
2-همان‌ طور که‌ در شرایط خاص‌ و اورژانس در جاده و ...‌، داشتن‌ تلفن‌ همراه‌ می‌تواند نجات‌ بخش‌ باشد، اما در شرایط عادی‌ و روزمره‌ رعایت‌ نکردن‌ مسایل‌ ایمنی‌ مربوط به‌ استفاده‌ از تلفن‌ همراه‌ هنگام‌ رانندگی‌‌ می‌‌تواند خطر آفرین‌ باشد.
3-‌ تحقیقات انجام شده‌ نشان‌ می‌ دهند استفاده‌ از هندزفری‌ به منظور‌ آزاد بودن‌ دستهای‌ راننده‌ تاثیری‌ در کاهش‌ خطر تصادف‌ هنگام‌ صحبت‌ کردن‌ ندارد، زیرا علت‌ این‌ امر از بین‌ رفتن‌ تمرکز راننده‌ در هر دو حالت‌ است‌.‌
4- خطر تصادف‌ در هنگام‌ مکالمه با تلفن همراه در بزرگراه‌ها به‌ مراتب‌ بیشتر از جاده‌‌های‌ شهری‌ و کم‌ سرعت‌ است‌.
5- صحبت كردن با تلفن همراه حین رانندگی‌‌بسیار خطرساز بوده و ایمنی‌‌ رانندگی‌‌ را از بین می‌‌برد. رانندگی‌‌ ایمن و مطمئن به معنی رانندگی‌‌ است كه نه فقط چشم ها بر روی‌‌ جاده حفظ شود و دستها بر روی‌‌ فرمان ماشین قرار گیرد بلكه از همه مهم تر نیاز به تمركز ما بر روی‌‌ فعالیت های‌‌ شناختی‌‌ دارد نه به چالش كشیدن فعالیت ها به طور همزمان كه ما معمولاً انجام می‌‌دهیم .