چگونه یک پویش موفق برای کاهش تصادفات داشته باشیم؟
تصادفات رانندگی نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روانی نیز می تواند پیامدهای جدی و پایداری داشته باشد.
آرش مانی* تصادفات رانندگی نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روانی نیز می تواند پیامدهای جدی و پایداری داشته باشد. یکی از شایع ترین این پیامدها، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است که ممکن است زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و این اختلال با علائمی همچون کابوس های مکرر، یادآوری های ناخواسته از حادثه، اضطراب شدید و اجتناب از رانندگی یا حتی سوار شدن به خودرو همراه است.
بسیاری از افراد پس از سوانح رانندگی، درجاتی از اضطراب و ترس را تجربه می کنند. این احساسات ممکن است به شکل فوبیای رانندگی (Vehophobia) یا اجتناب از محل حادثه بروز کند. در موارد شدیدتر، افسردگی نیز شایع است، به ویژه در افرادی که آسیب های جسمی جدی دیده اند. احساس گناه در کسانی که تصور می کنند می توانستند از حادثه جلوگیری کنند، یکی دیگر از پیامدهای رایج روانی است که اغلب با نشخوارهای فکری و سرزنش خود همراه می شود. برخی دیگر نیز خشم و پرخاشگری را تجربه می کنند که ممکن است به خود، دیگران یا حتی قوانین و سیستم حمل ونقل معطوف شود.
نقش حمایت اجتماعی در کاهش اثرات منفی روانی
حمایت اجتماعی، یکی از مؤثرترین عوامل در کاهش اثرات منفی روانی ناشی از تصادفات است. خانواده، دوستان و گروه های حمایتی می توانند به کاهش اضطراب، پیشگیری از افسردگی و افزایش تاب آوری افراد آسیب دیده کمک کنند. راهکارهایی مانند آموزش خانواده ها، ایجاد گروه های حمایتی، ارائه خدمات آنلاین و حمایت روان شناختی در محیط کار می تواند نقش مهمی در بازتوانی روانی این افراد داشته باشد.
پویش هایی مانند «نه به تصادف!» می توانند نقش مهمی در کاهش تصادفات و پیامدهای روانی آن داشته باشند، اما تأثیرگذاری این کمپین ها به نحوه طراحی و اجرای آن ها بستگی دارد. صرفاً هشدار دادن درباره خطرات رانندگی کافی نیست، بلکه باید از روش های علمی و روان شناختی برای تغییر رفتار افراد استفاده شود.
یک پویش موفق باید بتواند همزمان بخش منطقی (قشر فرونتال) و بخش هیجانی (آمیگدال) مغز را درگیر کند. استفاده از داستان های واقعی قربانیان، محتواهای چندرسانه ای تأثیرگذار، شبیه سازی های تعاملی و راهکارهای تدریجی برای تغییر رفتار از جمله روش های مؤثر در این زمینه است. همچنین، تحقیقات روان شناختی نشان داده اند که افراد بیشتر تحت تأثیر روایت های شخصی قرار می گیرند تا آمارهای خشک، بنابراین باید از تجربیات واقعی برای ایجاد همدلی و تغییر نگرش مخاطبان استفاده شود.
راهکارهای پیشگیری از مشکلات روانی پس از تصادف
برای پیشگیری از مشکلات روانی ناشی از تصادف، باید تاب آوری افراد تقویت شده و استرس آن ها مدیریت شود. این امر از طریق ایجاد حس کنترل، تقویت شبکه اجتماعی، معنا دادن به تجربه و بازسازی ذهنیت فرد امکان پذیر است. مدیریت استرس نیز با روش هایی همچون تکنیک های آرام سازی، مواجهه تدریجی، بازسازی شناختی، ورزش و داشتن روال منظم قابل انجام است.
جمع بندی
تصادفات رانندگی تنها یک مسئله فیزیکی نیستند، بلکه اثرات عمیق روانی نیز به دنبال دارند. PTSD، اضطراب، افسردگی، احساس گناه و خشم از جمله پیامدهای روان شناختی این حوادث هستند. حمایت اجتماعی، اجرای پویش های آگاهانه و علمی، و به کارگیری راهکارهای روان شناختی برای مدیریت استرس و تقویت تاب آوری، از جمله اقدامات مؤثر برای کاهش آسیب های روحی ناشی از تصادفات است. برای ایجاد تغییرات پایدار در رفتارهای رانندگی، لازم است از روش های علمی و انگیزشی استفاده شود تا مردم به طور منطقی و احساسی متعهد به رانندگی ایمن شوند.
*روانشناس و دکترای تخصصی علوم اعصاب شناختی
