اطلس باستانشناسی ساحلی خزر تدوین میشود
پروژه بررسی و شناسایی کشتی‌های تاریخی و بنادر کهن تجاری دریای خزر در دو استان دیگر شمال کشور اجرا میشود.
پروژه بررسی و شناسایی کشتی‌های تاریخی و بنادر کهن تجاری دریای خزر در دو استان دیگر شمال کشور اجرا میشود.
به گزارش مارین نیوز، سرپرست پروژه بررسی و شناسایی کشتی‌های تاریخی و بنادر کهن تجاری دریای خزر در استان گیلان گفت: پروژه بررسی و شناسایی کشتی‌های تاریخی و بنادر کهن تجاری دریای خزر که در استان گیلان اجرا شده در دو استان دیگر شمال کشور نیز اجرا میشود و یافتههای آن مجموعا در قالب یک اطلس باستانشناسی جمع‌آوری و منتشر خواهد شد.
حسین توفیقیان با بیان اینکه این پروژه اسفندماه سال 95 انجام شد و اکنون نیز در حال نهایی کردن گزارش آن هستیم، به خبرنگار مارین‌تایمز گفت:در این پروژه بقایای کشتیهایی که در نوار ساحلی استان گیلان باقی مانده بود ثبت و ضبط شد و موضوع ساخت قایق‌های محلی نیز بررسی شد.توفیقیان با اشاره به اینکه همه موارد فرهنگی و تاریخی که درباره کشتی‌های این منطقه وجود داشت نیز ثبت شد، اظهار کرد: در این طرح مطالعات گروه باستان شناسی بر روی دو فروند شناور چوبی تاریخی که یکی از آنها در ساحل تالش و دیگری در ساحل رودسر قرار داشت ، انجام شد و این دوکشتی به عنوان آثار ملی ثبت شدند.
وی افزود: یک کشتی دیگر در سواحل امیرآباد نیز در این طرح مطالعه شد که در عمق 10 متری دریای خزر قرار دارد. جنس این کشتی فلزی و کاملا با دو کشتی دیگر متفاوت است.
توفیقیان با اشاره به اینکه در این طرح، آخرین کارگاههای محلی ساخت قایق‌های محلی نیز مورد بررسی قرار گرفت، خاطرنشان کرد: در این بررسی نوعی قایق ساده با ساختار پوستی در "تالاب استیل" شهرستان آستارا ثبت شد که به قایق‌های درختی از میان تهی بسیار شبیه است.
به گفته این کارشناس باستان شناسی زیرآب؛ قدمت استفاده از این روش برای ساخت وسایل نقلیه به دوران میان سنگی باز می‌گردد.
وی افزود: فعلا طرح دیگری برای دریای خزر وجود ندارد البته پیشبینی میشود که پس از نهایی شدن گزارش مطالعات نوار ساحلی استان گیلان، همین پروژه مطلعاتی و شناسایی در دو استان ساحلی دیگر یعنی استان مازندران و استان گلستان نیز انجام شود تا بتوانیم دستاورد دقیقی از فرهنگ، آداب، رسوم و کشتیرانی و کشتیسازی در دریای خزر از 500 سال گذشته در دست داشته باشیم.
این کارشناس و پژوهشگر باستان شناسی زیرآب در ایران تاکید کرد: با وجود اینکه باستان شناسی در خزر بسیار محدودتر از باستان شناسی در دریای عمان و خلیج فارس است، اما دستاوردها و نتایج این بررسی‌ها در سه استان ساحلی دریای خزر پس از نهایی شدن در قالب یک اطلس منتشر خواهد شد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا نتایج این مطالعات برای انجام باستان شناسی زیرآب نیز مفید است یا خیر، تاکید کرد: در بخش کار میدانی باستانشناسی نتایج این مطالعات میتواند یاریگر باشد اما در مراحل دیگر به علت تفاوت ماهیتی ساحل و دریا و تفاوتهای تاریخی و باستانی آنها این مطالعات نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد.
باستان شناسی زیرآب دریای خزر نیاز به اعتبار بالا و زمان طولانی دارد
سرپرست پروژه بررسی و شناسایی کشتی‌های تاریخی و بنادر کهن تجاری دریای مازندران در استان گیلان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا تاکنون باستانشناسی زیرآب در دریای خزر انجام شده است؟ تصریح کرد: نخستین نمونه باستان شناسی زیر آب در دریای خزر همین مطالعاتی است که روی کشتی بازمانده در عمق 10 متری ساحل امیرآباد لاهیجان انجام شده است که خوشبختانه دستاورد بسیار خوبی برای ایران است، اما به جز این پروژه، تاکنون باستانشناسی زیرآب در دریای خزر نداشتهایم.
وی یادآور شد: باستان شناسی زیرآب دریای خزر پروژهای بسیار بزرگ و دشوار است و نیاز به زمان طولانی و اعتبار بالایی دارد زیرا آب دریای خزر غیرشفاف و کدر است و از این لحاظ به دریای سیاه معروف است که غواصی در این دریا بسیار سخت و دشوار است و باستان شناسان و محققان در زیر آب دید عادی ندارند و این کار را دشوار کرده است.
توفیقیان در همین رابطه اظهار کرد: بر اساس فرضیهها و منابع جغرافیایی و تاریخی، ایران قبل از دوران صفویه در دریای خزر کشتیرانی نداشته است، بنابراین پیشبینی میشود آثاری که متعلق به پیش از دوره صفویه باشد در این دریا یافت نشود.
وی درباره اعتبارات لازم برای پروژههای باستان شناسی زیر آب و یا ساحلی، بیان کرد: انجام مطالعات ساحلی اعتبار زیادی نیاز ندارد بنابراین پژوهشگاه میراث فرهنگی به راحتی و به سرعت اعتبار لازم را در اختیار گروه مطالعاتی قرار میدهد اما باستان شناسی زیرآب نیاز به اعتبارات و منابع کلان دارد و از آنجایی که تا کنون چنین پروژهای انجام نشده است نمیتوانیم اظهار نظر کنیم که پژوهشگاه میراث فرهنگی توان پرداخت و تامین اعتبارات این گونه پروژهها را دارد یاخیر.
راه‌اندازی رسمی گروه باستان شناسی زیرآب در پژوهشکده باستان شناسی
توفیقیان گفت: خوشبختانه امسال، بعد از 20 سال نخستین گام برای راه‌اندازی و ایجاد گروه باستانشناسی زیرآب در پژوهشکده باستان شناسی برداشته شد و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و پژوهشگاه میراث فرهنگی ایجاد این گروه را تصویب رساندند و دستور آنرا به صورت رسمی ابلاغ کردند.
وی افزود: با این کار، از این به بعد گروهی رسمی و قانونی به نام باستان شناسی زیرآب در پژوهشکده باستانشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی داریم که میتوانیم کارها و پروژهها را به صورت تخصصی در آنجا پیگیری کنیم.
مسوول راه‌اندازی گروه باستانشناسی زیرآب در پژوهشکده میراث فرهنگی اظهار کرد: در حال حاضر تعدادی از افراد این گروه مشخص شده‌اند اما همچنان در مرحله انتخاب و معرفی مدیر گروه و اعضای آن هستیم و امیدواریم که اعضای بیسشتری به این گروه مراجعه کنند و به جمع ما بپیوندند.
توفیقیان تصریح کرد: راه‌اندازی و ایجاد این گروه، دوره تازهای از باستان شناسی زیر آب را که در ایران مغفول مانده است، به ارمغان خواهد آورد و امیدواریم در ادامه این روند و مدیریت آن بتوانیم این گروه را به صورت جدی فعال و تجهیزات باستان شناسی زیرآب را به روز و اعضای فعال‌تری را جذب کنیم.
وی یادآور شد:باستان شناسی در خشکی مهم است اما باستانشناسی زیرآب صدبرابر مهمتر است بنابراین امیدواریم با این کار بتوانیم این فعالیت را نیز عملی کنیم، زیرا علاوه بر دریای خزر و دریای عمان، سواحل و دریای خلیج فارس نیز برای ما اهمیت بسیار زیادی از لحاظ تاریخی و فرهنگی دارد.
