۳ تنگه‌ حیاتی اقتصاد دنیا

ایران با در اختیار داشتن تمام سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان و همچنین اشراف بر سایر آبراه‌های منطقه،نقش مهمی در تامین امنیت انرژی در جهان دارد.

وی که به سوئیس سفر کرده بود در دیدار با ایرانیان مقیم سوئیس، گفت: آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند به‌طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. آنها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چرا که این اصلاً معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید.

پس از این اظهار نطر رئیس جمهور ایران بود که سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه در نامه‌ای خطاب به روحانی از مواضع وی در برابر آمریکایی‌ها قدردانی و اعلام کرد:حقیر به‌عنوان سرباز ولایت و این ملت سرفراز و با همه جان به حضور جناب‌عالی عرض می‌کنم این همان دکتر روحانی است که ما شناخت داشتیم و داریم و می‌بایست باشد. شما با سخنان حکیمانه ارزشمند و قدرتمندانه خودتان رهبر عزیز، ملت بزرگوار ایران اسلامی و مسلمانان جهان را سرافراز نمودید. دست شما را برای ایراد این سخنان به‌موقع، حکیمانه و صحیح می‌بوسم و برای هر سیاستی که مصلحت نظام اسلامی باشد در خدمت هستیم.

سرلشکر جعفری فرمانده کل سپاه نیز در اظهار نظری گفت:" می‌توان به دشمنان فهماند که استفاده از تنگه هرمز برای همه و یا برای هیچ کس چه معنا و مفهومی می‌تواند داشته باشد."

اما ماجرا به همین جا ختم نشد و حجت الاسلام روحانی در سخنرانی خود در بین سفرا و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور پاسخ اظهارات تند ترامپ را اینگونه دارد: امروز سخن گفتن با آمریکا معنایی جز تسلیم و پایان دستاوردهای ملت ندارد. آقای ترامپ! ما مرد شرف و ضامن امنیت آبراه منطقه در طول تاریخ هستیم ؛ با دم شیر بازی نکنید، پشیمان کننده است.

آنچه تا پیش از این سخنرانی روحانی ذهن کارشناسان و تحلیلگران داخلی و بین المللی رابه خود معطوف کرده بود، بستن تنگه هرمز یا لا اقل نا‌امن کردن آن از سوی ایران بود. اما روحانی در این سخنرانی خود به نکته مهمی اشاره کرد که قابل تامل است.

رئیس جمهور کشورمان در جمع سفرای ایرانی خارج از کشور با بیان اینکه وقتی نفت ایران صادر نشود هیچ کس نمی‌تواند نفت صادر کند، گفت:" خیال می‌کنند وقتی ما می‌گوییم هنگامی که نفت ایران صادر نشود، هیچ کس نمی‌تواند نفت صادر کند به دنبال بستن تنگه هرمز هستیم در صورتی که راه‌های فراوانی وجود دارد و بستن تنگه هرمز روش ساده آن است، اما بسیاری تنگه‌های دیگر برای این کار در اختیار داریم."

پس از آن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در پاسخ توییتری خود خطاب به رئیس جمهور کشورمان مطالب تندی علیه مواضع روحانی نوشت و اظهار داشت: "دیگر هرگز ایالات متحده را تهدید نکن، شما تاوان آن را خواهید داد به‌طوری که در طول تاریخ افراد کمی چنین تاوانی داده‌اند. ما دیگر کشوری نخواهیم بود که کلمات جنون‌آمیزتان درباره خشونت و مرگ را تحمل کنیم. مراقب باش!"

اما روزگذشته سرلشکر سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه اظهارات مهمی را خطاب به رئیس جمهور آمریکا مطرح کرد.

وی با بیان اینکه آمریکا با صرف هزینه‌های چند میلیارد دلاری نتوانسته هیچ غلطی در منطقه بکند، گفت:" آقای ترامپ، بپرسید از فرمانده وقت خودتان که چه‌کسی را به ایران فرستاد پیش من به‌عنوان سرباز، نه رئیس جمهور این کشور، که "آیا می‌شود به ما مهلت بدهید و از نفوذتان استفاده کنید سربازان ما این چند ماه مورد حمله مجاهدین عراق قرار نگیرند تا ما از عراق خارج شویم؟!".

فرمانده نیروی قدس سپاه دامه داد: "شما یک جنگ با پشتوانه 2هزار میلیارد دلاری را در یمن به نتیجه نرساندید؟ یک سازمان در یمن در مقابل شماست ولی در مقابل پیشرفته‌ترین امکانات جنگی شما پیروز شده است، در این چهار سال چه‌چیزی را به دست آوردید؟ دریای سرخ را که یک دریای امن بود ناامن کردید، ریاض و عربستان که صد سال بود یک خمپاره در آن شلیک نشده بود امروز زیر آتش قرار دادید؟ امروز برای ما خط‌ونشان می‌کشید؟

تا اینجای کار ذهن اغلب کار شناسان و تحلیگران بر اینکه نکته معطوف شده بود قصد ایران برای جلوگیری از صدور نفت منطقه در صورت جلوگیری از صدور نفتش، تنها بستن یا نا‌امن کردن تنگه هرمز است. اما زمانی که روحانی صحبت از بستن دیگر تنگه‌ها به میان آورد و بعد از آن سردار سلیمانی نیز موضوع دریای سرخ را مطرح کرد، مشخص شد توانمندی ایران تنها به بستن یا نا‌امن کردن تنگه هرمز محدود نمی‌شود و ایران توان تاثیرگذاری بر دیگر تنگه‌های مهم منطقه مانند تنگه باب المندب را نیز دارد.

منطقه شمال اقیانوس هند منطقه‌ای راهبردی در تجارت جهانی است به طوری که حدود 80درصد تجارت جهانی از این منطقه انجام می‌شود. همچنین از 9 تنگه مهم دنیا، 4تنگه هرمز، باب المندب، کانال سوئز و تنگه مالاگا در منطقه شمال اقیانوس هند قرار دارد.

اما اکثر نفت صادراتی به جهان از 3 تنگه هرمز، باب‌المندب و کانال سوئز عبور می‌کند و مهمترین این سه تنگه نیز تنگه هرمز است. اما با نگاهی اجمالی به خوبی در می‌یابیم که امنیت هر سه تنگه مهم تامین کننده انرژی در جهان  را جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم تامین می‌کند.

 براساس گزرارشی که رویترز به تازگی منتشر کرده است، در نیمه نخست سال 2018 روزانه 17.4 میلیون بشکه نفت از منطقه تنگه هرمز صادر می‌شود که حدود 35 درصد کل صادرات نفت جهان است. همچنین در سال 2017 نیز روزانه حدود 5 میلیون بشکه نفت از تنگه‌های باب‌المندب و  5.5 میلیون بشکه نفت هم از کانال سوئز به اروپا صادر شده است.

آنچه مشخص است نیمی از صادرات نفت جهان از منطقه غرب آسیا صورت می‌گیرد که باید از طریق سه تنگه هرمز، باب المندب و کانال سوئز به اروپا و آسیا صادر شود. که در این بین تنگه هرمز با اختصاص سهم حدود 30 درصدی صادرات نفت به خود، با اهمیت ترین گذرگاه تامین انرژی جهان است.

عمده نفت صادراتی به اروپا  از مسیر تنگه‌هرمز، تنگه باب‌المندب و دریای سرخ و کانال سوئز تامین‌ می‌شود که بروز نا‌امنی در هر یک از این تنگه‌ها می‌تواند صادرات نفت به اروپا را مختل کرده و این قاره را با چالش جدی در حوزه انرژی مواجه خواهد کرد.

در سال‌های اخیر عربستان تلاش فراوانی برای احدث خط لوله انتقال نفت از سه پایانه مهم نفتی خود که در شرق این کشور و در نزدیکی خلیج فارس هستند برای انتقال نفت به دریای سرخ و صادرات نفت از آن منطقه انجام داده است که بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی آژانس انرژی آمریکا تا کنون موفقیت آمیز نبوده است.

 از سوی دیگر پنج کشور عربستان، کویت، قطر، امارات و مصر با سرمایه‌گذاری بر احداث یک خط لوله که از پایانه نفتی عین السخنه در کانال سوئز به بندر اسکندریه در دریای مدیترانه متصل شده است، بخش از تولیدات نفتی خود را نیز از این مسیر صادر می‌کنند که در سال 2016 چیزی در حدود 5.5 میلیون بشکه نفت از این مسیر صادر شده است که این میزان در حدود 9 درصد از صادرات نفت جهان را به خود اختصاص می‌دهد که در مقابل سهم 30 درصدی تنگه هرمز بسیار کم است.

بزرگترین تاسیسات نفتی عربستان در منطقه الشرقیه این کشور قرار دارد که روزانه حدود 6 تا 7 میلیون بشکه نفت از این منطقه صادر شده و این یعنی 50 درصد صاردات نفت عربستان سعودی.

عربستان در حمله به یمن قصد داشت تا با اشغال استان حضرموت یمن، بر بندر مکلا این استان احاطه پیدا کند و با احداث یک خط لوله نفت از بزرگترین چاه نفت خود در شرق عربستان به این بندر، در حقیقت تنگه هرمز را دور بزند و جایگزینی برای صادرات نفت خود از تنگه هرمز ایجاد کند که تا کنون موفق به این کار نشده است.

بندر مکلا در استان حضرموت یمن

بر این مبنا عربستان نمی‌تواند هیچ جای دیگری را برای صادرات نفت خود جایگزین تنگه هرمز کند و می‌بایست عمده صادرات نفت خود را از این منطقه انجام دهد.

اما جمهوری اسلامی ایران با در اختیار  داشتن تمامی سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان احاطه بسیار خوبی بر این منطقه دارد و در حقیقت تامین کننده اصلی امنیت این منطقه بشمار می‌رود.

در سال‌های اخیر ایران توانسته است با طراحی و تولید انواع تسلیحات و موشک‌های کروز ضد کشتی و مین‌های دریایی، ازتوانمندی بالایی در حوزه رزم دریایی برخوردار باشد. امروز نیرو‌های دریایی ارتش و سپاه، به انواع موشک‌های کروز با برد های مختلف تا 300 کیلومتر( مانند موشک قدیر) مجهز هستند که قابلیت شلیک از انواع شناورها، سکوهای پرتاب ساحلی و بالگردها و جنگنده‌ها را دارند.

موشک کروز 300 کیلومتری قدیر در حال شلیک از ناوشکن نقدی

علاوه بر این سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی با طراحی و تولید موشک‌ بالستیک ضد کشتی خلیج فارس که با سرعت ما فوق صوت حرکت کرده و مجهز به سامانه هدایت اپتیکی است، می‌تواند انواع ناوهای جنگی را مورد هدف قرار دهد.

موشک بالستیک ضد کشتی خلیج فارس

اما تنگه راهبردی هرمز منطقه‌ای کوچک است که عرض آن تنها 21 مایل بوده و عرض مسیر قابل کشتیرانی در آن در هر طرف حدود 2 مایل است. در این صورت اگر تنها یک سوپر نفتکش و یا کشتی بزرگ تجاری در این منطقه دچار سانحه شود عملا تنگه هرمز بسته خواهدشد. ضمن آنکه ختی در صورت نا امن شدن این منطقه هم دیگر هیچ کشوری حاضر نخواهد بود که کشتی‌های تجاری خود را به این منطقه بفرستد.

اما یکی دیگر از تنگه‌های مهم این منطقه، تنگه باب‌المندب است. این تنگه که درجنوب غرب یمن واقع شده و تنها آبراه متصل کننده خلیج فارس به تنگه هرمز به دریایی سرخ و کانال سوئز است.

با وقوع انقلاب در کشور یمن، تمامی سواحل غربی این کشور به دست انصار الله و مردم یمن که با تاسی از انقلاب اسلامی حرکتی انقلابی را در یمن آغاز کرده بودند، افتاد.

طی روزهای گذشته شاهد آن بودیم که نیروهای انصار الله دو کشتی بزرگ سعودی و اماراتی را با موشک‌های کروز ضد کشتی مورد هدف قرار دادند که هرکدام از آنها حدود 2.5 میلیون بشکه نفت حمل می‌کردند. این اولین  مرتبه‌ای نبود که نیروهای انصار الله از موشک کروز ضد کشتی استفاده می‌کردند و قبلا هم آنها توانسته بودند با موشک‌های کروز یک ناوچه عربستانی به نام المدینه را مورد هدف قرار دهند.

پس از این اقدام نیروهای انصار الله، وزیر انرژی عربستان اعلام کرده است که فعلا صادرات نفت از این منطقه را تا تامین امنیت کامل آن متوقف خوهد کرد.

با نگاهی گذرا به شرایط و اتفاقات رخ داده در منطقه در می‌یابیم که نه تنها امنیت تنگه هرمز بلکه امنیت سایر تنگه‌های مهم و راهبردی این منطقه بدون حضور و دخالت جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر نیست و ایران علاوه بر تنگه هرمز احاطه بالایی بر سایر تنگه‌های منطقه دارد.