◄ نخستین کشتی‌ های جهان

تاریخ بشر از کرانه های خلیج فارس در تمدن «جی» و آتلانتیس آغاز شده است و خلیج فارس نخستین دریایی است که انسان ها روی آن با قایق دریا را پیمودند.
 
بقایای ویران گورهای دیرین در بحرین و ایلام و کاوش های مقدماتی دیرین شناسی که پیرامون بوشهر به عمل آمده، ثابت می کند که در آن جا بیش از هزار سال پیش از میلاد تاسیسات کشتیرانی وجود داشته است. بنا به سروده حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه، نخستین کسی که به ساختن کشتی دست زد، جمشید جم از سلسله پیشدادیان بود، به فرموده شاعر بلند پایه ایران، جمشید با کشتی بر آب ها و دریاها گذر کرد و از کشوری به کشور دیگر رفت.
گذر کرد از آن پس به کشتی، بر آب وکشور به کشور برآمد شتاب و کارشناسان معتقدند قدیمی ترین سند حاضر از دریانوردی ایرانیان، «گویچه»ای از گل پخته است، که در حفاری های ناحیه چغامیش خوزستان به دست آمده و مربوط به دوران پیدایش خط است. در تاریخ، ایرانیان به علت داشتن سابقه طولانی دریانوردی و نیز مسافرت های مدام دریایی در خلیج فارس و دریای مکران موفق به کشف و ابتکارهای مهمی در زمینه دریا و دریانوردی شده اند. اختراع فانوس و علائم دریایی، قطب نما، سکان، حفر کانال و نیز نوشتن و ثبت اطلاعات و اتفاقات، دانستنی ها و دانش های دریانوردی در دفاتر که به راه نامه معروف شده بود در ایران قدیم صورت گرفته است.
 
   تاریخ کشتی های بادبانی
تاریخ کشتی های بادبانی از زمانی است که اسم قایق های بادبانی بزرگ را کشتی نامیدند. نخستین آثار دریانوردی دوران تاریخ از بخش اول سلسله هخامنشیان که به عیلام معروف شده، در خلیج فارس بوده است.
در تاریخ نیز آمده است که کشتی های رودخانه نیل نخستین کشتی هایی هستند، که اطلاعات زیادی از جزییات آنها در دسترس است، زیرا که مصریان باستان بر دیوارهای مقبره ها و معابدشان نقاشی های دقیقی از کشتی های خود می کشیدند. همچنین نمونه های کوچک و زیبایی از این کشتی ها را می ساختند و آنها را داخل مقبره های خود قرار می دادند، این نمونه ها مینیاتورهای کاملی از کشتی های واقعی بودند. قدیمی ترین نمونه ای که تاکنون پیدا شده حدود ۹۰۰۰ سال قبل از میلاد، از سنگ ساخته شده است و در اثری دیگر که در موزه لندن است، به روی «آمفورا» یا کوزه ای متعلق به حدود ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد، یک کشتی با یک دکل و بادبان مربع شکل بزرگ نقاشی شده است.
نخستین کشتی مصری ها شبیه به کاسه ای کم عمق بود و تا اندازه ای به تخم مرغ شباهت داشت، که از درازا به دو نیم شده باشد، دماغه کشتی با انحنای زیبایی بالا آورده شده بود. عقبه نیز به بالا انحنا داشت و به طور معمول در انتها به طرح نیلوفر آبی بزرگی ختم می شد، که گل مقدس مصریان بود، در وسط کشتی دکل تعبیه شده بود، که بادبان مربع شکل را نگه می داشت. برخی از قایق های رودخانه نیل بسیار بزرگ بودند، تکه سنگ هایی که در ساخت اهرام و معابد مصر استفاده شده است، به وسیله این قایق از معادن سنگ موجود در چندین کیلومتر دورتر از راه رودخانه آوردند.
«سوزن کلئوپاترا» که سنگ عظیم هرمی شکلی به وزن تقریبی ۱۸۶ تن است و اکنون در دیوار لندن قرار دارد و نیز نمونه دیگری از آن در نیویورک است، به وسیله یکی از قایق های رودخانه نیل به مکان اولیه خود در مصر حمل شده بود. حتی سنگ های سنگین تری تا وزن ۳۸۰ تن توسط نمونه بزرگتر همین قایق ها حمل شده بودند.
 حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، مصری ها رهسپار دریا شدند و به جاهایی مانند جزیره کرت و شهرهای ساحلی فنیقی و جنوب یونان کنونی مسافرت کردند. این سفرهای طولانی با ابداع هاگینگ تراس ممکن شد، که طنابی محکم بود، که از سینه تا پاشنه کشتی امتداد می یافت و کشتی را محکم می بست.
 حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد، ملکه «هاتشپوست» مصر ۵ کشتی را رهسپار سرزمین پونت کرد، آنها با موفقیت زیادی بازگشتند، که داستان آنها روی دیوارهای معبد دیرالبحری در نزدیکی لاکسور حکاکی و نقاشی است. از مطالعه اینها چنین بر می آید، که این کشتی ها ۳۳ متر طول و ۵/۵ متر عرض داشته و هر کدام به دو پاروی بزرگ هدایت کننده مجهز بودند، که به دو طرف کشتی بسته شده و نقش سکان را داشتند. این قبیل کشتی ها را حدود ۳۰ برده پارو می زدند، طبل زنی طبل می زد و شلاق زنی ناظر بود و جلوداری عمق آب را با نی بلند اندازه می گرفت. تاریخ یادگیری کشتی های مصری در طی قرون تغییر زیادی نکردند، بدنه و بادبان های کشتی های ساخته شده از قرن ۴۰ قبل از میلاد، تا قرن اول قبل از میلاد، یکسان است. این مقیاس با تغییراتی که کشتی های اروپایی طی ۲ هزار سال گذشته داشته اند، امری است که به تاریخ و فرهنگ یادگیری مربوط می شود.
 
کشتی های فنیقی
 فنیقی ها هم دریانوردان خوبی بودندکه از راه کانال داریوش در ارتباط تجاری با دریای عمان و خلیج فارس و دریای مکران بودند. کشتی های فنیقی از نخستین کشتی هایی بودند که دو ردیف پاروزنی در دو سطح مختلف داشتند، این نوع کشتی دو ردیف نامیده می شد. یونانی ها در کشتی و دریانوردی پس از فنیقی ها قرار دارند و دو نوع کشتی داشتند گالی که همان پارویی بود و بادبانی گالی کشتی جنگی بلند و باریک با تیرچه ای تیز در جلو برای سوراخ کردن بدنه کشتی دشمن بود، بعدها کشتی هایی با سه ردیف پاروزن هم ساختند. رومی ها کار یونانی ها را دنبال کردند و برای کسب کنترل دریای مدیترانه با اهالی کارتاژ در جنگ بودند، آنها از کشتی های خود به عنوان استحکامات شناور استفاده می کردند، با دشمن درگیر می شدند و سپس سربازهای خود را به وسیله پلی به نام کوروس به کشتی دشمن می فرستادند. همین که رومی ها بر کارتاژی ها پیروز شدند، شروع به ساخت کشتی های تجاری کردند که عریض بودند و می توانستند بار فراوان حمل کنند.
 تعدادی کشتی وایکینگ متعلق به قرن نهم و دهم میلادی کشف شده، در میان آنها گوکستاد از همه سالم تر مانده است. این کشتی ۲۳ متر طول و ۱۶ پارو در دو طرف و پارویی بلند به عنوان سکان در سمت راست دارد، این کشتی پارویی بزرگ برای چندین قرن نمونه کشتی های اروپای شمالی بود. در طول قرون وسطی کشتی ها حالت کشیده خود را از دست دادند و به شکلی گرد و تغار مانند درآمدند. کشتی های اولیه این دوره نظیر آنهایی که سربازان صلیبی را با خود حمل می کردند، در جلو و عقب زیر عرشه فضای های پوشیده بزرگی داشتند، که فضای باز میان آن دو کمره کشتی را تشکیل می داد. در قرن ۱۴ میلادی کشتی های تجاری تک بادبان که برای محافظت بارها عرشه پوشیده داشتند، به نام گاگ ها ساخته شدند، سپس کاراک ها و در پی آن کارواله ساخته شدند، کشتی کریستف کلمب به نام سانتاماریا از نوع آخر آنها بود.