ورود ترانزیت به رازی؛ نان کوله بران را می برد؟

تین نیوز | مسئولان استان آذربایجان شرقی عزم خود را برای تبدیل پایانه مسافری رازی به مرز ترانزیتی جزم کرده اند، این در حالیست که زیرساختهای اولیه برای تبدیل این مسیر به جاده ترانزیتی در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد.
 
 با چهره های آفتاب سوخته، تمام خودروهایی که نزدیک محدوده مرزی می شوند را دنبال می کنند؛ شاید مسافران یکی از این خودروها به قصد تجارت از مرز خارج می شود و باری همراهش داشته باشد. پول زیادی هم نمی گیرند؛ در ازای یک یا دو هزار تومان، بار را روی شانه یا چرخ خود می گذارند و تا درب محوطه ورودی مرز حمل می کنند.
کمی پیش از رسیدن به محدوده ورودی پایانه مرزی، باید از مسیر باریک و ناهمواری عبور کرد که تعدادی از محلی ها در طول آن نیمچه بازارچه ای برای خود راه انداخته اند؛ بازارچه ای که فقط در آن برنج، قند، شکر، چای و روغن به چشم می خورد.
می گویند هر روز صبح با وانت های باری و چرخ های خود به این محل می آیند و کالاهایشان را به مسافرانی که تصمیم به خروج از مرز دارند، می فروشند. گویا متقاضی هم دارند؛ شاید به دلیل اختلاف قیمت این اجناس در این سوی مرز و آن طرف که متعلق به ترکهاست باشد.
مرد جوانی که چندین سال است مسافران را در مسیر خوی به مرز رازی جابجا می کند، می گوید؛ "بسیاری از اجناسی که این محلی ها در نزدیک مرز می فروشند، اجناس فاقد کیفیت هستند. چایی که اینجا برای فروش می آورند غالبا محصول چای است که چند سال در انبارهای شمال کشور مانده و به فروش نرسیده است. آنها را به اینجا می آورند می فروشند".
 
با اینکه قانونا اینجا بازارچه ای وجود ندارد، اما عملا در قالب یک نیمچه بازارچه معاملات کوچکی در لب مرز میان محلی ها و مسافران صورت می گیرد.
کمی جلوتر اما نوبت به کوله بران میرسد. اغلب به زبان ترکی و کردی صحبت می کنند. عده ای هم فارسی می دانند. بیشترشان با چرخ های دستی بار مسافران را در مسیر کوتاه تا لب مرز جابجا می کنند؛ برخی هم به همان روش های قدیمی تر. بار را روی دوش شان می گذارند و مسیر سربالایی تا درب ورودی پایانه مرزی را طی می کنند.
پیرمردی با چهره ی آفتاب سوخته، به چرخ دستی خود تکیه داده از لای میله های محوطه پایانه مرزی، داخل را نگاه می کند؛ به امید مسافری که باری را همراه خود داشته باشد. به سختی فارسی صحبت میکند. می گوید با همسر و شش فرزندش در روستایی حوالی مرز رازی ساکن هستند. برای هر نوبت بردن بار از درب محوطه گمرکی مرز تا پایین محدوده که چند صد متری می شود، حدود هزار یا 2 هزار تومان می گیرد. از ماموران مرزی گله می کند، می گوید اگر اینها اجازه دهند روزانه تعداد بار بیشتری جابجا می کنیم اما فعالیتمان را محدود کرده اند.
تعداد کوله بران کم نیست؛ از نوجوان گرفته تا پیرمرد. جوانی که او هم با چرخ دستی اش بار جابجا می کند، می گوید:" تمام این افرادی که اینجا باربری می کنند، از محلی های منطقه هستند و با خانواده هایشان در روستاهای همین حوالی زندگی می کنند. در فصل های پررفت و آمدتر، بازار برای ما هم بهتر است و روزانه بار بیشتری را جابجا می کنیم اما در پاییز و زمستان بار کمتر است".
از وضعیت درآمد روزانه شان هم می گوید. توضیح میدهد که؛ "هم اکنون به طور متوسط به تناسب تعداد دفعاتی که بار جابجا میکنیم، حدود 20 هزار تومان در روز درآمد داریم".
راننده ای که طبق گفته خود چندین سال است در مسیر خوی به مرز رازی مسافران را جابجا می کند، می گفت: "چند سال قبل یک بازارچه مرزی در محدوده مرز ایجاد شد اما به مرو این بازارچه غیرفعال شد و تعطیل. در حال حاضر هم کوله برانی که اینجا کار می کنند فعالیتشان محدود شده و به آنها اجازه فعالیت مانند قبل داده نمی شود".
او از شنیده هایش در مورد تبدیل مرز رازی به پایانه ترانزیتی هم گفت و افزود؛ "فکر میکنم اگر اینجا تبدیل به مرز ترانزیتی شود، فعالیت این کوله بران باز هم محدودتر شود. البته ترانزیتی شدن این مرز، برای مردم خوی و نواحی اطراف خوب است و می تواند این پایانه را پررونق کند".
   
فرصت سوزی در نقطه صفر مرزی
پایانه مرزی "رازی" در فاصله 75 کیلومتری شهرستان خوی و حدودا 90 کیلومتری شهر وان در ترکیه قرار دارد. رازی نزدیکترین مرز زمینی ایران به شهر وان، یعنی مرکز بزرگترین استان ترکیه به شمار می آید. آن طور که گفته می شود ترکها به واسطه نزدیکی این مرز، تمایل زیادی برای تبدیل آن به پایانه ترانزیتی دارند. زیرساختهای جاده ای در آن طرف مرز رازی تا شهر وان هم به نوعی دال بر تمایل آنها به این امر است.
اما وضعیت در این سوی مرز و در خاک ایران به هیچ وجه محیا نیست. مسیر خوی به مرز رازی از یک جاده باریک و بسیار ناهموار می گذرد؛ ناهمواری این مسیر به اندازه ایست که در برخی بخشهای جاده حتی آسفالتی هم به چشم نمی خورد و باید از مسیر خاکی عبور کرد.
حالا با همین وضعیت، استاندار آذربایجان شرقی در بازدید اخیر خود از پایانه رازی اعلام کرده بود که باید تا حدود 20 روز آینده سازوکارها برای تبدیل این مرز به پایانه ترانزیتی فراهم شود. این را یکی از مسئولان گمرکی مستقر در مرز رازی گفت. او این را هم گفت که "باوجود تاکید استاندار بر تبدیل این مرز به پایانه ترانزیتی در طول 20 روز، هنوز هیچ زیرساختی در طرف ایران برای این امر فراهم نیست. از وضعیت جاده ها گرفته تا ایجاد زیرساختهای مربوط به ساختمان گمرک و استقرار نیروها و ... در این محل. "
او به تمایل طرف ترک برای آغاز به کار ترانزیتی مرز رازی هم اشاره کرد و گفت؛ "ترکها به شدت علاقمندند که عمده مبادلات ترانزیتی میان ایران و ترکیه از مرز رازی صورت گیرد. چندین بار هم از طرف ایرانی خواسته اند که زیرساختهای لازم برای تبدیل مرز رازی به پایانه ترانزیتی را زودتر فراهم کنند".
این مسئول گمرک مستقر در پایانه مسافری رازی با اشاره به وضعیت نامناسب جاده خوی به مرز، این توضیح را داد که "گویا قرار است برای فراهم کردن زیرساختها برای ترانزیتی کردن مسیر، یک پیمانکار که به احتمال زیاد قرارگاه خاتم الانبیاء است، این جاده را عریض و بازسازی کند".
 
ترک ها اما مسیر داخل خاک خود را برای ترانزیت از مرز رازی آماده کرده اند. با خروج از مرز ایران و ورود به خاک ترکیه از این مرز، وارد یک جاده عریض و دو بانده می شوید. بخشی از جاده دو بانده است اما پهنای کل جاده تا شهر وان، مناسب برای ترانزیت است. تنها مشکل شاید مناسب نبودن آسفالت بخشی از جاده منتهی به شهر وان باشد.
البته در حال حاضر ترانزیت ریلی از مرز رازی جریان دارد و طبق آنچه گفته می شود روزانه حدود 30 تا 40 واگن از این مرز ترانزیت می شود.
باتوجه به فاصله نزدیک مرز رازی به نقاط شهری ایران و ترکیه، این مسیر می تواند به یکی از مهمترین و نزدیک ترین مسیرهای ترانزیتی میان دو کشور تبدیل شود. با این وجود در حال حاضر تنها به عنوان گذرگاهی برای عبور و مرور مسافران به شمار می آید؛ آن هم اصولا مسافران ایرانی که قصد سفر به ترکیه دارند. ترکها گویا علاقه چندانی به عبور از پایانه مرزی زمینی برای آمدن به ایران ندارند.
پسر جوانی که سالهاست مسافران ایرانی را از این مسیر به شهر وان می برد، می گوید؛ "در تمام سالهایی که در این مسیر مسافر جابجا کرده ام، تا به حال هیچ خانواده ترک را ندیده ام که برای ورود به ایران به مرز رازی آمده باشند. عمدتا ایرانی ها هستند که از رازی به وان سفر می کنند که البته تعدادشان در ایام نوروز و تابستان به مراتب زیاد است".
فردی هم که در گمرک مستقر در پایانه مرزی رازی فعالیت می کند، در خصوص متوسط تعداد مسافرانی که از این مرز به ترکیه سفر می کنند گفت:"در تعطیلات به ویژه تعطیلات نوروز تعداد مسافران عبوری از این مرز زیاد است. در نوروز میزان عبور مسافران از این مرز تا حدود 15 هزار نفر در روز هم رسیده است اما در فصول سرد سال مانند اواخر پاییز و زمستان، این تعداد به حدود یک هزار نفر در روز می رسد. شاید هم کمتر."
بنا به گفته او؛" ارزش بار چمدانی که توسط مردم از این مرز عبور می کند هم به طور میانگین روزانه حدود 20 میلیون تومان است".
به هر حال مرز رازی به عنوان فرصتی برای توسعه و کاهش هزینه ترانزیت میان ایران و ترکیه وجود دارد که به رغم اهمیت آن برای دو کشور، هنوز بالقوه نشده و تنها به مسافرانی خدمت ارائه می کند که تصمیم به سفر یا عبور زمینی از مرز ایران به سمت ترکیه را دارند.