◄ سازمان بنادر در گرداب بحران ها ؛ کشتی توسعه دریامحور بدون سکان دار مانده است!
سازمان بنادر ، به عنوان یک نهاد استراتژیک، اکنون بدون هیأت عامل و با سرپرستی موقت اداره می شود و از نیروهای توانمند و باتجربه بهره گیری نشده است؛ وضعیتی که آن را از داشتن راهبردهای مشخص و پایدار محروم کرده است.
سازمان بنادر و دریانوردی به‌عنوان تخصصی ترین مرجع دریایی و حاکمیت بر سواحل و بنادر کشور، نقشی کلیدی در اجرای سیاست های توسعه دریامحور، رشد اقتصادی و تعاملات بین المللی ایفا می کند. بااین‌حال، این سازمان با بحران های مدیریتی و ساختاری متعددی مواجه است که کارآمدی آن را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. ادامه این روند می تواند منجر به تضعیف جایگاه بنادر ایران در منطقه و جهان شده و فرصت های اقتصادی کشور را از بین ببرد که ذیلاً به آن پرداخته شده است.
1. ضعف های مدیریتی
در واقع مهم ترین چالش سازمان بنادر ، ضعف مدیریت در سطح کلان و میانی است. در دولت سیزدهم افرادی که در عالی ترین سطوح این سازمان قرار گرفته بودند، بدون برخورداری از دانش و تجربه لازم ، لطمه های سنگینی بر پیکر این سازمان وارد نموده اند و به عقیده کرشناسان این حوزه گونه بکارگماری و انتصاب در سطح عالی بدون درنظرگرفتن شاخص های مورد نیاز برای تصدی سطوح عالی مدیریت این سازمان و بنادر مهم کشور، منجر به عدم انسجام در اجرای برنامه ها شده و خواهد شد.
این وضعیت باعث از هم گسیختن زنجیره سیاست گذاری، هدف گذاری و برنامه ریزی عملیاتی برای بسیاری از طرح ها شده است. علاوه بر این، نفوذ نگاه‌های غیرحرفه ای و رویکردهای غیرهمسو و ناهماهنگ با دولت در بدنه مدیریتی سازمان، باعث کندی روند اجرای سیاست‌های کلان شده است.
2. فقدان برنامه ریزی راهبردی و توسعه نیافتگی زیرساخت ها
یکی دیگر از مشکلات اساسی، نبود برنامه های مدون و عملیاتی برای تحقق سیاست های کلی توسعه اقتصاد دریامحور و بهره‌گیری از ظرفیت‌های استراتژیک بنادر کشور است. متأسفانه بنادر مهم ایران همچنان از ضعف زیرساختی رنج می برند و اقدامات مناسبی در تجهیز و توسعه آن‌ها صورت نگرفته است. عدم بهره گیری از فناوری‌های نوین در مدیریت بنادر و ضعف در سیستم های هوشمند لجستیکی، موجب کاهش بهره وری این بخش شده است.
۳. چالش های قانونی و جذب سرمایه گذاری
قوانین و مقررات پیچیده و ناکارآمد، یکی دیگر از موانع مهم در توسعه بنادر ایران است. بروکراسی زائد و عدم شفافیت در فرآیندهای مربوط به سرمایه گذاری داخلی و خارجی، موجب شده که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی رغبت کمتری برای ورود به این حوزه داشته باشند. علاوه بر این، سازمان بنادر در تعامل با سایر نهادهای مرتبط نیز دچار ضعف است که این موضوع باعث تأخیر در اجرای پروژه‌های مهم شده است.
۴. نیروی انسانی؛ چالش اساسی
سازمان بنادر و دریانوردی برای توسعه و مدیریت بهینه بنادر، نیازمند نیروی انسانی کاردان و کارآمد است. با این حال، کمبود نیروی متخصص در حوزه‌های مدیریتی، فنی و عملیاتی یکی از مشکلات جدی این سازمان به شمار می رود. بسیاری از نیروهای کارآمد به دلیل عدم وجود شرایط مناسب کاری و بی‌ثباتی مدیریتی، سازمان را ترک کرده و به سایر بخش‌ها یا حتی کشورهای دیگر مهاجرت کرده اند. این مسأله در بلندمدت آسیب های جدی به توسعه دریایی کشور وارد خواهد کرد.
۵. ضعف در تعاملات بین المللی و تأثیر تحریم ها
در شرایطی که تحریم‌ها محدودیت‌هایی را برای تعاملات بین‌المللی سازمان بنادر ایجاد کرده، عدم دیپلماسی دریایی فعال و نداشتن نقش مؤثر در نهادهای بین‌المللی در راستای اجرای کنوانسیون های جهانی، موقعیت کشور را بیش از پیش تضعیف کرده است. نبود استراتژی مشخص برای مقابله با تحریم ها و استفاده از ظرفیت های بین المللی، باعث کاهش سهم ایران در ترانزیت و حمل و نقل دریایی منطقه ای شده است.
راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح وضعیت
1- اصلاح ساختار مدیریتی و انتخاب مدیران توانمند و همسو با دولت:
لازم است که انتصاب مدیران سازمان بنادر، بر اساس شایستگی، تجربه و تخصص انجام شود و هر گونه تغییرات مدیریتی در راستای اهداف و گفتمان دولت و ارائه برنامه عملیاتی باشد.
2- تدوین برنامه راهبردی توسعه بنادر:
ایجاد یک نقشه راه عملیاتی برای توسعه زیرساخت‌ها، تجهیز بنادر و استفاده از فناوری‌های نوین ضروری است.
3- اصلاح قوانین و کاهش بروکراسی:
بازنگری در قوانین مرتبط با سرمایه‌گذاری و تسهیل فرآیندهای جذب سرمایه، به بهبود وضعیت بنادر کشور کمک خواهد کرد.
4- تقویت نیروی انسانی:
آموزش نیروی انسانی و تدوین سیاست هایی برای حفظ پرسنل کارآمد و نخبگان در این حوزه، از ملزومات اساسی است.
5- افزایش تعاملات بین‌المللی و نقش‌آفرینی در دیپلماسی دریایی:
توسعه روابط با سازمان‌های بین‌المللی و بهره گیری از ظرفیت‌های دیپلماسی اقتصادی، می‌تواند موقعیت ایران را در تجارت دریایی بهبود بخشد.
در نهایت، سازمان بنادر، به عنوان یک نهاد استراتژیک، اکنون بدون هیأت عامل و با سرپرستی موقت اداره می‌شود و از نیروهای توانمند و باتجربه بهره گیری نشده است؛ وضعیتی که آن را از داشتن راهبردهای مشخص و پایدار محروم کرده است."سازمان بنادر و دریانوردی به‌عنوان یکی از ارکان مهم توسعه دریامحور کشور، نیازمند اصلاحات ساختاری و مدیریتی فوری است. بی‌توجهی به چالش های موجود، تبعات قابل توجهی برای اقتصاد کشور و جایگاه ایران در حوزه حمل‌ونقل دریایی ایجاد نموده و ادامه این روند لطمه های جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.
از دولت چهاردهم و وزارت راه و شهرسازی انتظار می رود که با اتخاذ تصمیمات صحیح و راهبردی، شاهد شکوفایی و توسعه بنادر ایران در آینده‌ای نزدیک باشیم.
