محدودیت‌های تجاری توییتر در ایران
توییتر، هشتمین سال فیلترینگ در ایران را پشت سر می‌گذارد، اما بااین‌حال همچنان یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در میان کاربران ایرانی به شمار می‌آید.
توییتر، هشتمین سال فیلترینگ در ایران را پشت سر می‌گذارد، اما بااین‌حال همچنان یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در میان کاربران ایرانی به شمار می‌آید.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، محبوبیت این شبکه اجتماعی فیلتر شده در ایران تا آنجایی پیش رفته که دولتمردان و سیاست‌مداران هم با ایجاد اکانت کاربری در این فضا حضور یافته‌اند. اما در بحث تجارت و اثرگذاری این شبکه اجتماعی در دنیای اقتصاد، آمارهای غیررسمی گویای آن است که کمتر از ۲۰ درصد فعالیت‌های کاربران ایرانی توییتر به فعالیت‌های اقتصادی و برندسازی ارتباط دارد. شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین دلایل نقش کمرنگ اقتصادی توییتر نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی وجود شرایط فیلترینگ برای این شبکه اجتماعی است.
بیش از یک دهه از عمر شبکه اجتماعی توییتر در جهان می‌گذرد. شبکه اجتماعی که به دلیل ویژگی خاص خود یعنی تولید محتوا در ۱۴۰ کاراکتر به سرعت توجه کاربران را به سوی خود جلب کرد و توانست در بسیاری از رویدادها نقش شبکه‌ای اثرگذار را ایفا کند. با وجود تاثیرگذاری بالای این شبکه اجتماعی، حدود ۸ سال است که توییتر در ایران به دستور کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه فیلتر شده و دسترسی به محتوای آن نیازمند استفاده از فیلترشکن است. بر همین اساس هم کاربران ایرانی برای دسترسی به محتوای این شبکه اجتماعی و نشر محتوای تولیدی خود از ابزارهای فیلترشکن استفاده می‌کنند. البته فقط کاربران عادی نیستند که در این فضا حضور یافته‌اند و با شروع کار دولت یازدهم به مرور بر شمار دولتمردان و چهره‌های سیاسی حاضر در این شبکه اجتماعی افزوده شد. تازه‌ترین چهره سیاسی حاضر در توییتر محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم به شمار می‌آید. وی درباره این شبکه اجتماعی می‌گوید: «اگر گمان می‌کردم فضای توییتر فرصتی برای من به‌شمار نمی‌رود، به یقین وارد آن نمی‌شدم از این‌رو به امکان حضور مردم در توییتر نیز همچنین نگاهی دارم اما از آنجا که فیلتر توییتر به تصیمیم ما انجام نشده، ما نمی‌توانیم در رابطه با رفع آن تصمیم بگیریم.»
جهرمی فیلتر توییتر را تصمیم و سیاست نظام جمهوری اسلامی می‌داند و مدعی است که مدیران این شبکه اجتماعی نیز برای مذاکره بر سر رفع فیلتر آن اعلام آمادگی کرده‌اند و می‌افزاید: اگر نتیجه این مذاکرات موردقبول جمع عاقله کشور قرار گرفت فبهاالمراد؛ و اگر مورد قبول واقع نشد تلاش بیشتری خواهیم کرد.
به دنبال دیدگاه مثبت آذری جهرمی باید این نکته را هم در نظر داشت که توییتر علاوه بر ویژگی‌های خاص خود در حوزه بررسی رویدادها و اخبار در حوزه اقتصاد نیز می‌تواند اثرگذار باشد. بااین‌حال به دلیل اعمال فیلترینگ و محدود ماندن قشر مخاطبان این شبکه اجتماعی فعالیت‌های اقتصادی در این شبکه به حاشیه رانده شده است. آمار غیر رسمی نشان می‌دهد کمتر از ۲۰ درصد فعالان این شبکه به بحث برندسازی و تبلیغ محصول در توییتر می‌پردازند و بقیه جامعه کاربران فارسی‌زبان به دنبال نشر محتوای روزانه، اخبار و تحلیل و تفسیر آن هستند.
باید این نکته را در نظر داشت که برداشته شدن فیلتر ۸ ساله توییتر و افزایش فعالیت‌های این شبکه اجتماعی در ایران، در فضایی که محتوا در شبکه‌های اجتماعی گوناگون به چرخش درمی‌آید، می‌تواند به افزایش تجارت در شبکه‌های اجتماعی و درآمدزایی کشور کمک زیادی کند.
فضایی برای نخبگان خبر
محمد لسانی، کارشناس رسانه و فضای مجازی در گفت‌وگو با روزنامه «گسترش‌تجارت» به بررسی وضعیت توییتر در ایران پرداخته و می‌گوید: توییتر را می‌توان شبکه نخبگان و فضایی برای اطلاع‌رسانی دانست. به‌طورمعمول کاربران در این شبکه اجتماعی به بازنشر اتفاق‌های پیرامون خود می‌پردازند. به همین دلیل هم در حوزه خبر و تفسیر آن موفق‌تر از حوزه اقتصاد عمل کرده است.
وی در ادامه سخنان خود به تاثیرگذاری این شبکه اجتماعی اشاره و اظهار می‌کند: توییتر شبکه‌ای رویدادمحور و تفسیرپذیر است. در این شبکه می‌توان تحلیل‌های مختلف درباره یک رویداد را در لحظه رصد کرد و به جمع‌بندی کاملی رسید. در مقابل این اثرگذاری، تلاش‌های زیادی برای ایجاد شبکه‌های اجتماعی بومی انجام شد. نمونه این تلاش‌ها و استفاده از دانش فنی بومی ایجاد شبکه‌هایی مانند شبکه «کلوپ» بود، اما مشکل اصلی از آنجایی آغاز می‌شود که سرورهای شبکه‌های اجتماعی بومی توان پشتیبانی بیش از ۲ میلیون کاربر را ندارند و به‌اصطلاح دچار پدیده «کرش» می‌شوند. این کارشناس رسانه و فضای مجازی به موضوع کنترل محتوای انتشاریافته در این فضا نیز اشاره‌ای دارد و می‌گوید: کنترل دولتی به‌طورکلی بیشتر در مبادی ورودی انجام می‌شود. این در حالی است که به‌هرحال کاربر به فضای شبکه‌های اجتماعی دسترسی می‌یابد و به همین دلیل هم باید راهی برای کنترل و جهت‌دهی به محتوا پیدا کرد. در این میان به نظر می‌رسد کنترل فردی از سوی فرد یا خانواده بهترین راه برای کنترل محتوای انتشاریافته در شبکه‌های اجتماعی است.
سرگرمی یا تجارت؟
هادی احترامی، کارشناس فناوری درباره اثرگذاری توییتر در جامعه ایرانی به گسترش‌تجارت می‌گوید: دسترسی به توییتر در ایران برخلاف سایر شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار مانند اینستاگرام یا شبکه ارتباطی تلگرام، مسدود شده است. بااین‌حال این شبکه اجتماعی توانسته در میان مردم به‌ویژه قشر جوان جایگاه ویژه‌ای پیدا کند، به‌طوری‌که درحال‌حاضر کاربران ایرانی با استفاده از فیلترشکن‌های مختلف از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند.
وی در ادامه سخنان خود فیلترینگ توییتر در ایران را عاملی بر محدود شدن اثرگذاری این شبکه نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی می‌داند و می‌افزاید: بسیاری از شبکه‌های اجتماعی درحال‌حاضر توانسته‌اند از نقش سرگرمی و ایجاد ارتباط فراتر رفته و به بستری برای فعالیت‌های تجاری و برندینگ تبدیل شوند. هرچند که این شبکه به دلیل محدود بودن مخاطبان ایرانی خود نتوانسته همچون اینستاگرام یا تلگرام در بحث فعالیت‌های اقتصادی اثرگذار باشد. احترامی همچنین به این نکته اشاره می‌کند که چرا شبکه‌های اجتماعی بومی نتوانسته‌اند به رقابت با نسخه‌های خارجی در دسترس یا فیلترشده‌ای مانند توییتر بپردازند؟ وی می‌گوید: به‌طور حتم دانش فنی طراحی شبکه‌های اجتماعی در ایران وجود دارد، اما آنچه توان رقابت با شبکه‌های اجتماعی خارجی را از نسخه‌های بومی سلب کرده، نبود اطمینان از سوی کاربران است. در این میان نبود فضایی برای حمایت از تولیدهای مستقل با قابلیت رمزنگاری نیز به این نبود اطمینان کمک بیشتری کرده و باعث شده تا نسخه‌های بومی از چرخه رقابت بازبمانند.
سخن پایانی
توییتر به‌عنوان یکی از ۳ شبکه اجتماعی پرطرفدار در میان کاربران ایرانی، ازنظر درآمدزایی نیز در رده سوم قرارگرفته است. اینستاگرام و تلگرام توانسته‌اند گوی رتبه‌های اول و دوم را در زمینه جذب مخاطب و درآمدزایی از سایرین بربایند. در این میان توییتر به دلیل تحمل شرایط فیلترینگ در ایران و نوع سلیقه کاربرانش بیشتر از هر چیز ظاهر خبری و اطلاع‌رسانی خود را حفظ کرده است. در این فضا می‌توان سیاست‌مداران و دولتمردان، فعالان حوزه فناوری و اصحاب رسانه را یافت که در کنار یکدیگر به بررسی رویدادهای روز و تحلیل و تفسیر آنها می‌پردازند. در بسیاری از مواقع این رویدادها، رویدادهایی اقتصادی یا اثرگذار بر دنیای اقتصاد و تجارت هستند و بر همین اساس هم نمی‌توان از اهمیت توییتر در رخدادهای جامعه چشم‌پوشی کرد.
