عملکرد حمل ونقل بار ریلی؛ پرسروصدا و ناامیدکننده

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، حمل و نقل ریلی علاوه بر مزایای فراوان در سطح ملی مانند ایمنی، توان حمل انبوه و ارزان، کاهش مصرف سوخت و کاهش خسارات زیست محیطی، دارای ارزش راهبردی برای کشور است و می تواند از ابعاد سیاسی و امنیتی برای کشور ایجاد قدرت کرده و مزیت رقابتی در عرصه بین المللی ایجاد کند. این در حالی است که مرکز پژوهش های مجلس هم در گزارش های خود می گوید که سهم حمل ونقل ریلی از حمل ونقل کشور اندک است. 

براساس بند «ب» ماده (۵۷) قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور باید سهم حمل و نقل ریلی از جابه جایی بار در کشور حداقل به ۳۰ درصد در پایان برنامه می رسید؛ اما نتایج بررسی ها نشان می دهد که فاصله قابل توجهی میان وضع موجود و هدف گذاری ۳۰ درصدی وجود دارد؛ به طوری که بر مبنای محاسبه سهم از حمل ونقل زمینی و مبتنی بر شاخص تن – کیلومتر بار حمل شده، سهم شیوه ریلی از حمل بار زمینی کشور در پایان سال ۱۴۰۰ براساس آمار اعلام شده، ۱۱.۲ درصد بوده است و نسبت به سال شروع برنامه ۱۱.۷ درصد افت نیز داشته است.

در عین حال به گفته کارشناسان حوزه حمل ونقل ریلی، در سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و حتی ابتدای ۱۴۰۲ سهم حمل بار ریلی کاهش یافت؛ سهم حمل ونقل ترانزیت ریلی از حمل بار ترانزیت زمینی (ریلی و جاده ای) در سال ۱۴۰۰، ۱۷.۳ درصد بوده که به ۱۰.۸ درصد رسیده است.

درواقع به گفته امین ترفع -مدیرکل دفتر تجاری سازی و امور تشکل های وزارت راه و شهرسازی- با وجود رشد ۴۱ درصدی ترانزیت نفتی و غیرنفتی در کشور در سال ۱۴۰۲، بیشترین سهم ترانزیت بر دوش حمل ونقل جاده ای است و سهم ریلی از مجموع ۱۲.۵ تن در ۱۴۰۲، حدود ۱.۴ میلیون تن است که ۱۱ درصد را شامل می شود.

این آمار در حالی است که در سال ۱۴۰۲، اخبار متعددی از تامین لکوموتیو و واگن باری منتشر شده و حتی اینطور عنوان شد که شرکت های داخلی در تولید واگن های باری خودکفا شدند و حتی در این سال ها رکورد تولید واگن باری شکسته است؛ با وجود این طبق آماری که منتشر شده، در سال ۱۴۰۲، متوسط بهره وری ماهیانه واگن های باری نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است.

سبحان نظری -دبیر انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل ریلی- پیش از این گفته بود یکی از مشکلات حوزه ریلی کشور این است که باوجود تاکید قوانین و اسناد بالادستی بر لزوم خروج شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران از حوزه تصدی گری، هنوز مالکیت ۷۰ درصد از ناوگان لکوموتیو باری کشور و تمامی لکوموتیوهای مسافری و مانوری و مهم تر از آن، اختیار مدیریت بهره برداری و سیر و حرکت در شبکه که امری دانش بنیان و نیازمند دانش روز است، در اختیار این شرکت دولتی قرار دارد.

براساس برآوردی از سوی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای تحقق هدف حمل ۳۰ درصد بار زمینی (مجموع ریل و جاده) توسط ریل در سال ۱۴۰۵ و با پیش بینی رسیدن مجموع حمل بار زمینی به رقم ۳۶۹ میلیارد تن - کیلومتر در آن سال، عملکرد بخش ریلی باید به رقم ۱۱۱ میلیارد تن – کیلومتر (یعنی بیش از سه برابر رقم سال ۱۳۹۹) یا به عبارتی، با فرض ثابت ماندن متوسط مسافت حمل بار ریلی، به ۱۵۶ میلیون تن برسد.

البته طبق پیش نویس لایحه برنامه هفتم توسعه، شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران به عنوان متولی اداره ترافیک و زیرساخت شبکه ریلی کشور موظف شده تا پایان سال دوم برنامه هفتم توسعه، کلیه واگن ها و لوکوموتیوهای تحت اختیار خود را به بخش غیردولتی واگذار کند. باید دید در سال ۱۴۰۳، این روند چگونه دنبال می شود.