واگن مترو؛ از توان ساخت داخلی تا خرید خارجی

تین نیوز | سفر شماری از مدیران شهرداری تهران به چین برای مذاکره و عقد قرارداد خرید واگن مترو یکبار دیگر واکنش‌های معمول داد و ستد با چینی‌ها را به‌دنبال داشته است.

کمی پس از این اتفاق شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ضمن انتقاد شدید از شهرداری تهران نسبت به عقد قرارداد با کشورهای دیگر برای تامین واگن مترو با وجود توانمندی‌های داخلی از طرح پرسش مجلس از شهردار پایتخت خبر دادند.
 
در سال‌های اخیر چینی‌ها تقریبا یک پای ثابت در مقوله تامین تجهیزات و ادوات ریلی ایران به‌خصوص نوع زیرزمینی آن یعنی مترو بوده‌اند. چه آن‌که سال 87 با برگزاری مناقصه‌ای محدود ساخت 315 واگن مترو به یک شرکت چینی واگذار شد.
 
حدود سه سال بعد یعنی مردادماه سال 90 و پیش از آن‌که محمد رویانیان، رئیس وقت ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت از دیگر سمت خود یعنی مدیرعاملی شرکت مادر تخصصی حمل‌ونقل ریلی کشور استعفا دهد خبر از آغاز ساخت 315 واگن مترو تبریز، اصفهان و شیراز داد.
 
وی در این‌باره گفته بود: عملیات ساخت 315 واگن تبریز، اصفهان و شیراز از هفته گذشته (هفته دوم مرداد) آغاز شده و با باز شدن ال‌سی این قرارداد پول آن نیز به چین رسیده  است.
 
وی افزود: بر اساس این قرارداد کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های داخلی و چینی این واگن‌ها را می‌سازند و تا پایان قرارداد حدود 60 درصد واگن‌های مترو بومی‌سازی می‌شود.

ماجرای واگذاری ساخت واگن‌های مترو سه کلانشهر اصفهان، شیراز و تبریز به نیمه‌های سال 87 با می‌گردد که شرکت مادر تخصصی حمل‌ونقل ریلی کشور پس از برگزاری مناقصه‌ای محدود (در سال 86) شرکت SRC چین را برنده آن‌ اعلام کرد.
 
پس از آن نیز با وجود توانمندی واگن‌سازان داخلی طی قراردادی ساخت 315 واگن به این شرکت چینی که به اذعان بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت ریلی در این حوزه گمنام بود، واگذار شد. در آن زمان نیز بسیاری از کارشناسان نسبت به توانایی ساخت این واگن‌های توسط شرکت چینی تردید داشتند.
 
*دلیل واگذاری ساخت واگن به چینی‌ها
به هر حال یازده ماه و چند روز پس از اظهارات مدیرعامل وقت ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت کشور، معاون توسعه حمل‌ونقل این ستاد جزئیات تازه‌ای از قرارداد ساخت 315 واگن توسط چینی‌ها را اعلام کرد.
 
امیر جعفرپور در این‌باره گفته بود:‌ در تامین ناوگان درون‌شهری نیاز ما 3 برابر این مقدار است، وقتی صحبتی از تامین واگن است تا زمانی که به دست مشتری برسد چهار تا پنج سال زمان می‌برد. بنابراین به واگن‌سازان داخلی سفارشات را دادیم و آنها متعهد به اقداماتی شدند و پول‌هایی را هم گرفتند اما نتوانستند تعهدات را در زمانبندی عمل کنند.
 
وی گفت: با توجه به این‌که نیاز ما چند برابر ظرفیت داخلی است قسمتی از نیاز را به خارج از کشور بردند. یک عقبه نسبتا نامنطبق با شرایط مد نظر برای توسعه جدی ساخت واگن بود، ضمن آن‌که ساختاری که بعدا در شرکت‌هایی از گذشته بود درباره مطالبات و بدهکاری‌ها (ماند واگن‌پارس) باعث شد نتوانند به تعهدات خود عمل کنند.وقتی ریل ساخته می‌شود باید تجهیزات آن به موقع تامین می‌شود. زمانی که داخلی‌ها نتوانستند نیاز از خارج تامین شد تا ظرفیت‌های داخلی فعال شود.
 
وی با تاکید بر این‌که صنعت ریلی نیازمند سرمایه‌گذاری است و لازم بود برای تیراژ بالا حمایت سرمایه‌گذاری از سوی دولت از محل منابع صندوق توسعه ملی صورت می‌گرفت، اظهار کرد: این امکان برای واگن‌سازان ایجاد نشد تا بتوانند با اولویت بالا این کار را انجام دهند.
 
اما بخش جالب سخنان معاون توسعه حمل‌ونقل ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت آنجایی بود که به دلیل اصلی عقد قرارداد ساخت 315 واگن مترو با چینی‌ها اشاره کرد؛ «واقعیت این است که پول خیلی زیادی از فروش نفت به چینی‌ها داشتیم و چینی ها واگذاری این پول به صورت نقدی را ممکن نمی‌دانستند.آنها پرداخت این پول را به خرید تجهیزات حتی به قیمت‌های ببیش از قیمت‌های منطقه‌ای منوط کرده بودند. بنابراین یکی از دلایل اصلی خرید 315 واگن بتوانیم پولمان را برگردانیم چون آنجا بلوکه شده است و سود آن را هم چینی‌ها مصرف می‌کنند.»
 
این در حالی بود که رویانیان، رئیس وقت ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت مرداد 2 سال پیش از گشایش ال سی قرارداد ساخت 315 واگن مترو خبر داده و گفته بود پول این قرارداد به چین رسیده است.
 
*سئوال نمایندگان از شهردار تهران
به گزارش تسنیم، در حالی بیش از 5 سال از واگذاری ساخت 315 واگن مترو به شرکت SRC چین و حواشی بسیار آن توسط شرکت مادرتخصصی حمل‌ونقل ریلی کشور می‌گذرد که یکی از نمایندگان مجلس از سئوال کمیسیون اصل 90 مجلس از قالیباف، شهردار تهران در مورد دلیل خرید واگن‌های چینی خبر داد.
 
محمد علی پورمختار رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس به تسنیم گفت: نماینده مردم اراک از شهردار تهران به دلیل خرید واگن‌های مترو از کشور چین به کمیسیون اصل 90 شکایت کرده است که ما هم طی نامه‌ای از شهردار سوال کردیم که علت این موضوع چه بوده است.
 
وی ادامه داد: با وجود اینکه شرکت واگن پارس در کشور وجود دارد و ظرفیت خوبی هم برای تولید واگن‌های مترو دارد و با توجه به تولیدات داخل لازمه اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است  لذا لزومی به خرید و ارائه سفارش از شرکت چینی نبود.
 
رئیس کمیسیون اصل 90 خاطرنشان کرد: این سوال روز گذشته برای شهردار تهران ارسال شد و وی یک ماه فرصت دارد تا پاسخ خود را برای کمیسیون اصل 90 ارسال کند.
 
*خرید واگن از چین در راستای منافع عمومی است
این در حالی بود که رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران با تأکید بر "باید از ظرفیت‌های داخلی برای تولید واگن استفاده کنیم" گفت: مباحث مربوط به خرید واگن مترو از چین در راستای منافع عمومی و ملی کشور بوده است.
 
احمد دنیامالی در واکنش به اظهارات یکی از نمایندگان مجلس درباره طرح سؤال از شهردار تهران در خصوص خرید واگن مترو چینی اظهار کرد:‌ خرید واگن مترو در قالب یک مبحث قرارداد مالی بین کشور چین و ایران است و این قرارداد شرایطی دارد که بخشی از آن تأمین تجهیزات است.
 
وی تصریح کرد: به هر حال امکانات مالی که چین در اختیار ایران قرار می‌دهد به‌طور طبیعی یک سری شرایطی دارد که بخش عمده و قابل توجه آن فروش تجهیزات است. در موضوع واگن نیز این‌گونه نیست که شهرداری تهران بیاید یک قرارداد گلوبال امضا کرده و تعدادی واگن را به ایران وارد کند. شکل کار متفاوت است و اطلاعات ریزی دارد که اگر دوستان این اطلاعات را ملاحظه کنند به این مسئله واقف می‌شوند که موضوع در حد این‌که خریدی اتفاق بیفتد، نیست.
 
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران تصریح کرد:‌ تأمین واگن پروسه ساخت و تکمیلی دارد و به همین سادگی نیست که ما برویم قرارداد ببندیم چون پول آن را چینی‌ها می‌پردازند الزاماً از آنها یک سری واگن‌های آماده بخریم. البته در این قرارداد یک سری واگن‌هایی می‌تواند به‌صورت CKD (قطعات منفصله) به ایران آمده مونتاژ شود.
 
دنیامالی اشتغال و انتقال تکنولوژی برای گردش مالی این منابع در داخل را یکی از بحث‌های اصلی شهرداری است، گفت:‌ ضوابط و مقررات مصوب مجلس و اعتقاداتی که در وزارتخانه‌ها و شهرداری تهران است مبتنی بر این نکته است که باید از ظرفیت‌های داخلی برای تولید واگن استفاده کنیم.
 
 در سال‌های اخیر شرایط اقتصادی کشور به‌گونه‌ای بوده که امکان نقل و انتقال دلارهای نفتی به ایران با موانع بسیاری مواجه بوده است. این مسئله نیز بخشی از برنامه‌های توسعه‌ای کشور در حوزه عمرانی و زیرساخت‌ها را تحت تاثیر قرار داده و در پاره‌ای مواقع شماری از پروژه‌ها کند یا متوقف شده‌اند. مسئولان دولت قبل حل این مشکل را در خرید تجهیزات و ادوات ریلی دیدند، موضوعی که اگر عملیاتی نمی‌شد امروز شاهد راه‌اندازی برخی خطوط ریلی چند کلانشهر کشور نبودیم.
 
به هر حال به نظر می‌رسد تا زمانیکه وضعیت کشور به لحاظ تحریم‌های بین‌المللی آرام نشود، چاره‌ای جز خرید تجهیزات و اداوات ریلی و امثال آن نمی‌ماند. البته به شرطی که قانون حداکثر استفاده از توان ملی رعایت شده و به قول دنیامالی رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، خرید واگن مترو در قالب یک مبحث قرارداد مالی بین کشور چین و ایران است و این قرارداد شرایطی دارد که بخشی از آن تأمین تجهیزات است.