رد ادعای آمریکایی درباره پلاسکو

رئیس هیات ویژه حادثه «پلاسکو» به دو ادعا در گزارش «کمیته حقیقت‏یاب حادثه یازده سپتامبر» پاسخ داد. این کمیته آمریکایی مدعی شده، انفجارهای پی در پی در ساختمان پلاسکو حین آتش‏سوزی، ناشی از وجود مواد محترقه بوده و ریزش عمودی برج علتی غیر از تسری آتش داشته است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، رئیس هیات ویژه گزارش ملی حادثه پلاسکو در واکنش به نسخه 20 صفحه‏ای کمیته آمریکایی، محتوای آن را به دلایلی همچون پیش‏فرض‏های نادرست و اطلاعات ناقص و صوری، «مردود» و «غیرقابل استناد» دانست. پنج دلیل در رد ادعای «انفجار برنامه‏ریزی‌شده» پلاسکو مطرح است.

رئیس هیات ویژه گزارش ملی حادثه ساختمان پلاسکو، در واکنش به اخبار تلگرامی روزهای اخیر درباره «جمع‌بندی کمیته حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر نسبت به فروریزش برج پلاسکو»، محتوای این ادعای آمریکایی را «غیرعلمی» و «مردود» اعلام کرد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، طی روزهای اخیر، خبرهایی با مضمون تحقیقات کمیته حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر درباره علت فروریزش «پلاسکو» در شبکه‌های مجازی تحت عنوان «انفجار عمدی در پلاسکو» منتشر شده که محتوای خلاصه شده خبر، ادعای «نقش مواد محترقه و اشتعال‌زا در سرایت آتش‌سوزی به کل ساختمان پلاسکو» را مطرح می‌کند.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» درباره ابعاد این خبر نشان می‌دهد: کمیته‌ای با نام اصلی «معماران و مهندسان حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر»، چند روز پس از حادثه ساختمان پلاسکو، به‌صورت داوطلبانه، اقدام به تحقیق غیرحضوری از این حادثه می‌کند و بر اساس سه دسته شواهد و مدارک، یک گزارش 20 صفحه‌ای درباره «علت انفجارهای پی‌درپی در زمان آتش‌سوزی پلاسکو و همچنین علت ریزش عمودی ساختمان» تهیه و آن را در تاریخ یک اسفند ماه، به هیات ویژه گزارش ملی حادثه ساختمان پلاسکو ارائه می‌کند. آن‌طور که در مقدمه گزارش آمریکایی آمده است، کمیته حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر، قصد داشته با ارائه گزارش خود به هیات ویژه ایرانی، اعضای هیات را برای دستیابی به نتایج‌شان کمک کند.

کمیته «معماران و مهندسان حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر»، در گزارش 20 صفحه‌ای خود، با استناد به «مشاهدات عینی سخنگوی آتش‌نشانی، گفته‌های یکی از ماموران جرثقیل امداد و نجات»، «مصاحبه‌های متعدد مسوولان مدیریت حادثه در همان روزهای عملیات مهار حریق و آواربرداری پلاسکو» و همچنین «کتابچه راهنمای نحوه ارزیابی حوادث آتش‌سوزی»، مدعی دو فرضیه درباره «علت انفجارها در طبقات» و «علت فروریزش کل پلاسکو» شده است.

کمیته آمریکایی در ادعای اول خود، «صداهای انفجار و انتشار حباب‌های دود از پنجره‌های برخی طبقات پلاسکو» را ناشی از وجود مواد محترقه در طبقات عنوان کرده و در قالب ادعای دوم، با طرح موضوع «دمای پایین آتش‌سوزی‌ در مقایسه با دمای بالای مورد نیاز برای خمش سازه فولادی»، ریزش عمودی کل برج پلاسکو را ناشی از «وجود شتاب‌دهنده خارجی به آتش‌سوزی» اعلام کرده است. محتوای کل گزارش آمریکایی درباره «پلاسکو»، «انفجار برنامه‌ریزی‌شده» را علت ریزش معرفی می‌کند. با این حال، رئیس هیات ویژه گزارش ملی حادثه ساختمان پلاسکو، اگر چه اصالت گزارش کمیته آمریکایی را از بابت نسخه مکتوب تهیه شده و ارسال آن به دبیرخانه هیات ویژه تایید می‌کند اما محتوای آن را غیرقابل استناد و مردود می‌داند.

دکتر محمدتقی احمدی در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد: سوابق این کمیته در تهیه گزارش‌های جنجالی و همچنین پیش‌فرض‌های نادرست و اطلاعات ناقص و صوری درون گزارشی که این کمیته درباره پلاسکو تهیه کرده است، باعث شده جمع‌بندی‌های این گزارش، فاقد ارزش علمی باشد. رئیس هیات ویژه حادثه پلاسکو در عین حال، با اشاره به نتایج تحقیقات دو ماهه کمیته‌های مختلف کارشناسی در هیات ویژه که چند روز پیش، در قالب کتابچه 215 صفحه‌ای به همراه جزئیات تحقیق منتشر شد، گفت: فرضیه‌ها و شایعه‌هایی که در گزارش کمیته آمریکایی مطرح شده، در گزارش مکتوب هیات ویژه، به‌صورت کارشناسی و از روی مطالعات آزمایشگاهی، نمونه‌برداری و مدل‌سازی‌های ریاضی و رایانه‌ای پاسخ داده شده است.

اولین پاسخ در رد فرضیه آمریکایی درباره انفجار برنامه‌ریزی شده در پلاسکو، به «جمع‌بندی غیابی» کمیته 11 سپتامبر از حادثه پلاسکو مربوط است. این کمیته، صرفا از روی مصاحبه‌ها و فیلم‌هایی که در شبکه‌های مجازی از آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو، طی روزهای اول حادثه منتشر شد، اقدام به تهیه گزارش 20 صفحه‌ای خود کرده و بدون نمونه‌برداری از بقایای برج پلاسکو و آزمایش‌های تحقیقاتی روی آنها، ادعای وجود مواد محترقه در ساختمان را مطرح کرده است.

این ادعا، با اشاره به مدت زمان کمتر شنیده شدن صدای انفجار (5/ 0 ثانیه) در مقایسه با مدت زمان بیشتر ریزش سقف‌ها (6/ 0 ثانیه)، علت انفجارها را عاملی غیر از ریزش سقف طبقات می‌داند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، هیات ویژه گزارش ملی ساختمان پلاسکو اوایل امسال و چند روز قبل از انتشار رسمی اصل گزارش خود، علت صداهای انفجار و خروج حباب آتش از طبقات پلاسکو را ریزش طبقات و برخورد سقف‌ها به کف طبقات پایین اعلام کرده بود.

در حال حاضر، اگرچه ادعای اختلاف زمانی در انتشار صدای انفجار و ریزش سقف‌ها در گزارش آمریکایی، متفاوت از بررسی‌های هیات ویژه است اما نتایج تحقیقات هیات ویژه در این باره که در صفحات 72 و 73 از کتابچه 215 صفحه‌ای آمده است، نشان می‌دهد: علت انفجارها، فقط ریزش سقف‌ها نبوده بلکه انفجار کپسول‌های گاز درون واحدهای پلاسکو (که گفته می‌شد ساکنان از آنها به عنوان وسایل گرمایش استفاده می‌کردند) نیز در این موضوع نقش داشته است. هر چند در این کتابچه، برای مردود اعلام کردن انفجار عمدی، از واژه‌های «احتمال قریب به یقین» یا «بسیار بعید بودن احتمال انفجار برنامه‌ریزی‌شده» استفاده شده است اما نتایج تحقیقات هیات ویژه حادثه پلاسکو، با 5 دلیل، «شایعه انفجار برنامه‌ریزی شده» را رد می‌کند.

دلایل رد فرضیه انفجار عمدی ساختمان پلاسکو –ادعای کمیته آمریکایی- شامل «یافته‌های مدل‌سازی کامپیوتری آتش‌سوزی پلاسکو در کمیته‌های تخصصی هیات ویژه ایرانی»، «برداشت متخصصان دانشگاه‌های معتبر خارجی در حوزه آتش و حتی افرادی که در کمیته سازه هیات بررسی حادثه 11 سپتامبر، نقش فعال و تخصصی داشته‌اند»، «نتایج آزمایش آتش روی پارچه‌های مشابه آنچه در پلاسکو آتش گرفتند»، «اطلاعات نهادهای مسوول در حوزه تحقیقات امنیتی اماکن» و همچنین «سابقه کمیته حقیقت‌یاب آمریکایی در سبک جنجالی تهیه گزارش» است.

مطابق «یافته‌های مدل‌سازی کامپیوتری آتش‌سوزی پلاسکو در کمیته‌های تخصصی هیات ویژه ایرانی»، دما در برخی قسمت‌های ساختمان پلاسکو حین آتش‌سوزی، تا 800 درجه سانتی‌گراد نیز رسیده بود. این میزان حرارت با توجه به آستانه خمش فولاد در دمای 470 درجه، علت از دست رفتن مقاومت سازه ساختمان و ریزش را بازگو می‌کند. همچنین «برداشت متخصصان دانشگاه‌های معتبر خارجی در حوزه آتش و حتی افرادی که در کمیته سازه هیات بررسی حادثه 11 سپتامبر، نقش فعال و تخصصی داشته‌اند»

درباره تصاویر حباب آتش و دود در ساختمان پلاسکو، با توجه به بررسی فریم به فریم تصاویر مشخص می‌کند: حباب‌ها نتیجه فروریزش سقف‌ها بوده که باعث آزادشدن هوای فشرده، ‏ به‌صورت پرتابی به بیرون از ساختمان شده است. این فشار به قدری بوده که حتی قابلیت پرتاب قطعات فلزی درون ساختمان به بیرون را داشته است. در تحقیقات هیات ویژه گزارش ملی، کارشناسان تعدادی از کمیته‌ها در این هیات، حداقل به مدت 20 ساعت با یکی از استادان ایرانی متخصص سازه در دانشگاه برکلی کانادا –دانشگاهی که کمیته آمریکایی، خود را منتسب به آن معرفی کرده است- به‌صورت تلفنی-تصویری، مکالمه داشته‌اند که نتایج آن نیز، به شواهدی دال بر انفجار برنامه‌ریزی شده، برای فروریزش پلاسکو نرسیده است.

 کمیته‌ آتش در هیات ویژه، در همان مدت زمان 2 ماهه مطالعات خود، برای اطلاع دقیق از دمای داخل ساختمان پلاسکو در اثر آتش‌سوزی و حریق ناشی از سرایت آتش به پارچه‌های انبار شده درون ساختمان، اقدام به یک آزمایش می‌کند.

این کمیته، برای آزمایش خود، از روی بقایای پارچه‌های سوخته، جنس و نوع پارچه‌ها را شناسایی می‌کند و با تهیه نمونه همان پارچه از بازار، آنها را در آزمایشگاه آتش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مورد آزمایش آتش‌سوزی قرار می‌دهد. «نتایج آزمایش آتش روی پارچه‌های مشابه آنچه در پلاسکو آتش گرفتند»، نشان داد: دمای ناشی از حریق این پارچه‌ها، به قدری بوده که می‌توانسته بر رفتار سازه ساختمان تاثیرگذار باشد به‌طوری‌که پارچه‌های موجود در ساختمان پلاسکو، گرمازاترین مصنوعات قابل استقرار در یک ساختمان، از نظر قابلیت حریق به حساب می‌آیند.

یافته‌های هیات ویژه درباره مواد مذاب در نخاله‌های ساختمان پلاسکو حین آواربرداری نشان می‌دهد: ترکیب پارچه‌های آتش گرفته با فلزات و سیمان، باعث تشکیل مواد مذاب شده که دمای آن به 1400 درجه سانتی‌گراد نیز رسیده بود. نتایج مدل‌سازی‌های کامپیوتری و ریاضی صورت گرفته از سوی هیات ویژه برای بررسی دقیق و علمی فرآیند ‏آتش‌سوزی، به همان فرآیندی رسیده که مشاهدات در زمان آتش‌سوزی و ریزش ساختمان و حتی تشکیل مواد مذاب، نشان می‌داد.

از طرفی، تحقیقات مقامات و نهادهای مسوول امنیت اماکن از محل حادثه ساختمان پلاسکو و بررسی نخاله‌ها، وجود مواد منفجره را تایید نکرده است. این تحقیقات با تجهیزاتی انجام شده که ذرات موضوع تحقیق را در حد PPM می‌تواند ردیابی و شناسایی کند. در مجموع، یافته‌های مکتوب هیات ویژه گزارش ملی حادثه پلاسکو، علت انفجارهای پی‌درپی و ریزش عمودی ساختمان پلاسکو را «فروریزش مرحله‌ای و پیش‌رونده» عنوان می‌کند. پدیده‌ای که در آتش‌سوزی گسترده در ساختمان‌های بلند ناایمن، «معمول» و «قابل انتظار» است.

پاسخ رئیس هیات ویژه به گزارش آمریکایی

رئیس هیات ویژه گزارش ملی پلاسکو با اشاره به شواهد و نتایج بررسی‌های کارشناسی کمیته‌های هیات ویژه اعلام کرد: شواهدی مبنی بر تایید شایعه انفجار برنامه‌ریزی شده در حادثه ساختمان پلاسکو وجود ندارد، چراکه براساس تحلیل مهندسی آتش و سازه، فروریزش ساختمان پلاسکو کاملا منطقی بوده است. محمدتقی احمدی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به دریافت این گزارش از سوی هیات ویژه در اوایل اسفند سال گذشته اظهار کرد: جزئیات این گزارش در کمیته‌های فنی هیات ویژه مورد بررسی قرار گرفت.

با توجه به سابقه و شهرت این هیات در تهیه گزارش‌های جنجالی مشخص شد اطلاعات این گزارش ناقص، غیرقابل قبول، صوری و در عین حال پیش‌فرض‌های آن نادرست بوده است. او ادامه داد: این در حالی است که تحلیل مهندسی آتش و سازه انجام شده از سوی کمیته‌های فنی هیات ویژه نشان می‌دهد: از نظر ریاضی فروریزش ساختمان پلاسکو کاملا منطقی و قابل فهم است.

رئیس دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر اینکه شایعه انفجار عمدی به‌دلیل سرعت فروریزش ساختمان منتشر شد، تصریح کرد: به احتمال 9/ 99 درصد در حادثه ساختمان پلاسکو انفجار عمدی وجود نداشته است و فقط انفجارهایی ناشی از کپسول‌های گاز در ساختمان رخ داده که آن هم علت اصلی فروریزش نبوده است. به گفته احمدی اگرچه ظاهر گزارش‌های تهیه شده از سوی کمیته حقیقت‌یاب 11 سپتامبر آراسته و شیک است، اما مبانی و پیش‌فرض‌های تحلیل حادثه این کمیته نادرست است. بررسی‌های هیات ویژه بررسی حادثه ساختمان پلاسکو از جزئیات این گزارش نیز نشان می‌دهد فرضیه انفجار عمدی در این ساختمان در حد شایعه بوده است.

او با اشاره به جزئیات گزارش تهیه شده از سوی هیات ویژه بررسی حادثه ساختمان پلاسکو تصریح کرد: بررسی مدل‌سازی انجام شده درباره علت فروریزش ساختمان نشان می‌دهد سقوط سقف‌ها در طبقات و از دست رفتن تکیه‌گاه جانبی ستون‌های نما، باعث ازدیاد طول موثر آنها و از دست رفتن مقاومت وکمانش این ستون‌ها شده و در نتیجه کف‌های مربوط به بام و طبقات پایین‌تر فرو ریخته‌اند. بنابراین به احتمال قریب به یقین فروریزش ساختمان ناشی از اثر آتش بر سازه ساختمان و فروریزش مرحله‌ای قسمتی از کف‌های طبقات و در نهایت خرابی پیش رونده ناشی از کف‌ها همراه با از دست رفتن مهار جانبی ستون‌های بیرونی و کمانش آنها بوده است.

در این گزارش آمده است: جدا از برخی شواهد مربوط به انفجار معدود کپسول‌های کوچک گاز موجود در واحدها که بعضا به خاطر تماس با آتش یا ضربه فروریزش سقف‌ها ممکن است رخ داده باشد، درخصوص شایعه انفجار برنامه‌ریزی شده یا گسترده و عمده در داخل ساختمان به چند دلیل هیات شواهد منطقی قابل تأییدی نیافته بنابراین احتمال این امر بسیار بعید است. اول آنکه مشاهداتی نظیر صدای انفجارگونه به صورت متوالی، پرتاب سریع ترکش‌ها یا خروج حباب آتش یا دود به صورت موضعی از پنجره‌های محدودی از طبقات، به خاطر رخداد فرآیند زنجیره‌ای فروریزش به صورت بسیار سریع و برخورد کف طبقات فوقانی با زیرین در هر مرحله می‌تواند باشد و در سایر حوادث مشابه در کشورهای دیگر نیز مشاهده شده‌است.

دوم آنکه وقوع چنین نوع پدیده‌هایی به‌صورت موضعی، آن‌هم بعد از چند ساعت از شروع آتش‌سوزی گسترده در طبقات زیرین کانون آتش و همزمان با آغاز فروریزش گسترده نمی‌تواند شبهه ایجاد انفجار آن هم به صورت عمدی را به صورت عقلایی منطقی جلوه دهد. سوم آنکه براساس استعلام از مقامات مسوول شواهدی دال بر وقوع انفجار با مواد منفجره تخریبی چه به صورت مشاهداتی و چه با معاینه آثار باقی‌مانده روی اجزای ساختمان به دست نیامده است.

متن ادعای آمریکایی

یک ماه پس از حادثه ناگوار پلاسکو، کمیته حقیقت‏یاب یازده سپتامبر گزارشی را منتشر کرد که در آن علل و عوامل تراژدی ساختمان پلاسکو را مورد بررسی قرار داد. این کمیته که در قالب سازمانی به نام «معماران و مهندسان برای حقیقت‏یابی یازده سپتامبر» در سال 2006 تاسیس شد (متشکل‌از 2750 مهندس و معمار)، مسوولیت اصلی‌اش بررسی صحت ارزیابی‏های صورت گرفته توسط نهادهای دولتی آمریکا پیرامون حادثه یازده سپتامبر و ارائه ارزیابی‏های کارشناسی مستقل بوده است. هدف اصلی گزارش این کمیته که در رابطه با حادثه ساختمان پلاسکو و به‌طور داوطلبانه و به‌منظور انتقال تجارب چندین ساله خود ارائه داده است، استفاده کمیته حقیقت‏یاب حادثه پلاسکو که به ریاست حسن روحانی تشکیل شد از این گزارش، اعلام شد. در این زمینه این سازمان در ارزیابی‏های خود از شواهد مختلفی استفاده کرده است، شواهدی از قبیل گفته‏های شاهدان عینی حادثه (آتش‏نشانان) و مقامات رسمی داخلی، ویدئوهای منتشر شده و کتاب استانداردها و کدهای «ان‏اف‏چی‏ای 921» که راهنمایی برای ارزیابی حوادث آتش‏سوزی و انفجار است. البته همان‌طور که اشاره شد این گزارش تنها به‌منظور بررسی اولیه‏ شواهد این حادثه و برای اطلاع‏رسانی عمومی و استفاده کارشناسان داخلی ارائه شد. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که ارزیابی این کمیته در حالی است که کارشناسان آن هیچ‌گاه در محل حادثه به‌منظور بررسی فیزیکی حضور نیافتند، نکته‏ای که در خود گزارش به‌عنوان یکی از کاستی‏های آن آورده شده است. بر این اساس، «دنیای اقتصاد» با نگاهی جامع به سناریوهای مورد بررسی این گزارش، علل و عوامل حادثه پلاسکو را از دید کارشناسان غربی تشریح می‏کند.

ریشه‏یابی انفجارهای پیش از فروپاشی

پیش‏ از اینکه علل آتش، انفجار و فروپاشی ساختمان مشخص شود، ابتدا باید علل رخداد انفجارهای دیده و شنیده‏ شده پیش از فروپاشی بررسی شود. در این رابطه با توجه به برخی اظهارنظرهای صورت گرفته به‌نظر می‏رسید عامل اصلی صداهای شنیده شده، فروریزش طبقات بوده است. اما بررسی و آنالیز صدای انفجارهایی که پیش از ریختن ساختمان شنیده شدند چیز دیگری را نشان می‏دهد. بر این اساس در مجموع ۷ تکانه یا انفجار کوچک قبل از انفجار بزرگ و فروپاشی کامل ساختمان رخ داده است که در مجموع زمان آنها 511/ 0 ثانیه طول کشیده است. از طرفی با توجه به اینکه ارتفاع هر طبقه در حدود 34/ 2 متر بوده، مدت ریختن سقف هر طبقه به تنهایی حداقل 69/ 0 ثانیه زمان می‏برده است. با توجه به اینکه مقدار 511/ 0 ثانیه که مجموع زمان ۷ انفجار بوده، کمتر است از زمان ریزش طبقات و همچنین فاصله زمانی انفجارها نیز کوتاه بوده، می‏توان نتیجه گرفت که این انفجارها زودتر از ریزش سقف طبقات رخ داده، بنابراین در اثر ریزش سقف طبقات نبوده است. به‌علاوه، بر اساس شواهد، انفجارها در طبقات 3 تا 6 رخ داده، درحالی‌که آتش‏سوزی در طبقات 9 تا 15 در جریان بوده است. بنابراین می‏توان عامل آتش را نیز در ایجاد انفجارهای این ساختمان رد کرد. همچنین یکی دیگر از دلایل انفجار را می‏توان ناشی از اشتعال منابع سوختی دانست، فرضیه‏ای که با توجه به گفته شرکت گاز مبنی بر اینکه این ساختمان به شبکه گاز متصل نبوده، می‏توان آن را رد کرد.

انفجار بزرگ هنگام فروپاشی

ظرف یک تا دو ثانیه پیش از فروپاشی ساختمان که از حوالی طبقه یازدهم آغاز شد، صدای چندین انفجار از نقاط مختلف ساختمان شنیده شد. دودهای پرانرژی که در ویدئوهای ضبط شده از اضلاع شرقی، غربی‌و جنوبی دیده می‏شوند، تصدیقی بر این موضوع هستند. یکی از فرضیه‏هایی که در گزارش کمیته حقیقت‌یاب حادثه 11 سپتامبر که برای چنین مشاهداتی ارائه شده، فشار هوای ناشی از ریزش طبقات است اما شواهدی نیز ارائه شده است که بر مبنای آنها می‏توان این فرضیه را رد کرد. بر این اساس شواهد بیانگر آن هستند که انفجارها در طول فروپاشی ادامه داشته‏اند. درحالی‌که اگر انفجارها ناشی از فشار هوا می‏بود، به محض شروع ریزش ساختمان متوقف می‏شدند. از دلایل دیگری که در این گزارش برای نقض این فرضیه ارائه شده، این است که در حالتی که انفجارها ناشی از فشار هوای فروپاشی طبقات باشد، تنها باید ساختار درونی ساختمان خراب شود و ساختار بیرون کمترین آسیب را می‌بیند. درحالی‌که در ساختمان پلاسکو تمامی ساختمان ناگهان فرو ریخت. این گزارش همچنین ادعا می‌کند اگر انفجارها ناشی از فشار هوا باشند انتظار می‏رود تا این انفجارها از طبقات بالا شروع شوند و به سمت پایین حرکت کنند و نباید دو انفجار در یک طبقه رخ بدهد اما بررسی فیلم انفجارها چنین چیزی را نشان نمی‏دهد و در طبقات یکسان، با فاصله زمانی انفجارهایی رخ داده و انفجارها نظم گفته شده را ندارند. از طرفی در جریان این انفجارها توده‏های غلیظ و پرانرژی از دود تولید شد که عمدتا در انفجارهای ناشی از مواد اشتعال‌زا(محترقه) چنین دودهایی مشاهده می‏شود.

الگوی سقوط‌آوار

آوارهای ناشی از فروپاشی ساختمان پلاسکو تقریبا به‌طور کامل در محوطه خود ساختمان فرو ریختند. در واقع فروپاشی این ساختمان به‌صورت عمودی اتفاق افتاد. همچنین در این فروپاشی، دیوارهای غربی و جنوبی در بالای آوارها قرار گرفتند. بنابراین می‏توان گفت در این حادثه ابتدا قسمت‏های داخلی ساختمان شروع به فروپاشی کردند، سپس دیوارهای بیرونی فرو ریختند. چنین شیوه فروپاشی که درحوادث آتش‏سوزی بسیار غیرمعمول است، زمانی رخ می‏دهد که ابتدا ستون‏های داخلی ساختمان تخریب شوند. اتفاقی که باعث حرکت قسمت‏های بیرونی به داخل ساختمان می‏شود. در این رابطه در گزارش مذکور از دلایل اصلی تخریب ستون‏های داخلی ساختمان پلاسکو، وقوع انفجارهای متعدد عنوان شده است.

فلزات مذاب

در طول فرآیند آواربرداری، بارها رسانه‏ها از آتش خفته و فلزات مذاب زیر آوارها گزارش دادند. بنابراین ذکر چند نکته در خصوص فلزات مذاب مشاهده‌شده خالی از فایده نیست. بر اساس شواهد علمی، حداکثر دمای آتش در هوای آزاد هزار درجه سانتیگراد و دمای ذوب‌آهن و آلومینیوم در حدود 1510 درجه سانتیگراد است. بنابراین نمی‏توان فلزات مذاب زیر آوارها را به آتش‏سوزی این حادثه نسبت داد. بر اساس استانداردهای «ان‏اف‏پی‏ای 921» وجود فلزات مذاب در حوادث آتش‏سوزی می‏تواند نشانی از وجود یک شتاب‏دهنده خارجی باشد. بنابراین اولین توضیحی که می‏توان برای فلزات مذاب حادثه پلاسکو ارائه کرد وجود مواد اشتعال‏زا و ذوب‏کننده نظیر ترمیت است، ماده‏ای که از عناصر آلومینیوم و اکسید آهن تشکیل شده است.

فروپاشی ناشی از آتش نبود!

توماس ایگر و کریستوفر موسو در گزارش کمیته حقیقت‏یاب 11 سپتامبر در رابطه با نقش آتش و حرارت در حادثه ناگوار پلاسکو این‌گونه می‏نویسند: «شعله‏های پراکنده آتش، حجم زیادی از ماده سوختنی را در خود جای داده‏اند. بنابراین برای اشتعال بیشتر و افزایش حجم آتش، ضروری است به این مواد گرما برسد تا مشتعل شوند. بنابراین با توجه به این واقعیت، شعله‏های پراکنده در حوادث آتش‏سوزی ساختمان‌ها باعث کاهش درجه دما می‏شوند.

در نتیجه تحت‌تاثیر این عامل، دمای آتش در حوادث آتش‏سوزی ساختمان‌ها معمولا بین 500 تا 600 درجه سانتیگراد است. به‌علاوه زمانی‌که فولاد به درجه حرارت 425 درجه سانتیگراد برسد نرم خواهد شد و در دمای 650 درجه سانتیگراد نیز نیمی از قدرت خود را از دست خواهد داد. تقریبا هر ستون‏ ساختمان باید در معرض حرارت 650 درجه سانتیگراد قرار گیرد تا 50 درصد قدرت خود را از دست داده و خطر فروپاشی به وجود آید، شرایطی که تحقق آن حتی در آتش‏سوزی‏های بسیار پرحجم و عظیم دشوار است.

بر این اساس، با توجه به شواهد موجود، دامنه و قدرت آتش در حادثه آتش‏سوزی ساختمان پلاسکو زیاد نبود. در این رابطه می‏توان به گفته‏های سازمان آتش‏نشانی مبنی بر خاموش شدن بخش زیادی از آتش قبل از وقوع فروپاشی استناد کرد. گرچه بعد از انفجار مهیب، آتش اندکی شعله‏ورتر شد اما در ویدئوهای ضبط شده می‏توان دید که این آتش تنها در بخشی از ساختمان مشتعل شده است.

در نهایت می‏توان گفت حتی اگر گرمای ناشی از آتش‏سوزی باعث نرم شدن برخی از اجزای ساختمان پلاسکو و از دست دادن 50 درصدی قدرت آنها شده باشد، قاعدتا تحت تاثیر این عامل تنها باید بخشی از ساختمان فرو می‏ریخت. از طرفی بسیار بعید است که فروریزش قسمتی از ساختمان، موجب تخریب کامل ساختمان شود. همان‌طور که پیش از این اشاره شد، در حادثه پلاسکو آتش‏سوزی تنها در طبقه 9 به بالا در جریان بود. بنابراین انتظار می‏رفت در این حادثه 8 طبقه ابتدایی این ساختمان بر سرجای خود باقی بمانند و در مقابل ریزش طبقات بالایی مقاومت کنند.