آرامش پسا انتخاباتی نمادی از جامعه مدرن

 حسین ایمانی جاجرمی در یادداشتی در هفته نامه سلامت نوشت:رقابت های سیاسی می تواند انواع گوناگونی داشته باشد، در گذشته معمولا این جنگ و خون ریزی بود که تکلیف برنده نهایی را مشخص می کرد و فردی یا خاندانی پس از کشت و کشتار فراوان از میان رقبا به قدرت می رسید. رویدادی که در جریان آن بسیاری از مردم بیگناه نیز کشته و زخمی می شدند و دارایی های بسیاری که به تاراج  و یغما می رفت. تقریبا همه ایرانیان داستان به قدرت رسیدن آغا محمد خان قاجار را شنیده اند که چگونه از کشته ها پشته و از سرها مناره ساخت و حتی به جنازه کریم خان زند هم رحم نکرد.

با گسترش دمکراسی و نظام انتخاباتی، رقابت سیاسی برای دستیابی به مناصب قدرت در جامعه مدرن نظم و ترتیبی یافته است. قرار است به جای شمشیرها و دشنه ها در میدان های نبرد، برگه های کاغذی ریخته شده در صندوق آرا، تکلیف برنده یا برنده گان ها نهایی را مشخص کند. برنده گانی که نه برای همیشه بلکه برای مدتی معلوم که عموما چهار سال است، بر سریر قدرت خواهند بود و باید پس از پایان آن مدت، بار دیگر در معرض آزمون انتخابات قرار گیرند. می توان کل این اتفاقات را بازی انتخابات نام نهاد که در جریان آن تشکل و احزاب سیاسی درست همانند تیم های ورزشی در رویداد انتخاباتی درست همانند رویدادی ورزشی مانند جام ها و لیگ ها به رقابت برخاسته و شور و هیجانی میان طرفداران خود و در جامعه ایجاد کرده اند.

مردم ایران که تاکنون چند دوره انتخابات پرهیجان و پرالتهاب مانند انتخابات ریاست جمهوری را در سال های 1376، 1388 و 1392  برگزار کرده اند، تجربه های تلخ و شیرینی از آن ها دارند. اما باید میان دوران انتخابات و پس از آن تفکیک قائل شد. زندگی روزمره مردم نظم و ترتیبی دارد که همواره نمی توان قواعد آن را برهم زد. پیش فرض مهم در جوامع دمکراتیک امروزی آن است که عرصه های مهم زندگی مانند سیاسی، اقتصادی، اجتماعی در عین داشتن روابط و پیوند از یکدیگر تفکیک نیز شده اند و هریک کارکردهای خاص خود را دارند. از همین رو هیجان زدگی سیاسی و التهابی که معمولا در جریان زمان انتخابات ایجاد می شود باید پس از مشخص شدن نتایج پایان یابد و زندگی به جریان عادی خود بازگردد. از آن جایی که سیاست امری انسانی است و قابل ماشینی شدن نیست و اصول فعالیت های سیاسی چندان فرقی با گذشته نکرده است در صورت شفاف نبودن رقابت ها و یک سویه عمل کردن نهادهای مجری بسیار اتفاق افتاده است که در کشورها ناآرامی های سیاسی پس از انتخابات ایجاد شده و در بدترین وضعیت کار به جنگ و خون ریزی نیز کشیده شده است.

دنیای امروز شرایط پرتلاطمی دارد و نگاهی به وضعیت کشورهای همسایه ایران که اسیر جنگ و درگیری های خشن هستند نشان می دهد که چه آسان جان و مال انسان های بی گناه به تاراج درگیری های قدرت میان دسته جات مختلف می رود. از همین رو باید به مسائل پس از انتخابات نیز اندیشید و با تنظیم رقابت های سیاسی در قالب نهادهای مدرنی چون احزاب، نهادی های بی طرف و معتبر ناظر و مجری انتخابات، احتمال درگیری ها و تنش های پسا انتخاباتی را کاهش داد. شکست خوردن تجربه تلخی است که عموم انسان ها از آن پرهیز می کنند و شدت این مساله برای فعالیت های سیاسی بسیار بیشتر است. ماه ها فعالیت شدید، شور و هیجان طرفداران، صرف هزینه های بسیار و امید فراوان به پیروزی همگی برای یک طرف یا طرف های سیاسی ممکن است پس از اعلام نتایج و شکست بدل به احساس یاس و نومیدی شدید شود. آن چه در جامعه باید به آن پرداخت تحلیل شکست و پذیرش آن است. چه بخواهیم و چه نخواهیم سیاست جریانی است که در قالب مدل صفر-یک یا برنده و بازنده تعریف شده است. در پایان رقابت سیاسی معمولا یک طرف از طرف های رقابت برنده می شود و تمام جایزه قدرت را نصیب خود می کند. البته هستند کشورهایی که با فهم این مساله نظام های انتخاباتی سهمیه ای را ایجاد کرده اند و بازی سیاست را به گونه ای تنظیم کرده اند که همه قدرت نصیب یک نفر یا یک جریان سیاسی نشود.

از همین رو نامزدهای قدرت باید ظرفیت و تحمل شکست را در جریان رقابتی که شفافیت و انصاف آن را پذیرفته اند داشته باشند. نگاهی به تجربه کشورهای با نظام های سیاسی دمکراتیک نهادینه شده نشان می دهد که پس از پایان انتخابات و حتی در جریان اعلام شمارش زمانی که مشخص شده است که کدام حریف برنده شده، رقبا با وجود تلخی شکست پیام تبریک به برنده اعلام می کنندو تلاش در بازگرداندن امور به جریان عادی خود دارند. اما در کشورهای دیگر تجربه های تلخ ناآرامی های سیاسی پسا انتخاباتی به حق یا نا حق وجود داشته که در جریان آن افراد بسیاری آسیب دیده اند و پس از پایان ماجرا، تلاشی هم برای بهبود آن ها بویژه از منظر روحی و روانی انجام نشده است.